بررسی و تحلیل کاربست طرح‌واره‌های تصوری در افراد نابینا از منظر شناختی

نوع مقاله : مقالات علمی پژوهشی

نویسندگان
1 دکتری زبان شناسی همگانی، واحد کرمانشاه، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمانشاه، ایران
2 استادیار گروه زبان و ادبیات انگلیسی و زبان‌شناسی، دانشکده زبان و ادبیات، دانشگاه کردستان، کردستان، ایران
3 دانشیار گروه زبان و ادبیات انگلیسی و زبان‌شناسی، دانشکده زبان و ادبیات، دانشگاه کردستان، کردستان، ایران
چکیده
طرح‌واره‌های تصوری به­دلیل اهمیتی که در درک مفاهیم انتزاعی انسان دارد، مقوله­ای مهم در مطالعات زبانی است. پژوهش حاضر به بررسی الگوی بدن­مندی طرح‌واره‌های تصوری در نابینایان مطلق مادرزاد در مقایسه با همتایان بینایشان بر مبنای نظریۀ بدن‌مندی شناخت در معنی­شناسی شناختی از دیدگاه جانسون (1987) پرداخته است. روش انجام این پژوهشِ کمّی به‌صورت مقایسه­ای بین دو گروه از افراد نابینا و همتایان بینا انجام ‌شده است. بدین ترتیب 48 آزمودنی بینا و نابینای مطلق مادرزاد زن و مرد با تحصیلات دیپلم و لیسانس در سن 18 تا 28 سال، به­منظور بررسی متغیرهای اثرگذار جنسیت، سطح تحصیلات و سن، ارزیابی شدند و از آن‌ها خواسته شد 30 واژۀ منتخب بر مبنای راهکارهای ریسی بیتی و پگی (1991) را توصیف کنند و بر این اساس طرح­واره­های تصوری استفاده‌شدۀ آن‌ها بررسی شد. بررسی­های صورت­گرفته نشان داد که نابینایان با توجه به فقدان حس بینایی­، از توصیفات واژگانی بیشتر و به‌مراتب طرح‌واره‌های تصوری بیشتری نسبت­به همتایان بینایشان استفاده می­کنند، به‌طوری‌ که آزمودنی­های نابینای زن لیسانس با بیشترین استفاده از طرح­واره­های تصوری گزارش شدند. آمارها نشان داد که از انواع طرح‌واره‌های مطرح­‌شدۀ جانسون (1987) به­ترتیب طرح‌واره‌های حرکت و چرخه بیشترین و کم­ترین میزان کاربرد در هر دو گروه منتخب را دارند. همچنین بررسی­ها نشان داد که متغیرهای سن، جنسیت و سطح تحصیلات به‌مثابۀ عوامل اثرگذار هیچ تأثیری در درک طرح­واره­های تصوری توسط افراد نابینا و همتای بینایشان نداشته­اند.


کلیدواژه‌ها

موضوعات


بدخشان، ابراهیم و خاطره صیفوری (۱۳۹۵).شناخت طرح‌واره‌های ذهنی در نابینایان و لزوم تقویت آن در آموزش افراد بینا، مجموعه مقالات هشتمین همایش زبانشناسی ایران (جلد اول)، تهران: دانشگاه علامه طباطبائی، چاپ اول.
دبیرمقدم، محمد (1383). زبا‌ن‌شناسی نظری، پیدایش و تکوین دستور زایشی. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت).
رحمانی پرهیزکار، زهرا، ارسلان گلفام و آزیتا افراشی (1393). بررسی طرح‌واره‌های وجهیت در زبان فارسی با رویکرد شناختی، فصلنامه مطالعات زبان و گویش‌های غرب ایران. سال اول، شمارۀ 4، صص 101-118
روشن، بلقیس ، فاطمه یوسفی راد و فاطمه شعبانیان (1392). مبنای طرح‌واره‌ای استعاره‌های موجود در ضرب‌المثل‌های شرق گیلان، زبان شناخت،
روشن، بلقیس و لیلا اردبیلی (1392). مقدمه‌ای بر معناشناسی، چاپ دوم، تهران، نشر علم
شرف زاده، محمدحسین، فردوس آقاگل‌زاده، آزیتا افراشی و شهلا رقیب دوست (1394). واژه، طرح‌واره تصوری و تفاوت‌های فردی، پژوهشی بر پایه ارتباط بدنی، فصلنامه علمی-پژوهشی زبان پژوهی دانشگاه الزهرا، سال هفتم، شماره 17
صفوی، کوروش (1382). بحثی درباره طرح‌واره‌های تصویری از دیدگاه معنی‌شناسی شناختی، نامه فرهنگستان 6/1.
ضیاء حسینی، محمد (1384). درآمدی بر روانشناسی زبان. تهران، رهنما.
نامنی، محمدرضا، افسانه حیات‌روشنایی و دکتر فریده ترابی میلانی (1395). تحول روانی، آموزش و توانبخشی نابینایان، چاپ چهارم، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)، مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی.
Reference
Alba, J. & Hasher, L. (1983). Is memory schematic? Psychological Bulletin, 93, 203-231
Chahan. P. (1992). Blindness. New York. Academic press.
Evans,‌V. & Green,M.(2006). Cognitive Linguistics: An Introduction, Edinburgh: Edinburgh University Press.
Geeraerts, D. (1995). Cognitive Linguistics: Handbook of pragmatics. Amsterdam: J. Bengamin Pub. Co.
Johnson, M. (1987). The body in the mind. The bodily Basis of Meaning, Imagination, and Reason, Chicago: The university of Chicago Press.
Johnson, M. & Lakoff, G. (2002). Why cognitive linguistics Requires Embodied Realism? In Cognitive Linguistics, 13 (3).
Lowenfeld, B. (1987). Psychological problems of children with severely impaired vision. Englewood chiffs, NJ: Prentice Hall.
Muller, U. & Overton, W.F. (1998). “How to Grow a Baby: A Reevaluation of Image Schema and Piagetion Action Approaches to Representation”, Human Development, (karger AG). Vol. 41, Issue 2.
Nielsen, L. (2005). ‘Nielsen’s Active Learning Philosophy for Children Who are Blind’, www.nationaldb.org.
Polanyi, M. (1964) Personal knowledge, New York: Harper and Row
Ricci Bitti, P. E. & Poggi, I. (1991). “Symbolic Nonverbal Behavior: Talking through Gestures”. Fundamentals of Nonverbal Behavior. Robert S. Felman and Bernard Rime (eds). Cambridge: Cambridge University Press. PP. 431-457.
Slavin, R. E. (1991). Educational Psychology. Boston: Allyn and Baoon.
Sweetser, E. (1990). From etymology to pragmatics: Metaphorical and cultural aspect of semantic structure. Cambridge studies in linguistics: Vol. 54. Cambridge [England], New York: Cambridge University Press.
Talmy, L (2000) Toward a cognitive semantics, 2 Vols, Cambridge, Mass. MIT Press.
Taylor, John R. (2002). Cognitive Grammar. Oxford: Oxford University Press.
Thomas, N. J. T (2003). A Note on Image and Image Schema, http://www.‌Calstatela. Edu/faculty/ n Thomas/ Schemata. Html.