معرفی «زباهیجان» به‌عنوان حلقۀ مفقودۀ قوم‌نگاری ارتباط: مکمل الگوی SPEAKING هایمز

نوع مقاله : مقالات علمی پژوهشی

نویسندگان
1 استاد گروه آموزش زبان انگلیسی و روان‌شناسی تربیتی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد ایران
2 استادیار گروه آموزش زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
3 استاد گروه زبان و ادبیات فرانسه، دانشگاه تربیت‌ مدرس، تهران، ایران.
4 دانشیار گروه آموزش زبان انگلیسی، دانشگاه گلستان، گرگان، ایران.
چکیده
الگوی SPEAKING هایمز (1967)، یکی از الگوهای مرتبط با نظریه قوم‌شناسی ارتباط است که عوامل مؤثر در تعامل میان افراد را 8 مؤلفۀ موقعیت/صحنه، شرکت‌کنندگان، هدف، ترتیب‌گفتمان، لحن، ابزارگفتمان، قوانین‌گفتمان و نوع‌گفتمان درنظر می‌گیرد و معتقد است با بررسی این عوامل می‌توان تصویر جامعی راجع‌به فرهنگ و تفکر افراد یک جامعه به‌دست آورد. باتوجه به اینکه در تعاملات روزمره و فرهنگ یک جامعه واژگان و عبارات زبانی دارای بار هیجانی مثبت و منفی هستند و این هیجانات در تفسیر فرهنگی مؤثر هستند و ازآنجاکه رابطۀ مستقیمی میان جهان واژه، جهان مغز و جهان بیرون وجود دارد، به‌نظر می‌رسد این الگو با افزودن بُعد هیجان به E-SPEAKING تغییر یابد و تصویر دقیق‌تری ارائه دهد. نگارندگان در پژوهش حاضر بادرنظرگرفتن رابطۀ میان زبان، فرهنگ و هیجان واژگان، مفهوم «زباهیجان فرهنگی» را با تحلیل قطعۀ زبانی «نازکردن» و واژگان مرتبط با آن معرفی کرده و با توجه به قبض و بسط گفتمانی، قوم‌نگاری ارتباط را به قوم‌نگاری هیجانی ارتباط بسط می‌دهند. از این‌منظر می‌توان گفت افراد نسبت به واژۀ ناز دارای درجۀ هیجانی متفاوتی هستند که با این هیجانات می‌توانند قبض و بسط گفتمانی ایجاد کنند و چشم‌انداز مکالمۀ خود را تغییر دهند. درنظرگرفتن زباهیجان‌های فرهنگی شکاف میان مطالعات جامعه‌شناسی و روان‌شناسی را کمرنگ‌‍ می‌کند و سبب می‌شود با نگاهی سیستمی و کل‌نگر به زبان در فرهنگ پرداخته شود و از مثله‌کردن و تقطیع فرهنگ و هیجان جلوگیری شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


اسدالهی، علی (1390). قوم‌نگاری گزارش‌های زندۀ فوتبال در زبان فارسی. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد زبان‌شناسی، دانشکدۀ زبان‌های خارجی اصفهان.

