1
دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
2
دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
3
استادیار گروه زبانشناسی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.
4
استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.
5
دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
چکیده
یکی از بحثهای مهم زبانشناسی در قرن اخیر، بحث ردهشناسی و جهانیهای زبان است. در ردهشناسی مؤلفههای متعددی بررسی میشوند. یکی از آن مؤلفهها، تشخیص حرکت پرسشواژهها در زبانهاست. ردهشناسان در این زمینه، دو ردۀ اصلی را مشخص کردهاند: نخست آنکه پرسشواژهها در جای عنصری که از آن در جمله پرسش میکنند، میآیند و دیگر آنکه پرسشواژهها بهناچار در آغاز جملات پرسشی قرار میگیرند. در این پژوهش قصد داریم حرکت پرسشواژهها در زبانهای فارسی و عربی را بررسی کنیم تا بتوانیم جایگاه آنها را در نظام ردهشناسی زبانی روشن سازیم. روش تحقیق توصیفی ـ تحلیلی است و جملات مورد بررسی و تحلیل، از متون مختلف گونۀ رسمی هر دو زبان جمعآوری شده است. بر اساس یافتههای این پژوهش، زبانهای فارسی و عربی از لحاظ حرکت پرسشواژهها در دو ردۀ متفاوت قرار میگیرند. گرایش بیشتر پرسشواژههای فارسی این است که در جای عنصری که از آن پرسش میکنند، میآیند، در حالی که پرسشواژههای زبان عربی، در آغاز جملات پرسشی قرار میگیرند. همچنین، هر دو زبان با جهانیهای زبانی ارائه شدند و در این زمینه سازگار هستند. از دیگر نتایج این پژوهش آن است که دلایل ساختاری، معنایی و پردازشی بر موضوع حرکت پرسشواژه تأثیر گذارند.
1- منابع فارسی
1-1 منابع چاپی
- ابن الرسول، سید محمد رضا و دیگران (1391)، «معانی غیر مستقیم جملات پرسشی از دیدگاه کاربردشناسی زبان و بلاغت عربی، جستارهای زبانی، د 3، ش3 .
- احمدیان، محمد (1395)، فقه به زبان ساده، تهران: احسان.
- انوری، حسن و حسن گیوی (1391)؛ دستور زبان فارسی 1 ؛ چ2، تهران: فاطمی.
- ایمانی، محسن (1384)؛ آسیبشناسی مطالعه، چ2، تهران: انجمن اولیا و مربیان.
- باطنی، محمد رضا (1392)؛ توصیف ساختمان دستوری زبان فارسی؛ چ27، تهران: امیر کبیر.
- پورعمرانی، روح الله مهدی (1388)؛ چلچراغ: بازآفرینی چهل داستان از حکایتهای قابوس نامه، تهران: تیرگان.
- خاقانی فرد، میترا و دیگران (1394)؛ خشونت خانوادگی علیه زنان و کودکان، تهران: نگارستان اندیشه.
- خانلری، پرویز ناتل (1391)؛ دستور زبان فارسی؛ چ23، تهران: انتشارات طوس.
- خیام پور، عبد الرسول (1393)؛ دستور زبان فارسی؛ چ17، تهران: ستوده.
- دبیر مقدم، محمد (الف- 1393)؛ زبانشناسی نظری: پیدایش و تکوین دستور زایشی؛ ویراست دوم، تهران: سمت.
- (ب- 1393)؛ ردهشناسی زبانهای ایرانی؛ ج1 ، چ2 ، تهران: سمت.
- دبیر مقدم، محمد و راحله کلانتری (1395)؛ «بررسی ساخت اطلاع جملات پرسشی در فارسی نو با تأکید بر متن»، بهار، س 20، ش67 .
- راسخ مهند، محمد (1379)؛ «جملات پرسشی در زبان فارسی»؛ مجموعه مقالات دانشگاه علامه طباطبایی، ش91 .
