گورانی، هَورامی و کُردی: یک بررسی زبان‌شناختی در پاسخ به چمن‌آرا (1390) و بامشادی و همکاران (1393، 1394، 1395، 1396)

نوع مقاله : مقالات علمی پژوهشی

نویسنده
دانش‌آموختۀ دکتری زبان‌شناسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.
چکیده
هدف پژوهش حاضر، بررسی ارتباط زبان‌شناختی میان گورانی، هَورامی و کُردی در پاسخ به چمن‌آرا (1390) و بامشادی و همکاران (1393، 1394، 1395، 1396) است. برای این منظور، از دیدگاه صاحب‌نظران در این زمینه، شواهد زبان‌شناختی، ادبی و مشاهدات و شم زبانی نگارنده بهره برده شده است. بررسی همۀ این موارد نشان می‌دهد که گورانی و هورامی دو دال دارای یک مدلول زبان‌شناختی واحد، مستقل و متمایز از کردی‌اند: خلاف تصور عامه، گورانی یا هورامی گونه‌ای کردی نیست، بلکه زبانی مستقل و مجزا متعلق به شاخۀ غربی‌شمالی زبان‌های ایرانی است که خود دارای گویش‌هایی است. آنچه سبب شده است گورانی/ هورامی گونه‌ای کردی تلقی شود، صرفاً سکونت زبان­وران این دو گونه در منطقۀ جغرافیایی خاصی، اختلاط آن­ها و تشابهات زبانی بین آن­ها، به‌ویژه واژگانی و ساخت­واژی، ناشی از تأثیر گورانی/ هورامی بر کردی است که تا نیمۀ دوم قرن نوزدهم زبان رسمی، ادبی و درباری به­اصطلاح کردستان بوده است. شکل‌گیری جنبش‌های ملی‌گرای کردی در دهه‌های اخیر مبتنی بر مفهوم «دولت ـ ملت» و به­تبع آن «یک ملت ـ یک زبان» نیز مزید بر علت بوده است که به همگونی زبانی بیشتر گوران‌ها/ هورام‌ها منجر و مانع خودآگاهی زبانی آن­ها شده است.


