تحلیل انتقادی دشواری‌های زبانی مربوط به طبقه‌بندی اطلاعات در قانون آیین دادرسی کیفری بر اساس رویکرد نقش‌گرا

نوع مقاله : مقالات علمی پژوهشی

نویسنده
استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران
چکیده
وقتی سازوکارهای حقوقی از طریق گزاره‌های زبان بیان می‌شوند، چینش‌های بافتی و ساختاری خاصی می‌طلبند. نظریۀ نقش­گرا این ضرورت‌ها را در چارچوب فرانقش‌‌های اندیشگانی (تجربی ـ منطقی)، بینافردی و متنی تعریف می‌کند. دشواری زبان حقوقی و به­ویژه زبان قانون زبان­زد است. پرسش اصلی این است که عامل یا دلیل این دشواری در چیست. فرضیۀ نقش­گرا این است که این دشواری در نحوۀ ارائۀ اطلاعات از سوی متن و در شیوۀ ارتباط متن نهفته است. مقالۀ حاضر با هدف سنجش این فرضیه، با تمرکز بر مواد 1 تا 7 قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1392، نشان داد در این مواد، مجهول‌سازی، ارتقای جایگاه کنش‌پذیر به کنشگر، جایگزینی فاعل جمله با عبارت­های مصدری انتزاعی و تبدیل افعال تام به ربطی میزان زیادی تفسیر ضمنی بر دوش خوانندۀ قانون نهاده و نقش بینافردی مراجع قضائی و متهمان را مبهم کرده است. به این صورت که نقش مراجع قضائی را به هنگام اعمال قدرت در قالب ساخت معلوم و با عناصر فرانقشی تجربی و مادی، اما زمانی که باید پاسخ­گو باشند به­صورت مجهول و با عبارت‌های مصدری انتزاعی بیان کرده و وظایف آنان را از طریق ارتقای جایگاه متهم از کنش‌پذیر به کنشگر به­دوش متهم انداخته است. این نحوۀ ساخت اطلاعی، رابطۀ مراجع قضائی و متهم را به­صورت سلطه‌گر و سلطه‌پذیر درآورده و با حفظ حقوق شهروندی، که در مادۀ 7 تأکید شده، ناهم­خوان است.