بیگدلی، ایمان‌الله (1398). «مدیریت روابط درون‌فردی و میان‌فردی مبتنی بر مدل نظم‌جویی هیجان‌ها». در رضاپیش‌قدم (ویراستار)، معرفی الگوی مفهومی آموزش (صص. 177- 209). مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد.
پیش‌قدم، رضا (1391). «معرفی زباهنگ به‌عنوان ابزاری تحولگرا در فرهنگ‌کاوی زبان». فصلنامۀ مطالعات زبان و ترجمه، 4، 47-62.
پیش‌قدم، رضا و ابراهیمی، شیما (زیرچاپ). معرفی زباهنگ: مطالعه‌ای در ژن‌های فرهنگی ایرانیان. مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد.
پیش‌قدم، رضا، ابراهیمی، شیما، طباطبائیان، مریم‌سادات (1398). رویکردی نوین به روان‌شناسی آموزش زبان. مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد.
پیش‌قدم، رضا، طباطبائیان؛ مریم‌سادات و ناوری، صفورا (1392). تحلیل انتقادی و کاربردی نظریه‌های فراگیری زبان اول: از پیدایش تا تکوین. مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد.
پیش‌قدم.ر. و عطاران، آ. (1392). «نگاهی جامعه‌شناختی به کنش گفتاری قسم: مقایسۀ زبان‌های فارسی و انگلیسی». فصلنامۀ مطالعات زبان و ترجمه، 46، 25- 50.
پیش‌قدم.ر. و عطاران، آ. (1395). «گفتمان‌شناسی «قسمت» در زبان و فرهنگ مردم ایران». مطالعات فرهنگ-ارتباطات، 17(35)، 129- 149.
پیش‌قدم، رضا و فیروزیان‌پوراصفهانی، آیدا (1396). «تأملی جامعه‌شناختی پیرامون کاربردهای گفتمانی «نمی‌دانم» در زبان فارسی در پرتو الگوی هایمز». مطالعات فرهنگ-ارتباطات، 18، 7- 35.
پیش‌قدم، رضا، فیروزیان ‌پوراصفهانی، آیدا و طباطبائی‌فارانی، سحر (1396). «واکاوی عبارت «نازکردن» و ترکیب‌های حاصل از آن در زبان فارسی در پرتو الگوی هَیَجامَد». مطالعات فرهنگ-ارتباطات، 18(39)، 67- 152.
پیش‌قدم، رضا، فیروزیان ‌پوراصفهانی، آیدا و فیروزیان‌پوراصفهانی، آیلین (زیرچاپ). «معرفی زباهنگ مرگ‌محوری و شادی‌گریزی از طریق تفحص در گفتمان‌شناسی «مرگ» در زبان فارسی». مطالعات فرهنگ-ارتباطات.
پیش‌قدم، رضا و نوروزکرمانشاهی، پریا (1394). «ارتباط میان زبان، مذهب و فرهنگ: تحقیق و تدقیقی در کارکردهای لقب حاجی و واژه‌های وابسته در زبان فارسی». زبان‌پژوهی، 8(20)، 27- 51.
پیش‌قدم، رضا، وحیدنیا، فاطمه و فیروزیان پوراصفهانی، آیدا (1393). «نگاهی جامعه‌شناختی به کنش گفتاری نفرین: مقایسۀ زبان‌های فارسی و انگلیسی». مطالعات زبان و ترجمه، 47، 45-72.
پیش‌قدم، رضا و وحیدنیا، فاطمه (1394). «کاربردهای «دعا» در فیلم‌های فارسی و انگلیسی در پرتو الگوی هایمز». جستارهای زبانی، 7، 1-23.
خداپناهی، محمدکریم (1397). انگیزش و هیجان. تهران: سمت.
رضایی، فرشته (1392). بررسی قوم‌نگارانه از مشاجره‌های زن و شوهر در پنج فیلم ایرانی. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد زبان‌شناسی، دانشکدۀ زبان‌های خارجی اصفهان.
شکرایی، رضا، مطیع، مهدی و صادق‌زادگان، هدی (1390). «بررسی روش گفتمان‌کاوی و چگونگی کاربست آن در مطالعات قرآنی». پژوهش، 3(1)، 93-122.
شعیری، حمیدرضا (1385). تجزیه و تحلیل نشانه-معناشناختی گفتمان. تهران: سمت.

