اصطلاحات خویشاوندی و خطاب‌واژه‌هایِ گویش نَنَّجی

نوع مقاله : مقالات علمی پژوهشی

نویسنده
استادیار گروه زبان‌شناسی همگانی، پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، تهران، ایران
چکیده
در این مقاله، کاربرد اصطلاحات خویشاوندی و خطاب­واژه­ها در گویش نَنَّجی بررسی و تحلیل شده است. این گویش، زبان مردم روستای نَنَّجِ شهرستان ملایر است. داده­های پژوهش که به روش میدانی و در گفتگویِ مشارکتی با گویشورانِ نَنَّجی گردآوری شده­­اند، در چهار بخش تحلیل شده­اند: اصطلاحات مربوط به خویشاوندان نسبی، اصطلاحات مربوط به خویشاوندان سببی، اصطلاحات خویشاوندی رضاعی و خویشاوندی ناشی از «عقد اُخوت»، خطاب­واژه­های مربوط به غیرخویشاوندان. این پژوهش نشان می­دهد که اصطلاحات خویشاوندی و خطاب­واژه­های گویش ننجی متنوع و غنی هستند. در عین حال دگرگونیِ مناسبات و پیوندهای خانوادگی و اجتماعی، مهاجرت و شهرنشینی موجب کم­کاربرد یا مهجور و منسوخ شدن شمار زیادی از اصطلاحات خویشاوندی و خطاب­واژه­های این گویش و جایگزین شدن آنها با اصطلاحات رایج در فارسی معیار شده است. این امر نمونۀ روشنی است از حرکت گویش­ها و زبان­های ایران در مسیر هَم­سانی.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


احمدی، مهران و محمدصدیق زاهدی (1397)، «بررسی نظام خویشاوندی کُردی میانی و مقایسۀ آن با فارسی و انگلیسی»، فصلنامۀ مطالعات زبان‌ها و گویش‌های غرب ایران، سال ششم، شمارۀ 21، صص19-1.
اذکایی، پرویز (1352)، «مختصری پیرامون فرهنگ عامیانه‌ی همدان و گویش آن»، هنر و مردم، شماره 126، صص74-66.
استاجی، اعظم (1394)، «بررسی اصطلاحات خویشاوندی در زبان فارسی»، مجلۀ زبانشناسی و گویش‌های خراسان، شمارۀ پیایی 13، پاییز و زمستان 1394، صص19-1.
• جواری، محمدحسین و مهناز رضائی (1395). «ساختار اسطوره و زبان، ساختار خویشاوندی و زبان در مردم‌شناسی ساختاری کلود لوی استراوس»، دوماهنامۀ جستارهای زبانی، دوره 7، شماره 5 (پیاپی 33)، آذر و دی 1395، صص43-66.
رضایتی کیشه خاله، محرم و رضا چراغی (1387)، «واژه‌شناسی اجتماعی گویش گیلکی (مطالعۀ موردی: اصطلاحات خویشاوندی و جنسیّت)»، جستارهای نوین ادبی، شمارۀ 161، تابستان 1387، صص110-95.
زاهدی، کیوان و محمدعلی شمس (1388)، «خویشاوندی و جنسیت در خانواده و بازتاب آن‌ها در زبان»، فصلنامه خانواده‌پژوهشی، سال پنجم، شمارۀ 19، پاییز 1388، صص309-282.
شریفی، گلفام (1386). «ریشه‌شناسی دو واژه از نسبت‌های خویشاوندی در زبان‌های هند و اروپایی»، مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، دورۀ 58، شمارۀ 4، پاییز 1386، صص146-129.
صفایی، سیّد حسین و اسدالله امامی (1391)، مختصر حقوق خانواده، چاپ سی و یکم، تهران: بنیاد حقوقی میزان.
• عباسی، بیستون و کریستین کزازی (1392)، «بررسی واژگان خویشاوندی هورامی بر اساس معیارهای مورداک»، فصلنامۀ مطالعات زبان و گویش‌های غرب ایران، سال اوّل، شمارۀ 2، صص55-31.
فرهنگ جغرافیایی ایران (آبادیها) (1331). استان 5 کردستان، شهرستان‌های: ایلام – بیجار – تویسرکان – سقز – سنندج – شاه‌آباد – قصرشیرین – کرمانشاه – ملایر – نهاوند – همدان، تهران: انتشارات دایره جغرافیایی ستاد ارتش.
کوشک جلالی، عباس (1376)، «اصطلاحات خویشاوندی در زبان فارسی، ابهام در معنا و کاربرد واژه-ها»، نامۀ فرهنگستان، شمارۀ 11، صص130-113.
منصوری، مهرزاد و شفق رحماتی (1394)، «نظام واژه‌های خویشاوندی در زبان‌ها و گویش‌های ایرانی»، در نشریه پژوهش‌های زبان‌شناسی تطبیقی، سال پنجم، شمارۀ 10، پاییز و زمستان 1394، صص175-157.
Refrences
• Abasi, Bistoon, & Kerstin Kazzazi (2013). “Analyzing Hawrami Kinship Terms Based on Murdock’s Criteria”, Journal of Western Iranian Languages and Dialects, Vol. 1, No. 2, Pp. 31-55. [In Persian].

