اجراگری و بازتاب گفتمانی آن در روایت «مرد» اثر محمود دولت‌آبادی

نوع مقاله : مقالات علمی پژوهشی

نویسندگان
1 فارغ‌التحصیل کارشناسی ارشد زبان و ادبیات انگلیسی دانشگاه تهران مرکز ، تهران، ایران
2 دانشیار ادبیات انگلیسی و نظریۀ ادبی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
چکیده
مسائل و کنش‌های اجتماعی در آثار محمود دولت­آبادی جایگاه بسیار پررنگی دارند. «مرد» داستان کوتاهی است که از­جمله آثار رئالیستی او به­شمار می‌آید و دارای توصیفاتی دقیق از فضا، شخصیتها و عناصر متعدد داستان است. در این پژوهش پرسش اصلی این است که چگونه در این داستان زبان مسئلۀ هویت شکل­نگرفته را بازتاب گفتمانی می‌دهد؟ چگونه زبان می‌تواند نظام روابط زنانه و مردانه را از طریق اجراگری به چالش بکشد؟ و اینکه کارکرد فرهنگی هویت در این روایت چیست؟ هدف از نگارش این مقاله تحلیل گفتمانی و بررسی اجراگری در شکل‌گیری و فهم‌پذیری هویت شخصیت اصلی و قهرمان این داستان به­نام «ذولقدر» است. قهرمانی که دورۀ کودکی خود را پشت­سر گذاشته و اکنون که در آستانۀ ورود به نوجوانی است، زندگی او دچار فراز و نشیبی ناگهانی میشود. او در غیاب پدر تلاش می‌کند که نقش پدر خانواده را بر عهده بگیرد و با بازتاب هویتی تقلیدی، مسئولیتی را که والدینش از تقبل آن سر­باز زدهاند، به تنهایی به­دوش بکشد. ذولقدر با تقلید از گفتمان، رفتارها و اجراگریهای پدرش به­منزلۀ یک الگوی فرهنگی، هویت جنسیتی جدید خود را بازتولید می‌کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


اله‌دادی دستجردی، زهره؛ عابدیان، علیرضا و دولت آبادی، مرتضی (١٣٩٤). نمودها و کاربردهای متفاوت "آرکائیسم" و "گویش سبزواری" در رمان کلیدر محمود دولت آبادی. جستارهای ادبی، ٤(١٩١)، ٢٤-١.
باتلر، جودیت. آشفتگی جنسیتی. امین قضایی. تهران: مجله شعر، ۱۳۸۵.
حبیبی نسامی، مرتضی (١٣٩٣). بررسی بوم گرایانه "باشبیرو" اثر محمود دولت آبادی. ادبیات پارسی معاصر، ٤(٤)، ١١٥-٩٥.
خان محمدی، محمدحسین؛ شریفی، فردین (١٣٨٨). بررسی عناصر داستانی در "مرد" اثر محمود دولت آبادی. فصلنامه ادبیات فارسی، (١٣)، ١٠٩-٧٧.
خوش حال دستجردی، طاهره؛ شمعی، میلاد. تحلیل عنصر "حادثه" در رمان "جای خالی سلوچ" اثر محمود دولت آبادی. پژوهشنامه فرهنگ و ادب، (٨)،١٤٨-١٣٤.
دولت آبادی، محمود. ادبار و آیینه. تهران: انتشارات نگاه، ۱۳۸۴.
رحمانی، کیومرث(١٣٩١). نقد مکتبی داستانهای محمود دولت آبادی. فصلنامه علمی پژوهشی زبان و ادب فارسی، ٤(١٣)، ٧٤-٤١.
شمعی، میلاد؛ بیطرفان، مینو (١٣٨٩). تحلیل تطبیقی "جای خالی سلوچ" دولت آبادی با رمان "مادر" اثر پرل بارک. ادب پژوهشی، ٤(١٤).٩١-٦٧.
شیری، قهرمان. روایت. تهران: انتشارات بوتیمار، 1396.
محمد شریفی، رضوان (١٣٩٠). نقد شخصیت زن و نقش وی در آثار محمود دولت آبادی با تاکید بر دو اثر شاخص "کلیدر" و "جای خالی سلوچ". پایان نامه کارشناسی ارشد. گروه زبان و ادبیات فارسی. دانشکده ادبیات و علوم انسانی. دانشگاه اصفهان.
میرعابدینی، حسین. صد سال داستان نویسی ایران. جلد ۱و۲. تهران: نشر چشمه، ۱۳۸۰.
واصفی، صبا؛ ذوالفقاری، حسین (١٣٨٨). خشونت علیه زنان در آثار محمود دولت آبادی. پژوهش زنان، ١(٧)، ٨٦-٦٧.
وردی پسندی، زیبا (١٣٩٦). بررسی شخصیت در رمان "جای خالی سلوچ". ماهنامه پژوهش ملل، ٢(٢٣)، ١٤٠-١٢٧.
Butler, Judith . Bodies That Matter. New York: Routledge, 1993.
---. Excitable Speech: A Politics of the Performative. New York: Routledge, 1997. Print.
---. “Performative Acts and Gender Constitution: An Essay in Phenomenology and Feminist Theory.” Theatre Journal. 40.4 (1988):519-531. Print.
---. Psychic Life of Power: Theories in Subjection. California: Standford UP, 1997. Print.
Leitch, Vincent B. ed. The Norton Anthology of Theory and Criticism. 1st ed. New York: Norton, 2001. Print.
Loizidou, Elena. Judith Butler: Ethics, Law, Politics. London: Taylor and Francis, 2007. Print.
Rivkin, Julie. Michael Ryan. ed. Literary Theory: An Anthology. 2th ed. United Kingdom: Blackwell Publishing. 2004. Print.
Salih, Sara. Judith Butler. London: Routledge, 2002.
Selden, Raman and Peter Widdowson. A Reader’s Guide To Contemporary Literary Theory. London: Harvester Wheatsheaf, 1983.