تحلیل کارکردهای صرفی و نحوی زبان شعر فروغ فرخزاد در زمینۀ بازتاب اضطراب

نوع مقاله : مقالات علمی پژوهشی

نویسندگان
1 استادیار گروه پژوهش‌های ادبی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران
2 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه الزهرا(س)، تهران، ایران.
چکیده
زبان خانه اندیشه است. احساسات، عواطف، اندیشه­ها و همۀ آنچه در ضمیر آدمی نهفته است، تنها از طریق زبان و با نشانههای زبانی امکان بروز می‌یابد، اما آنچه زبان شاعران را از زبان مردم عادی متفاوت می‌کند، دقت و ظرافتی است که از طریق گزینش و چینش اجزای کلام و صورت‌بندی نحوی، احساسات و عواطف را به بهترین شکل آشکار می­کند. پژوهش حاضر در چارچوب نظریۀ دستور چامسکی مبنی بر بروز معنا در نحو و نیز رویکرد روان ـ زبان‌شناسی، می‌کوشد با بررسی زبان شعر فروغ فرخزاد نشان دهد که مهم‌ترین کارکردهای مقوله‎‌های صرفی و نحوی در بازتاب «اضطراب» در شعر او کدام­اند؟ بر این اساس، از میان دفترهای شعری فروغ، تعداد پنجاه شعر برگزیده و تحلیل شد. نتایج حاصل نشان می‌دهد که نحو شعر فروغ در مقوله‌های چینش گروه‌های اسمی و فعلی، هم­خوانی اجزا و گروه‌ها با یکدیگر، تکرارها و جابه­جایی‌ها در بیشتر موارد بازتاب­دهنده «اضطراب» است. از سوی دیگر، مقوله‌های صرفی همچون انتخاب واژه­ها، قیدها، صفت‌ها و عبارت‌ها در همین حوزه معنایی قرار دارند و اضطراب حاصل از چینش‌های نحوی را به‌شدت تقویت می‌کنند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


1. آزاد، حسین(1389).آسیب شناسی روانی. جلد اول. چاپ یازدهم. تهران: بعثت
2. اچسون، جین(1364). روان شناسی زبان. مترجم: عبدالخلیل حاجتی. تهران: سپهر
3. اسپرلینگ، آبراهام(1367). روان شناسی(روش علمی در شناخت ماهیت آدمی). مترجم: مهدی محی الدین بناب. تهران: روز
4. اشرف زاده، رضا و علی روحبخش مبصری(1395)، «روان‌شناسی ‌زبان و زبان‌شناسی ‌روان در داستان رستم و سهراب»، فصلنامه تخصصی ادبیات فارسی».دورۀ 12
5. ایشانی، طاهره(1393). بررسی ویژگی های سبکی و شخصیتی سیمین دانشور با رویکرد زبانشناسی نقشگرا. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
6. ایلخانی پور، نگین(1394). صفات وجهی در زبان فارسی. چاپ دوم. تهران: مرکز
7. باطنی، محمدرضا(1378). رابطه زبان و تفکر. مجموعۀ مقالات زبان و تفکر. چاپ ششم. تهران: آبانگاه
8. بک، آرون تی(1383).مدل شناختی اضطراب. مترجم: عبدالرسول پاسالاری بهجانی، تهران: دانش پژوهان جوان
9. پورمحمدحسین، زهرا(1395). بررسی روان شناختی شخصیت جلال آل احمد براساس ساختار دستوری در آثار وی. استاد راهنما: علی اکبر باقری خلیلی. دانشگاه مازندران
10. تروورجی، پاول. سیمون جی انرایت(1383). فشار روانی، اضطراب و راه های مقابله با آن. مترجم: عباس بخشی پور و حسن صبوری مقدم، چاپ سوم، مشهد: آستان قدس رضوی
11. جلالی، بهروز(1376). در غروبی ابدی. تهران: مروارید
12. جهاندیده، سینا (1379). متن در غیاب استعاره. رشت: چوبک
13. چامپیون، لورنا. میک پاور(1385). آسیب شناسی روانی بزرگسالان. مترجم: علی اکبر خسروی، هورا رهبری، ج اول، تهران: آییژ
14. چامسکی، نوآم(1363). ساخت های نحوی. مترجم: احمد سمیعی. تهران: خوارزمی
15. خواجوی، علیرضا(1385). «رویکردی نو به فعل از دیدگاه روان شناسی زبان». مجله رشد آموزش زبان فارسی. فصلنامه زبان و ادب
16. دادخواه تهرانی، حسن و علی رضا محکی پور(1384)، «بررسی رویکرد روان شناختی در ادبیات»، متن پژوهی ادبی، دورۀ 9
17. دستغیب، عبدالعلی (1385). پری کوچک دریا. تهران: آمیتیس
18. دیچز، دیوید(1369). شیوه های نقد ادبی. مترجم: غلامحسین یوسفی و محمدتقی صدیقیانی، چاپ دوم، تهران: علمی و فرهنگی
19. زاهدی، محمدصادق (1384). «کریپکی و گذر از اسم خاص به ذات فردی»، علوم انسانی الزهرا، دوره 15
20. شعاری نژاد، علی اکبر(1375). فرهنگ علوم رفتاری. چاپ دوم، تهران: امیرکبیر
21. شفیعی کدکنی، محمدرضا(1386). زمینه های اجتماعی شعر فارسی. تهران: اختران
22. شمیسا، سیروس(1383). نگاهی به فروغ فرخزاد. تهران: مروارید
23. عزب دفتری، بهروز (1372). درباره نوآم چامسکی. تهران: فرهنگ معاصر
24. عمران پور، محمدرضا(1386). «کارکرد هنری قید و گروه قیدی در اشعار شاملو»، پژوهش های ادبی ، دوره 5
25. صفوی، کوروش (1383). از زبان شناسی به ادبیات. جلد دوم. تهران: سوره مهر
26. فدایی، فربد(1370). «چامسکی و روانشناسی زبان». ادبستان فرهنگ و هنر
27. فرجاد، محمدحسین(1374). مشکلات و اختلالات رفتاری-روانی در خانواده. تهران: دفتر تحقیقات و انتشارات بدر
28. فرخ زاد، فروغ (1388). دیوان شعر. چاپ نهم. تهران: نگاه
29. گلدبرگ، ریچارد(1368). اضطراب. مترجم: نصرالله پورافکاری، تبریز: رسالت
30. لاندین، رابرت ویلیام(1378). نظریه و نظام های روان شناسی. مترجم: یحیی سیدمحمدی. تهران: ویرایش
31. مشرف آزاد تهرانی، محمود (1376). پریشاندخت شعر. تهران: نشر ثالث
32. مشکوه الدینی، مهدی(1373). دستورزبان فارسی بر پایه ی نظریه گشتاری. چاپ سوم، مشهد: .دانشگاه فردوسی
33. Chomsky,N. (2006),language and mind, Cambridge University Press