- رضایی، والی و فاطمه بهرامی (1394)؛ مبانی ردهشناسی زبان؛ تهران: انتشارات دانشگاه بهشتی.
- رودی، کمیل (1388)؛ دانشگاه و مرجعیت علمی؛ تهران: دانشگاه امام صادق.
- روزنامه ایران، سهشنبه، 29 / 3 / 1397، س 24، ش 6805 .
- غلامحسین زاده، غلامحسین(1391)؛ مقدماتی نگارش زبان فارسی؛ چ 2، تهران: سمت.
- قریب، عبد العظیم و همکاران (1392)؛ دستور زبان فارسی (پنج استاد)؛ چ 6، تهران: ناهید.
- کشمیری، مریم (1396)؛ تذهیب در ایران، تهران: سمت.
- مجله موفقیت، ، نیمه اول تیر 1397، س 20، ش 375.
- مشکات الدینی، مهدی (1374)؛ «جابجایی سازههای پرسشی در جملههای زبان فارسی و برخی نتایج نظری آن»؛ مجموعۀ مقالات دانشگاه علامه طبطبایی، ش 83 .
- نمونه سؤالات دانشگاه پیام نور، درس فارسی، نیم سال دوم 95 - 1394و تابستان 1395.
- وفایی، عباسعلی (1392)؛ دستور توصیفی براساس واحدهای زبان فارسی؛ تهران: سخن.
1- 2 منابع اینترنتی
- ایران آنلاین، چهارشنبه 25 / 7 /1397 ، اجتماعی، http://www.ion.ir/news/19670/
- باشگاه خبر نگاران جوان، 7 /11/ 1396، https://www.yjc.ir/fa/news/6415474/
- پرسشکده 5 / 12 / 1389، https://www.porseshkadeh.com/Question/33162/
- خبرگزاری فارس، 2/4/1397، گروه فرهنگ و هنر، حوزه مسجد و هیئت، http://www.
Farsnews.com/news/13970402000977
فصل اقتصاد، اقتصاد کلان، 11/11/ 1396،http://www.fasleqtesad.ir/Fa/News/21542/
مشاوره حقوق آنلاین، /6/1396،https://www.yasa.co/companyaffairs/liquidation-of-the-company.
- نیلگون، 12/4/2015، ورزش و تناسب اندام، http://nilgoon-mag.com
2- منابع عربی
2- 1 منابع چاپی
- ابن السراج، محمد بن سهل (1999)؛ الأصول فی النحو؛ شرح عبد السلام الفتلی، ج2، چ4، بیروت: مؤسسۀ الرساله.
- ابن الشجری، هبة الله بن علی (1992)؛ أمالی ابن الشجری؛ شرح محمود محمد الطناحی، ج1، قاهره: الخانجی.
- استراباذی، محمد بن الحسن (بی تا)؛ شرح کافیة ابن الحاجب؛ شرح احمد السید احمد،ج4، قاهره: کتابخانه توفیقیه.
- الأوسی، قیس اسماعیل (1988)؛ «المعانی المجازیة التی خرج إلیها أسلوب الاستفهام فی القرآن الکریم»، مرکز علمی عراقی، ش 69 و 70 .
- جرجانی، عبد القاهر بن عبد الرحمن(1982)؛ المقتصد فی شرح الایضاح؛ شرح کاظم بحر المرجان، ج1، بغداد: دار الرشید.
- جمال الدین بن هشام (1972)، مغنی اللبیب؛ تحقیق مازن المبارک و محمد على حمد الله، چ3 ، بیروت: دار الفکر .
- حسن، عباس (1975)؛ النحو الوافی؛ ج4، چ3، قاهره: دار المعارف.
- خوارزمی، القاسم بن الحسین ( 2000)؛ التخمیر، تحقیق عبد الرحمن بن سلیمان العثیمین، ج4، ریاض: العبیکان.
- دقر، عبد الغنی (1986)؛ معجم القواعد العربیة فی النحو و التصریف؛ دمشق: دار القلم.
