1
دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
2
دانشآموخته کارشناسی ارشد آموزش زبان عربی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
چکیده
ارتباط گستردۀ زبان فارسی و عربی از دیرباز تاکنون سبب پیدایش پیوند واژگانی عمیق بین دو زبان شده است؛ بهگونهای که گاه در یک جملۀ فارسی تمامی اجزای تشکیلدهندۀ آن (بهجز عوامل پیونددهنده) واژگان عربی هستند. این حجم زیاد از واژگان مشترک بین دو زبان، حکم چاقوی دولبه را دارد؛ زیرا از طرفی به تسریع فرایند آموزش و یادگیری زبان عربی کمک میکند و از طرفی دیگر بهدلیل تفاوت معنایی و کاربردی که در دو زبان دارد به تداخل زبانی منجر میشود. هدف از این پژوهش، ارزیابی عملکرد فارسیزبانان عربیآموز در بهکار گیری این واژگان در مهارت نگارش 1 و 3 و مقایسۀ عملکرد آنها در این دو مهارت بود. جامعۀ آماری پژوهش متشکل از 10 دانشگاه دولتی ایران و نمونۀ آماری نیز متشکل از 199 دانشجوی زبان و ادبیات عربی در مقطع کارشناسی بود. روش پژوهش توصیفی ـ تحلیلی و پیمایشی و ابزار بهکار گرفتهشده، آزمون محققساخته در زمینه مهارت نگارش 1 و 3 بود که شامل واژگان مشترک عربی و فارسی بود. برای تحلیل دادهها از آزمون تی مستقلو رگرسیون لجستیک استفاده شد. نتایج بهدستآمده حاکی از آن بود که زبانآموزان با وجود پیشرفتی که در مهارت واژگانی خود در نگارش 3 نسبتبه نگارش 1 داشتند، همچنان در تشخیص تفاوت معنایی واژگان مشترک و نیز بهکار گیری این واژگان در زبان عربی ضعیف بودند. عوامل مؤثر در این ضعف تداخل واژگانی و نقص دایره واژگانی است. همچنین، نگاه قواعدمحور نیز سبب تشدید این ضعف شده است.
-براون، هـ دوغلاس (1994)، أسس تعلم اللغة وتعلیمها، ترجمة: عبـده الراجحـی وعلی علی أحمد شعبان، بیروت: دار النهضة العربیة.
-طعیمه، رشدی أحمد (1425)، المهارات اللغویة-مستویاتها، تدریسها، صعوباتها، الطبعة الأولی، القاهرة: دارالفکر العربی.
-عبدالمنعم، محمد نورالدین (2005)، معجم الألفاظ العربیّة فی اللغة الفارسیّة، الریاض: جامعة الإمام محمد بن سعود الإسلامیّة.
-همام، أحمد (2018)، تحلیل الأخطاء فی تعلیم اللغات الأجنبیة، تحلیل الأخطاء وتنمیة الکفاءة اللغویة فی تعلیم اللغة العربیة للناطقین بغیرها دراسة تطبیقیة، بیروت: دارالکتب العلمیة.
-اُگریدی، ویلیام و دیگران (1394)، درآمدی بر زبانشناسی معاصر، ترجمة علی درزی، چاپ هفتم، تهران: سمت.
-حجازی، محمود فهمی (1379)، زبان شناسی عربی؛ ترجمه سید حسین سیدی، چاپ اول، تهران: سمت.
-پاپی، علی و محمد خاقانی (1396)، «تحلیل خطاهای حروف جر در نگارش عربیآموزان فارسیزبان»، فصلنامة لسان مبین، سال نهم، شمارة بیست و نهم، صص1-22.
-نصیری، حافظ (1390)، روش ارزیابی و سنجش کیفی متون ترجمه شده از عربی به فارسی، چاپ اول، تهران: سمت.
