برجسته‌سازی زبانی در تاریخ بیهقی بر اساس نظریۀ جفری لیچ

نوع مقاله : مقالات علمی پژوهشی

نویسندگان
1 کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران
2 عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران
چکیده
یکی از موضوعات مهمی که دربارۀ تاریخ بیهقی می‌توان بررسی کرد، بررسی زیبایی‌ها و ویژگی‌های زبانی است که سبب شده است، تاریخ بیهقی علاوه بر جنبه‌های تاریخی از نظر مسائل زبانی نیز دارای اهمیت باشد. با مطالعۀ تاریخ بیهقی از این منظر شاهد شاخصه‌های زبانی پربسامدی هستیم که در ایجاد ادبیت این کتاب نقش مهمی دارند و برجستگی زبانی پدید می‌آورند. منظور از برجسته‌سازی، برهم زدن قواعد مرسوم زبان است که به آشنایی­زدایی منجر می‌شود و یکی از عوامل ایجاد متن ادبی است. زبان‌شناسان دو عامل هنجارگریزی (قاعده‌کاهی) و قاعده‌افزایی را سبب برجسته‌‌سازی زبان می‌دانند. در این مقاله بر اساس نظریۀ جفری لیچ، برجستگی‌های زبانی تاریخ بیهقی در هفت حوزۀ واژگانی، نحوی، سبکی، معنایی، زمانی، آوایی و گویشی بررسی شده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که هنجارگریزی‌های نحوی در گسترده‌ترین شکل ممکن، ساخت ترکیبات جدید، استفاده از ساخت‌های کهن افعال، تصویرپردازی و استفاده از صور خیال، کاربرد شواهد قرآنی و ادبی و استفاده از انواع توازن،‌ سبب برجسته‌سازی زبانی در تاریخ بیهقی شده و این متن را به نثری ادبی تبدیل کرده است.


کلیدواژه‌ها

موضوعات


1. احمدی، بابک (1386). ساختار و تأویل متن. تهران: مرکز.
2. ایگلتون، تری (1383). پیش‌درآمدی بر نظریه‌ی ادبی. تهران: مرکز.
3. بیهقی، ابوالفضل (1390). تاریخ بیهقی. به کوشش محمد جعفر یاحقی (تصحیح علی اکبر فیاض). چاپ پنجم. مشهد:دانشگاه فردوسی مشهد.
4. رضوانیان، قدسیه و زهرا مقدسی (1394). دیالکتیک تشبیه در تاریخ بیهقی، مطالعات زبانی-بلاغی، ش11، صص 120-95.
5. رضی، احمد (1383). داستان‌وارگی تاریخ بیهقی، نامه فرهنگستان، شماره3، صص19-6.
6. حسام‌پور، سعید (1390). مقایسه‌ی شگرد‌های داستانی در روایت بیهقی و تنوخی از ماجرای افشین و بودلف، پژوهش‌نامه‌ی زبان و ادبیات فارسی، شماره‌ی اول، 44-17.
7. سید قاسم، لیلا (1392). کارکرد بلاغی آرایش واژگانی در تاریخ بیهقی، فصلنامه‌ی تخصصی نقد ادبی، ش24، صص94-63.
8. شفیعی کدکنی، محمدرضا (1391). موسیقی شعر. چاپ سیزدهم. تهران:آگاه
9. شیخ ویسی، طیبه (1395). برجستگی‌های ادبی در تاریخ بیهقی، فصلنامه ادبی علمی پژوهی زبان وادب فارسی، ش 28و29، صص 190-173.
10. صدرایی،رقیه(1393).زیبایی‌شناسی بلاغی در تاریخ بیهقی وتاثیر کلام او بر مخاطب، نشریه زیبایی‌شناسی ادبی،ش 18،صص 51-39.
11. صفوی، کورش (1394). از زبان‌شناسی به ادبیات (نظم). جلد1. چاپ پنجم. تهران:سوره مهر
12. __________ (1394). __________ (شعر). جلد دوم. چاپ پنجم. تهران:سوره مهر.
13. __________ (1391). آشنایی با زبان‌شناسی در مطالعات ادب فارسی. چاپ اول. تهران: نشر علمی.
14. طالعی قره قشلاق، محبوب و دیگران (1394). بررسی عناصر داستانی در تاریخ بیهقی، پژوهش‌نامه اورمزد، ش25، صص25-8.
15. عبداللهیان،حمید(1381).جنبه‌های ادبی در تاریخ بیهقی.چاپ اول،تهران:انتشارات دانشگاه اراک.
16. عطاردی، سمیه و مهدخت پورخالقی چترودی (1393). «تحلیل جنبه‌های ادبی تاریخ بیهقی براساس «نظریه والتر بنیامین»، فصلنامه علمی-پژوهشی،ش سی و یکم، صص 130-109.
17. کریمی، رضوان و تورج عقدایی (1392). بررسی عناصر داستانی در افشین و بودلف. فصلنامه‌ی تخصصی تحلیل و نقد متون زبان و ادبیات فارسی، ش18، صص129-107.
18. گلی زاده، پروین (1381). جلوه های هنری و بلاغی در تاریخ بیهقی، پژوهش نامه علوم انسانی، ش 33، صص 206-191.
19. گلی‌زاده،پروین و رضا گورویی(1391). «تحلیل سبک شناسی تاریخ بیهقی بر مبنای ترکیبات اشتقاقی»، فصلنامه تخصصی سبک شناسی نظم ونثرفارسی، ش چهارم، صص 292-275.
20. قاسمی‌پور، قدرت (1386). درآمدی بر فرمالیسم در ادبیات. تهران. نشر رَسش.
21. نقی‌لو، بهمن (1393). بررسی کنایات در تاریخ بیهقی، استاد راهنما: اخیانی امیر مومنی هزاوه، جمیله. دانشگاه زنجان.
22. یوسفی، غلامحسین (1349). «هنر نویسندگی بیهقی». یادنامه‌ی ابوالفضل بیهقی. به کوشش محمدجعفر یاحقی. چاپ چهارم، مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد (1388).
23. یاحقی، محمدجعفر (1389). روضه‌های رضوانی. چاپ اول. تهران: انتشارات سخن.