بررسی نقش القایی آوا و ساختار در فرایند حسی - ادراکی گفتمان و روند تولید معنا؛ مطالعۀ موردی: احمد شاملو

نوع مقاله : مقالات علمی پژوهشی

نویسنده
استادیار گروه زبان و ادبیات فرانسه، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.
چکیده
استفاده از آواها و ساختارهای خاص برای القای انواع عواطف و معانی در شعر فارسی سابقه‌ای بس طولانی دارد و در میان منتقدان ایرانی نیز کسانی بوده‌اند که به ارزش القایی آن­ها باور داشته،‌ اما هرگز به شیو‌ه‌‌ای علمی به مطالعۀ تأثیرشان نپرداخته­اند. هدف جستار حاضر نه­تنها بررسی این تأثیر به شیوه‌ای علمی با استناد به یافته‌های زبان‌شناسان مطرح دنیاست، بلکه فراتر از آن و به­طور کلی، بررسی نقش آوا و ساختار شعری در فرایند حسی ـ ادراکی گفتمان و روند تولید معناست تا درنهایت به این پرسش اصلی پاسخ داده شود که آیا این ارتباط میان آوا و ساختار با حواس و ادراک تن شاعر (گفته‌پرداز) است که به تولید معنای یک سروده می‌انجامند.

تحلیل موشکافانۀ زبان‌شناختی و نشانه ـ معناشناختی عناصر تشکیل‌دهندۀ یک سرودۀ کوتاه از احمد شاملو، شاعر سپیدگوی معاصر ایرانی، نشان می‌دهد که چطور گفته‌پرداز بی‌نیاز از بلندسرایی برای انتقال مفاهیم و مکنونات قلبی خود، می‌تواند تنها در چند مصراع و به کمک چند واژۀ محدود

منظومه
ای بیافریند که تکتک عناصرش از آوا گرفته تا ساختار متوازن و جریان حضور بدن حسی ـ ادراکی گفته‌پرداز، هر یک به­تنهایی و در کنار هم، به نوعی در پیدایی معنای آن مؤثر و سهیم‌اند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


اسلامی ندوشن، محمدعلی(1378)، سخنگوی دشت خاوران، باغ بی برگی، تهران : انتشارات زمستان.
اخوان ثالث، مهدی (1357)، بدعتها و بدایع نیما یوشیج، تهران: توکا
پورنامداریان،تقی (1374)، سفر در مه،تأملی در شعر احمد شاملو، تهران : زمستان.
حری، ابوالفضل؛ «کارکرد کهن‌الگوها در شعر کلاسیک و معاصر فارسی در پرتو رویکـرد ساختاری به اشعار شاملو»، فصلنامه ادبیات عرفـانی و اسـطوره‌شـناختی؛ ش 15، تابـستان 1388، صص 70 – 89.
حقوقی، محمد (1386)، شعر زمان ما 1، احمد شاملو، تهران : نگاه.
روحانی، مسعود؛ «بررسی کارکردهای تکرار در شعر معاصر، با تکیـه بـر شـعر سپهری، شـاملو و فـروغ»، مجلـه بوسـتان ادب؛ ش2، تابستان 1390، صص 145 - 168.
شاملو، احمد (1345)، ققنوس در باران، تهران: نیل.
شعیری، محمدرضا (1398)، تجزیه- تحلیل نشانه معناشناختی گفتمان، تهران: سمت.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1359)، ادوار شعر فارسی، از مشروطیت تا سقوط سلطنت، تهران: توس.
شمسیا، سیروس (1368)، نگاهی تازه به بدیع، تهران: فردوس.
صادقی، لیلا؛ «خوانش شعر "حکایت" اثر احمد شاملو با رویکرد شعرشناسی‌ شناختی»، جستارهای زبانی، 1391، دورۀ 3، شمارۀ 4، ص:149-167.
صفوی، کوروش (1373)، از زبان شناسی به ادبیات، تهران : چشمه.
طاهری، علیرضا، یدملت، زینب؛ «جنبه‌های نمایـشی اشـعار احمـد شـاملو»، مجلـه بوستان ادب؛ ش 3 ،پاییز 1390، صص 77 - 101.
قویمی، مهوش (1383)، آوا و القا، رهیافتی به شعر اخوان ثالث، تهران : هرمس.
قویمی، مهوش (1382)، شعر نو در بوتۀ نقد، بندرعباس : دانشگاه هرمزگان.
ملکی، ناصر و نویدی، مریم؛ «اشتراک عینی در برخی اشعار احمد شاملو و نیما یوشیج»، جستارهای زبانی، 1391، دوره۳ ، شماره۴ ، ص: ۲۳۵-۲۵۶ .
Bachelard, Gaston (1942), L’eau et les rêves, Paris : José Corti.
Grammont, Maurice (1960), Traité de phonétique, Paris : Delagrave.
Greimas, A.J. et Courtés, J. (1993), Sémiotique, dictionnaire raisonné de la théorie du langage, Paris : Hachette
Jacobson, Roman (1984), Une vie dans le langage, Paris : Minuit.
Jacobson, Roman (1976), Six leçons sur le son et le sens, Paris : Minuit.
Jacobson, Roman (1977), Huit questions de poétique, Paris : Le Seuil.
Jacobson, Roman (2003), Essais de linguistique générale, les fondations du langage, Paris : Minuit.
Libis, Jean (1996), L’Eau et la Mort, Dijon : CRDP (Centre National de Documentation Pédagogique)