-آیتی، اکرم و فاطمه منوچهری (1390)، «تجزیه وتحلیل خطا در استفاده از زمان دستوری زبان فرانسه توسط فارسی زبانان با دانش زبان انگلیسی»، فصلنامه مطالعات زبان وترجمه، سال 44، شماره 1، صص 55-72.
-امینی، ادریس وشهریار نیازی (1394)، «ماهیت وپیامدهای تحول معنایی واژگان عربی در زبان فارسی»، دوماهنامه جستارهای زبانی، دوره 6، شماره2(پیاپی23)، صص76-53.
-رضوانی، رضا و سمیه نوروزی (1393). «میزان توجه به ابعاد مختلف یادگیری واژه در کتابهای درسی دانشگاهی زبان انگلیسی تخصصی انتشارات پیام نور و تأثیر آن در کیفیت نظام آموزشی»، مطالعات برنامۀ درسی آموزش عالی، سال 5، شمارۀ 10، صص85-96.
-زارعی، عباس و همکاران (1396)، «مقایسه تأثیر بازخورد اصلاحی مستقیم و غیر مستقیم بر کنش نوشتاری دانشجویان کارشناسی زبان و ادبیات عربی»، مجله علمی-پژوهشی زبان و ادبیات عربی، جلد13، شماره 42، صص175-194.
-غلامعلیزاده، خسرو و همکاران (1397). «بررسی تداخل نحوی کردزبانان کلهر ساکن کرمانشاه به هنگام تکلم به زبان فارسی معیار»، دوماهنامه جستارهای زبانی، دوره 9، شماره 2، صص209-226.
-قپانداری بیدگلی، فهیمه و سیّد محمد ضیاءحسینی (1392). «تأثیر استفاده از تصویر در افزایش دانش واژگانی فارسیآموزان خارجی: مطالعۀ موردی فارسی آموزان کرهای»، پژوهشنامۀ آموزش زبان فارسی به غیر فارسیزبانان، سال دوم، شمارۀ 2، صص 119-138.
-گنجی، نرگس و مریم جلائی (1387)، «تداخل و تأثیر آن در نگارش عربی دانشجویان فارسیزبان»، مجله علمی زبان وادبیات عربی، علمی-پژوهشی، شماره10،صص99-77.
-متقیزاده، عیسی وآخرون (1397)، «الأخطاء الکتابیة الشائعة فی توظیف الحروف الجارّة لدی الطلّاب طلاب الماجستیر فی فرع اللغة العربیّة وآدابها»، مجلة دراسات فی تعلیم اللغة وتعلّمها، العدد 4، صص 31-56.
-نظری، علیرضا وزهره اسدالله پور عراقی (1394)، «تداخل زبانی و دگرگونی معنایی وامواژههای عربی و جنبههای تأثیر آن بر ترجمه از عربی». دو فصلنامه علمی-پژوهشی پژوهشهای ترجمه در زبان و ادبیات عربی، سال پنجم، شماره 13، صص85-106.
-جلائی، مریم (1387)، «دراسة الأخطاء التعبیریّة التحریریّة عند طلاب اللغة العربیة وآدابها فی مرحلة اللیسانس فی جامعتی أصفهان وکاشان»، رسالة مقدمة لنیل إلی شهادة المأجستیر فی اللغة العربیة وآدابها، إشراف: الدکتورة نرگس گنجی،کلیة اللغات الأجنبیة، قسم اللغة العربیة وآدابها؛ جامعة أصفهان.
-شوال، نصیرة (د.ت). «علاقة التداخل اللغوی بالنمو النفسی اللسانی عند الطفل». الجزائر. https://www.univ-chlef.dz/djossour/
-Corder S.P."Error Analysis, Interlangauge and Second Langauge Acquisiton". Langauge Teaching and Linguisitics.No. 8. 1957 . Pp.201-217.
- Cullen, R. (2008). “Teaching grammar as a liberating. Force”. ELT Journal. Vol 62/3. Pp 221-230.
-Fisiak ,J. (1985) Contrastive Analysis and the language teaching. Oxford.