کلیدواژه‌ها

موضوعات


آشوری، محمد (1391). آیین دادرسی کیفری. ج 1. تهران: سمت، چ 16.
آقاگل زاده، فردوس (1381). «زبانشناسی حقوقی: رویکردی نوین در زبانشناسی کاربردی». مصطفی عاصی. نخستین همایش انجمن زبانشناسی ایران. تهران: چاپ جهان رایانه. صص 215-227.
آقاگل زاده، فردوس (1391). زبان شناسی حقوقی نظری و کاربردی. تهران: نشر علم.
آقاگل زاده، فردوس؛ فرازنده پور، فائزه؛ گلفام، ارسلان (1389). «تحلیل زبانشناختی آرای قضایی بر اساس الگوی خلاق: رویکرد حوزه زبانشناسی حقوقی». جستارهای زبانی. د 1. ش 1، بهار. صص 11-27
صالحی راد، محمد (1385) . آیین نگارش آراء قضائی. تهران: مجمع علمی و فرهنگی مجد. چ چهارم.
فرازنده پور، فائزه (1388). آسیب شناسی متون حقوقی از دیدگاه زبان شناسی و ارائه الگویی بر مبنای تحلیل ساخت موضوعی: رویکرد زبان شناسی حقوقی (قانونی). تهران: دانشگاه تربیت مدرس. پایان نامه کارشناسی ارشد زبانشناسی.
لطیفی خواه، پریا (1381). بررسی ساختار نحوی متن قانون مدنی. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی. مرکز تحصیلات تکمیلی (میرداماد).
میربابایی، سیداحمد (۱۳۹۱). نگارش و دستور زبان حقوقی (فرهنگ نوشتاری و گفتاری اصطلاحات حقوقی). تهران: بهنامی. چ سوم.
میرعمادی، سید علی و مجیدی، ستاره (1385). «بررسی نقش اطلاعی دو فرایند مبتداسازی و مجهول‌‌‌سازی در زبان فارسی از دیدگاه نقشگرایی». مجله زبان و ادب. شماره 30. صص 7-30.
وحیدیان کامیار، تقی (1382). دستور زبان فارسی (1). تهران: سمت.
وزین پور، نادر (1369). دستور زبان فارسی. تهران: انتشارات معین.
Aghagolzadeh, F. (2013), Theoretical and Applied Legal Linguistics. Tehran: Nashre Elm. [in Persian].
Aghagolzadeh, F. et al. (2011), "Linguistic Analysis of Judicial Arguments Based on the Creative Model: The Legal Linguistics Field Approach". Jostarha ye Zabani, spring. No. 1. Pp: 11-28. [in Persian].
Ashouri, M. (2012), The Code of Criminal Procedure. Tehran: Samt. [in Persian].
Behboudi, S. (2007), Syntactic and Lexical Features of Persian Civil Rights Written Texts. M.A Dissertation, Payam –e- Noor University, Department of Literature and Humanities. [in Persian].
Chafe, W. (1987), "Cognitive constraints on information flow". In Tomlin, Russell (ed.) Coherence and Grounding in Discourse: Typological Studies in Language. Vol. XI. Benjamins, Amsterdam. pp. 21-52. [in Persian].
Crandall, J. & V. R. Charrow, (2000), Linguistic Aspects of Legal Languag. USA: Center for Applied Linguistics, retrieved April. 12, 2019; from: https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED318248.pdf .
Gibbons, J. (2003), Forensic Linguistics; an Introduction to Language in the Justice System. Cambridge: Blackwell Publishing Ltd.
Habibi, H. (1995), "Legal Language". Farhangestan Letter Quartely. 1. 1. Pp: 13-37. [in Persian].
Halliday, M. A. K. & C.M.I.M. Mattihiessen, (2014), Halliday's introduction to functional grammar (4 th ed.). London & New York: Routledge.
Halliday, M. A. K. & R. Hassan (1976), Cohesion in English. London: Longman.
Halliday, M. A. K. (1994), An Introduction to Functional Grammar. New York: Edward Arnold.
Hamedim Sh. Z. & M. Mirshahi, (2015), "Comparing the Use of Text Integrity Tools in Advanced Level Books from Four Farsi Learning Collections". Pp: 516-537. Retrieved from: http://ctpl.um.ac.ir/images/258/hamayesh/he1.pdf , last seen: 6/31/2019
Lambrecht, K. (1994), Information Structure and Sentence Form: Topic, Focus and the Mental Representations of Discourse Referent. Cambridge: Cambridge University Press.
Latifi Khah, P. (2002), The structure of the text of civil law. M.A Dissertation. Islamic Azad University. Central Branch. [in Persian].
Mirbabaei, S. A. (2012). Grammar of the Language of Law (Handbook of Written and Spoken Terms of Law). Tehran: Behnami.
Roshan, Belgheis & Behboudi, Sepideh (2009). "Syntactic and Lexical Features of Persian Civil Rights Written Texts". Language and Linguistics, Spring and Summer. No. 9. pp. 105-123.
Salehi Rad, Mohammad (2012). How to write a court decision? Tehran: Elmi and Farhangi Pub.
The Code of Criminal Procedure, approved on 2014/2/3 with 2016 amendments
The law of respect for legitimate freedoms and the maintenance of citizenship rights. approved in 4/may/2004
Tiersma, P. M. (1999). Legal Language. Chicago: University of Chicago Press.
Vahidian Kamiar, T. (2002). Grammar of Persian Language (1). Tehran: Samt.
Vallduvi, E. (1990/1992). The Information Component. PhD Dissertation. University of Pennsylvania.