کلیدواژه‌ها

موضوعات


آرلاتو، آنتونی(١٣٧٣). درآمدی بر زبان‌شناسی تاریخی. ترجمۀ یحیی مدرسی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
آساطوریان، گارنیک(١٣٧٤). «قوم گوران». ترجمۀ ماریا آیوازیان. نشریۀ علوم انسانی ایران‌شناخت. ش ١. صص ٣١-٦٣.
آشوری، داریوش(1394). دانشنامۀ سیاسی(فرهنگ اصطلاحات و مکتب‌های سیاسی). تهران: مروارید.
آکوپف(هاکوپیان)، گ. ب. و م. ا. حصارُف(1376). کُردان گوران و مسأله کرد در ترکیه(از آغاز جنبش کمالیان تا کنفرانس لوزان). ترجمۀ سیروس ایزدی. تهران: هیرمند.
اُرانسکی، ای. م.(١٣٧٩). مقدمۀ فقه‌اللغۀ ایرانی. ترجمۀ کریم کشاورز. تهران: پیام.
اُرانسکی، یوسیف م.(١٣٨٦). زبان‌های ایرانی. ترجمۀ علی‌اشرف صادقی. تهران: سخن.
امینی، امیر(1379). تحقیقی پیرامون زبان کردی( دستور زبان کردی- فارسی) و برابری لغات کردی، انگلیسی، عبری و فارسی. تهران: مهارت.
بامشادی، پارسا و جواد بامشادی(١٣٩٣). «مقایسۀ پسوندها و پیشوندهای تصریفیِ فعل در کردیِ گورانی و فارسی معیار». مجلۀ زبان و زبان‌شناسی. دورۀ ١٠. شمارۀ ١. صص ١٠١-١٢٠.
بامشادی، پارسا، جواد بامشادی و شادی انصاریان(١٣٩٥). «بررسی معنایی سه حرف اضافۀ wal، tɑ و arɑ در کردی گورانی از دیدگاه شناختی». دوماهنامۀ جستارهای زبانی. دورۀ ٧. ش٤ (پیاپی ٣٢). صص ٥٩-٨٠.
بامشادی، پارسا، خسرو غلامعلی‌زاده و شجاع تفکری‌رضایی(١٣٩٦). «معناکاوی دو حرف اضافۀ la و wa در کردی گورانی: رویکردی شناختی». پژوهش‌های زبانی. سال ٨. شمارۀ ١. صص ٢١-٤٠.
بامشادی، پارسا و شادی انصاریان(1396). «ساخت ملکی در کردی گورانی: رویکردی رده‌شناختی». زبان‌شناسی گویش‌های ایرانی. دورۀ 2. شمارۀ 1(شمارۀ پیاپی 3). صص 1-22.
بامشادی، پارسا و مهین نازمیردهقان(١٣٩٤). «رده‌شناسی برهم‌نهشت و جهت فعل در کردی گورانی». پژوهش‌های زبانی. سال ٦. شمارۀ ٢. صص ١-٢٠.
بامشادی، جواد(١٣٩٢). «واژه‌بست‌های ضمیری در زبان گورانی». برگرفته از: مجموعه مقالات نخستین همایش ملی بررسی واژه‌بست‌ها در زبان‌های ایرانی. به کوشش: محمد راسخ‌مهند. صص ٢٦٩-٢٩١. تهران: نشر نویسۀ پارسی.
بدلیسی، امیر شرف‌خان(1373). شرف‌نامه یا تاریخ مفصل کردستان. با مقدمه و تعلیقات محمد عباسی. تهران: حدیث.
تابانی، حبیب‌اله(١٣٨٠). وحدت قومی کرد و ماد، منشأ، نژاد و تاریخ تمدن کردستان. تهران: گُستره.
چمن‌آرا، بهروز(١٣٩٠). «درآمدی بر ادب حماسی و پهلوانی کُردی با تکیه بر شاهنامۀ کُردی». جستارهای ادبی(ادبیات و علوم انسانی سابق). شمارۀ ١٧٢. صص ١١٩-١٤٩.
خورشید، فوادحمه(١٣٨٩). زبان کردی و پراکندگی جغرافیایی لهجه‌های آن. ترجمۀ سعید خضری و جعفر خضری. تهران: پانیذ.
دانش‌پژوه، فاطمه(١٣٨٩). ارگتیو در زبان کردی: کرمانجی(بادینی)، سورانی و هورامی. تهران: نشر داستان.
دبیرمقدم، محمد(1387). «زبان، گونه، گویش و لهجه: کاربردهای بومی و جهانی». مجلۀ ادب‌پژوهی. شمارۀ 5. صص 91-128.
...........................(١٣٩٢). رده‌شناسی زبان‌های ایرانی(جلد اول و دوم). تهران: سمت.
رُخزادی، علی(١٣٩٠). آواشناسی و دستور زبان کُردی. سنندج: کردستان.
زکی‌بیگ، محمدامین(١٣٨٨). زبدۀ تاریخ کرد و کردستان(جلد اول). ترجمۀ یدالله روشن‌اردلان. تهران: توس.
سجادی، سیدمهدی(١٣٩٤). جنس دستوری در زبان هَورامی. مریوان: ئه‌وین.
صفی‌زاده، صدیق(١٣٧٨). تاریخ کرد و کردستان. تهران: آتیه.
طبیبی، حشمت‌الله(١٣٨٨). مبانی جامعه‌شناسی و مردم‌شناسی ایلات و عشایر. تهران: دانشگاه تهران.
کاردوخی، محمدامین(1381). دیوان صیدی هورامی. سنندج: انتشارات کردستان.
کامبوزیا، عالیه کرد زعفرانلو و سیدمهدی سجادی(1392). «ساخت هجا در زبان هورامی(گویش هورامان تخت)». فصلنامۀ مطالعات زبان‌ها و گویش‌های غرب ایران. شمارۀ 2. صص 57-78.
مدرس، ملا عبدالکریم(١٣٨٦). دیوان مولوی: گردآوری، تحقیق و شرح(به کردی). سنندج: انتشارات کردستان.
مدرسی، یحیی(1391). درآمدی بر جامعه‌شناسی زبان. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
مردوخ، محمد(١٣٩٥). تاریخ کرد و کردستان و توابع. سنندج: شوان.
Asatrian, G. S.(2009). «Prolegomena to the Study of the Kurds». Iran and the Caucasus. 13.1. pp. 1-57.
Crystal, D.(2003). A Dictionary of Linguistics & Phonetics. Oxford: Blackwell Publishing.
Edmonds, C. G.(1957). Kurds, Turks and Arabs. London: OUP.
Gunter, Michael M.(2004). Historical Dictionary of the Kurds. Lanham: Scarecrow press, Inc.
Leezenberg, M.(1992). «Gorani Influence on Central Kurdish: Substratum or Prestige Borrowing?». Conference on Bilingualism in the Iranian World. Germany. pp. ‌‌1-20.
Mackenzie, D. N.(1961a). Kurdish Dialect Studies І. London: Oxford University Press.
………………….(1961b). «The Origins of Kurdish». Transactions of the Philological Society. pp. 68-86.
………………….(1966). The Dialect of Awroman (Hawrāmān – ī Luhōn): Grammatical Sketch, Texts, and Vocabulary. KØbenhavn.
…………………..(2002). Gurāni(online). Retrieved from: Encyclopedia Iranica. Available at: http:// www.iranica.com/articles/gurani.
Mahmudweyssi, P., Denise Bailey, Ludwig Paul & Geoffrey Haig(2011). The Gorani Language of Gawraǰū, a Village of West Iran: Texts, Grammar, and Lexicon. Volkswagenstiftung.
Minorsky, V.(1943). «The Gūrān». Bulletin of the School of Oriental and African Studies. Xi. Part 1. pp. 75-103.
O,Shea, Maria T.(2004). Trapped Between the Map and Reality: Geography and Perceptions of Kurdistan. New York: Routledge.
Paul. L.(1998). «The position of Zazaki among West Iranian languages». Proceedings of the 3rd European Conference on Iranian Studies(held in Cambridge, 11th to 15th September 1995). Part Ⅰ. Old and Middle Iranian Studies. hg. N. Sims- Williams, Wiesbaden. S. 163-176.
Paul, L.(2003). «The Position of Balochi Among Western Iranian Languages: The verbal system». In C. Jahani, & A. Korn(Eds.), The Baloch and Their Neighbours: Ethnic and Linguistic Contact in Balochistan in Historical and Modern Times(pp. 61-71), Reichert Verlag Wiesbaden.
Windfuhr, G.(2009). The Iranian Languages. New York: Routlefge.
www. unesco.org/languages-atlas/