- روزنامه کیهان العربی، سه شنبه 19/6/ 2018، سال 38، ش 9875.
- سامرائی، فاضل صالح (2007)؛ الجملة العربیة تألیفها و أقسامها، چ2، عمان: دار الفکر.
- ستیتیه، سمیرشریف (1368)؛ «الانماط التحویلیة فی الجملة الاستفهامیة العربیة»؛ دانشگاه الیرموک، ش69 .
- سیبویه، عمرو بن عثمان (2004)؛ الکتاب؛ تحقیق عبد السلام هارون؛ ج2، چ4 ، قاهره: الخانجی.
- الطهطاوی، احمد عبد العال (2007)؛ موسوعة المسابقات: 10000سؤال و جواب، قاهره: دار الغد الجدید.
- عتیق، عبد العزیز (1974)، علم المعانی، بیروت: دارالنهضة العربیة.
- العسلی، بسام (1986)؛ مشاهیر قادة الاسلام: موسی بن نصیر، چ7 ، بیروت: دار النفائس.
- عزیزی پور، محمد رضا (1393)؛ المصطلحات المتداولة فی الصحافة العربیة؛ چ9، تهران: سمت.
- عقاد، سحر و علی اللاذقانی (2011)؛ «أسلوب الاستفهام فی کتاب العهد القدیم»؛ بحوث جامعة حلب، سلسلة الآداب و العلوم الانسانیة، ش 75.
- الغضبان، منیر محمد (2010)؛ أخلاقیات الحرب فی السیرة النبویة؛ قاهره: دار السلام.
- غلایینی، مصطفی (2006)؛ جامع الدروس العربیة؛ ویراستار سالم شمس الدین، ج1، بیروت: المکتبة العصریة.
- نصر الله، املی (1985)؛ الطاحونة الضائعة؛ بیروت: مؤسسه نوفل.
2-2 منابع اینترنتی
- الجمهوریة اللبنانیة،27/ 10/ 2018، خدمات، أسئلة و أجوبة،http://www.pcm.gov.lb/arabic/
faq.aspx?pageid=41/.
- شبکه العالم، جمعه 21/4/ 2017، سوریا، /http://www.alalam.ir/news/1956385
- عرب سؤال و جواب، 22/10/ 2012، علوم و معارف،http://www.qaarb.com/2676/
رحمه,بسام , دری,نجمه , عامری,حیات , غلامحسین زاده,غلامحسین و متقی زاده,عیسی . (1399). بررسی ردهشناختی تطبیقی حرکت پرسشواژهها در زبان-های فارسی و عربی. جستارهای زبانی, 11(2), 1-32.
MLA
رحمه,بسام , دری,نجمه , عامری,حیات , غلامحسین زاده,غلامحسین , و متقی زاده,عیسی . "بررسی ردهشناختی تطبیقی حرکت پرسشواژهها در زبان-های فارسی و عربی", جستارهای زبانی, 11, 2, 1399, 1-32.
HARVARD
رحمه,بسام,دری,نجمه,عامری,حیات,غلامحسین زاده,غلامحسین,متقی زاده,عیسی. (1399). 'بررسی ردهشناختی تطبیقی حرکت پرسشواژهها در زبان-های فارسی و عربی', جستارهای زبانی, 11(2), pp. 1-32.
CHICAGO
بسام رحمه, نجمه دری, حیات عامری, غلامحسین غلامحسین زاده و عیسی متقی زاده, "بررسی ردهشناختی تطبیقی حرکت پرسشواژهها در زبان-های فارسی و عربی," جستارهای زبانی, 11 2 (1399): 1-32,
VANCOUVER
رحمه,بسام,دری,نجمه,عامری,حیات,غلامحسین زاده,غلامحسین,متقی زاده,عیسی. بررسی ردهشناختی تطبیقی حرکت پرسشواژهها در زبان-های فارسی و عربی. جستارهای زبانی, 1399; 11(2): 1-32.