• Ahmadi, Mehran & Mohamad Sediq Zahedi (2018). “A Comparative Study of Central Kurdish, Persian, and English Kinship Terms”, Journal of Western Iranian Languages and Dialects, No. 21, Pp. 1-19. [In Persian].
• Bateni, M. R. (1973), “Kinship Terms in Persian”, Anthropological Linguistics, Vol. 15, No. 7, Pp. 324-327.
• Braun, Friederike (1988), Terms of Address: Problems of patterns and usage in various languages and cultures, Berlin: Mouton de Gruyter.
• Estaji, A’zam (2016), “A Diacronic Study of Kinship Terms in Persian”, Journal of Linguistics & Khorasan Dialects, No. 13, Autum and Winter of 2014, Pp. 1-19. [In Persian].
• Geographical Dictionary of Iran (Villages) (1952). Province 5, Kurdestan, Counties of: Ilam, Bijar, Tuyserkan, Saqez, Sanandaj, Shahabad, QasreShirin, Kermanshah, Malayer, Nahavand, Mamedan, Tehran: Geographical Unit of ARTESH. [In Persian].
• Javari, M.H., & M. Rezai (2016), “The Structure of Myth and Language, the Structure of Kinship and Language in Structural Anthropology of Claude Levi-Straus”, Journal of Language Related Research, Vol. 7, No. 5, Pp. 43-66. [In Persian].
• Kostić, Svetislav (1997), “Structure and Origin of the Kinship Terminology in Roma’s Language”, Asian and African Studies, 6, 1997, 1, Pp. 9-20.
• Kushk Jalali, Abbas (1997). “Kinship Terms In Persian, Ambiguity in Meaning and Usage of Words”, Journal of Persian Academy, No. 11, Pp. 113-130. [In Persian].
• Mansuri, Mehrzad, & Shafaq Rahmani (2016). “Kinship Term Patterns in Iranian Languages”, Journal of Comparative Linguistic Researches, Vol. 5, No. 10, Winter and Spring 2016, Pp. 157-175.
• Morgan, Lewis H. (1871), Systems of Consanguinity and Affinity of the Human Family, Washington: The Smithsonian Institution.Murdoch, George Peter (1949), Social Structure, Tenth Printing 1965, New York: The Macmillan Company.
• ----------------------------- (1970), “Kin Term Patterns and Their Distribution”, in Ethnology, Vol. 9, No. 2 (Apr. 1970), Pp. 165-208.
• Ozkayi, Parviz (1973). “A Short Glimpse at Folklure and Dialect of Hamedan”, Journal of Art and People, No. 21, Pp. 66-74. [In Persian].
• Renzi, Lorenzo (1968), “Mamă, tată, nene ecc.: il sistema delle allocuzioni inverse in rumeno (Mama, papa, elder brother, etc.: the system of address inversion in Rumanian)”, In Cultura Neolatina, No. 28, Pp. 89-99.
• Rezayati Kishe Khale, Moharam, & Reza Cheraqi (2009). “Sociological Morphology of Gilaki Dialect (A Case Study of Kinship Terms and Gender)”, Journal of Literary Studies (Journal of Literature and Humanities), No. 161, Summer of 2009, Pp. 95-110. [In Persian].
• Safai, S. H. & Emami A. (2012). A Concise Family Law, Tehran: Mizan Legal Foundation. [In Persian].
• Sharifi, Golfam (2007). “Etymology of Two Words of Kinship Terms in Indo-European Languages”, Journal of the Faculty of Literature and Humanities, Vol. 58, No. 4, Autum 2007, Pp. 129-146. [In Persain].
• Spooner, Brian (1966), “Iranian Kinship and Marriage”, Iran, Vol. 4, Pp. 51-59.
• Zahedi, Keyvan, & MohamadAli Shams (2009). “Kinship and Gender in the Family and Their Linguistic Manifestation”, Journal of Family Research, Vol. 5 (3), Pp. 282-309. [In Persian].