عرب‌زاده‌یک‌لنگی، آمنه (1392). تحلیل گفتمان فیلم جدایی نادر از سیمین براساس دیدگاه قوم‌نگاری ارتباط دل هایمز. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد زبان‌شناسی، دانشگاه سیستان و بلوچستان.
قربانپورآرانی، حسین، زارعی، عباس و عربشاهی، الهام (1396). «بررسی کارکرد اجتماعی-فرهنگی ماشین‌نگاره‌ها براساس مدل قوم‌نگاری زبانی هایمز». مطالعات فرهنگ-ارتباطات، 18(38)، 177-200.
گرینبرگ، لسلی. اس (1397). مربیگری در درمان هیجان‌مدار. ترجمۀ محمدآرش رمضانی، زینب باقری و ایمان همت‌یار، تهران: روان.
Abu-Lughod, L., & Lutz, C. A. (1990). "Introduction: Emotion, discourse, and the politics of everyday life". Language and The Politics of Emotion, 1, 1-23.
Achar, C., S, G., Agrawal, N., & Duhachek, N. (2016). "What we feel and why we buy: The influence of emotions on consumer decision making". Current Opinion in Psychology, 10, 166-170.
Afful, I. (2017). "An ethnography of communication: Viva voce in a Ghanaian university". International Journal of Language and Linguistics, 5(5), 127-134.
Angelelli, C. (2000). "Interpretation as a communicative event: A look through Hymes' lenses". Meta Journal, 45(4), 580-592.
Carbaugh, D., & Boromisza‐Habashi, D. (2015). "Ethnography of communication". The International Encyclopedia of Language and Social Interaction, 1-16. https://doi.org/10.1002/9781118611463.wbielsi119.
Coulthard, M. (1985). An introduction to discourse analysis. Harlow: Longman.
Farah, I. (1998). The ethnography of communication. In N. H. Hornberger and P. Corson (Eds.) Encyclopedia of language and education: Research methods in language and education. (pp.125-127). Dordrecht: Kluwer.
Fasold, R. (1990). The sociolinguistics of language: Introduction to sociolinguistics. Oxford: Blackwell.
Foolen, A. D. (2016). Expressives. In N, Riemer (Ed.), The Routledge handbook of semantics, (pp. 473-490). London & New York: Routledge.
Gohm, C. L. (2003). "Mood regulation and emotional intelligence: Individual differences". Journal of Personality and Social Psychology, 84(3), 594-607.
Gumperz, J., & Hymes, D. (1972). Directions in sociolinguistics– The ethnography of communication. USA, Holt, Rinehart & Winston.
Hymes, D. (1962). The ethnography of speaking. In T. Gladwin, & W. C. Sturtevant, (Eds), Anthropology and human behavior (pp. 13-53), Washington, DC: The Anthropology Society of Washington.
Hymes, D. (1967). "Models of interaction of language and social setting". Journal of Social Issues, 33(2), 8-28.
Hymes, D. (1972). Models of the interaction of language and social life. In J. J. Gumperz and D. Hymes (eds) Directions in sociolinguistics: The ethnography of communication. (pp. 35-71), New York: Holt, Rinehart & Winston.
Hymes, D. (2003). The interaction of language and social life. In C. B. Paulston, and R. G. Tucker (Eds.). Sociolinguistics: The essential readings (pp.30-47). Oxford: Blackwell.
Johnstone, B., & Marcellino, W. (2010). Dell Hymes and the ethnography of communication. The SAGE Handbook of Sociolinguistics, London: SAGE Publishers.
Mayer, J. D., Roberts, R. D., & Barsade, S. G. (2008). "Human abilities: Emotional intelligence". Annual Review of Psychology, 59, 507-536.
Mechler, T., Born, C., & Gruber, O. (2011). "How negative affect influences neural control processes underlying the resolution of cognitive interference: An event-related fMRI study". Neuroscience Research, 70(4), 415-427.
Paulus, M. P., & Yu, A. J. (2012). "Emotion and decision-making: Affect driven belief systems in anxiety and depression". Trends in Cognitive Sciences, 16(9), 476-483.
Ray, M., & Biswas, Ch. (2011). "A study on ethnography of communication: a discourse analysis with Hymes speaking model". Journal of Education and Practice, 2(6), 33-40.
Sarfo, E. (2011). "Variations in ways of refusing requests in English among members of a college community in Ghana". African Nebula, 3, 1-13.
Saville-Troike, M. (2003). The ethnography of communication: An introduction. London: Blackwell.
Schwartz, H., & Jacobs, J. (1979). Qualitative sociology. New York, NY: Simon and Schuster.
Small, A. (2008). Evaluation of the usefulness of Hymes’ ethnographic framework from a teacher’s perspective (Unpublished MA thesis). UK: University of Brimingham.
Umenzinwa, J. (2017). "Analysis of a selected bargain discourse using dell Hymes’ S.P.E.A.K.I.N.G. model". DOI: 10.13140/RG.2.2.21516.16004.
Wardhaugh, R. (2010). An introduction to sociolinguistics. Oxford: Wiley–Blackwell.