بررسی تحول استعاره‌های مفهومی شجاعت در زبان فارسی در دو بازۀ زمانی تاریخی و معاصر

نوع مقاله : مقالات علمی پژوهشی

نویسندگان
1 دانشجوی دکتری زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب، تهران، ایران
2 دانشیار زبان‌شناسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران.
3 استاد زبان‌شناسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران
4 دانشیار زبان و ادبیات فارسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران
چکیده
در مقالۀ حاضر برآنیم تا از طریق معنی‌شناسی تاریخی، به بررسی ثبات یا تغییر دیدگاه‌های فارسی‌زبانان نسبت‌به مفهوم «شجاعت» بپردازیم که از دیدگاه کووچش (1393، ص. 43)، یکی از مفاهیم حوزۀ مقصد اخلاق است. مسئلۀ اصلی پژوهش حاضر این است که آیا در بازه‌های زمانی قرن هشتم تا قرن دهم در مقایسه با دوران معاصر، در جامعۀ فارسی‌زبان مفهوم شجاعت دست‌خوش تغییر شده است یا خیر؟ و نیز برای بازنمایی این تغییرات چه الگویی می‌توان ارائه داد. برای دستیابی به این هدف، نویسندگان از طریق تحلیل شناختیِ استعاره‌های مفهومی شجاعت در دو پیکرۀ تاریخی و معاصر و مقایسۀ آن‌ها با یکدیگر، ثبات یا تحول ایجاد‌شده را بررسی کردند. نتایج حاصل از پژوهش حاضر حاکی از تغییر در برخی از مؤلفه‌های فرهنگیِ مرتبط با مفهوم شجاعت در جامعۀ فارسی‌زبانان و در‌نتیجه، تحولِ ارزش‌گذاری بر استعاره‌های مفهومی مربوط است. گفتنی است مقایسۀ شواهد تاریخی و معاصر نشان می‌دهد حوزۀ مبدأ کلان «شیء» در هر دو مورد بی‌تغییر است، ولی حوزه‌های خرد زیر‌مجموعۀ «شیء» تغییر یافته‌اند. حوزه‌های مبدأ پر‌بسامد مفهوم‌سازی شجاعت در زبان فارسی عبارت‌اند از: نیرو، مسیر، جنگ و ماده. از دستاوردهای مهم پژوهش حاضر آن است که در هیچ‌یک از بازه‌های زمانی مورد نظر، حوزۀ مبدأ جنگ، حوزۀ مبدأ کانونی شجاعت محسوب نمی‌شده، بلکه به‌صورت نهفته باقی مانده است. چارچوب نظری پژوهش حاضر نظریۀ استعاره‌های مفهومی مطرح‌شده از سوی لیکاف و جانسون (1980) و الگوی تریم (2011, 2007) در شبکۀ استعاره‌های مفهومی است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


خداپرستی، فرج‌الله (1376). فرهنگ جامع واژگان مترادف و متضاد زبان فارسی، شیراز: دانشنامۀ فارس.
صابری، زینب و همکاران (1396). «بررسی تطبیقی استعاره‌های مفهومی در کنایه‌های فارسی و مصری»، فصلنامه علمی- پژوهشی پژوهش‌های ادبیات تطبیقی. دوره 6، شماره 2، صص 144-167.
صراحی، محمد امین (1391). بررسی مقابله‌ای استعاره در زبان‌های فارسی و انگلیسی بر اساس نظریۀ استعاره-های مفهومی. پایان‌نامه دکتری. دانشگاه اصفهان.
کووچش، زُلتان (1393). مقدمه‌ای کاربردی بر استعاره. مترجم شیرین پورابراهیم. تهران: انتشارات سمت.
کووچش، زُلتان (1398). استعاره‌‌ها از کجا می‌آیند؟ شناخت بافت در استعاره. مترجم جهانشاه میرزا بیگی. تهران: انتشارات آگاه.
References
Aitchison, J. (1992), ‘Chains, nets or boxes? The linguistic capture of love, anger and fear’, in
W.G. Busse (ed.), Anglistentag (Proceedings 1991), Düsseldorf, Tübingen: Max Niemeyer Verlag,
pp. 25–38.
Barcelona, Antonio. (2001). On the systematic contrastive analysis of conceptual metaphors: Case
studies and proposed methodology. InM. P¨ utz (Ed.), Applied cognitive linguistics. Language
pedagogy (Vol. 2, pp. 117–146). Berlin: Mouton de Gruyter.
Boers, Frank, and Demecheleer, Murielle. (1997). A few metaphorical models in (Western) economic
discourse. In W. A. Liebert, G. Redeker, and L. Waugh (Eds.), Discourse and perspective in
cognitive linguistics (pp. 115– 129). Amsterdam: John Benjamins.
Chilton, Paul, and Lakoff, George. (1995). Foreign policy by metaphor. In Christina Schaffner and A.
L. Wenden (Eds.), Language and peace (pp. 37– 59). Brookfield, VT: Dartmouth.
Fauconnier, Gilles and Mark Turner. (2002). The Way We Think. New York: Basic Books.
Geertz, Clifford. 1973. The Interpretation of Cultures. New York: Basic Books.
Gentner, Dedre. 1983. Structure-mapping: A theoretical framework for analogy. Cognitive
Science, 7: 155–170.
Kövecses, Zoltan (1986). Metaphors of Anger, Pride and Love. A lexical Approach to the Study
of Concepts. Pragmatics and Beyond VII: 8. Amsterdam and Philadelphia: John
Benjamins..
Kövecses, Zoltan. (1990). Emotion Concepts. Berlin and New York: Springer-Verlag.
Kövecses, Zoltan. (2005). Metaphor in Culture: Universality and Variation. Cambridge:
Cambridge University Press.
Kövecses, Zoltan. (2006). Language, Mind and Culture: A Practical Introduction. New York:
Oxford University Press.
Kövecses, Zoltan (2010). Metaphor and Emotion: Language Culture and body in Human
feeling, Cambridge: Cambridge University Press.
Lakoff, George, and Mark Johnson (1980). Metaphors We Live By. Chicago: University of
Chicago Press.
Lakoff, George. 1987. Women, Fire, and Dangerous Things: What Categories Reveal About
the Mind. Chicago: The University of Chicago Press.
Lakoff, George and Kövecses, Zoltan. 1987. The cognitive model of anger inherent in
American English. In D. Holland and N. Quinn (eds.), Cultural Models in Language
and Thought, 195–221. Cambridge and New York: Cambridge University Press.
Oxford Dictionary (1991)
Pirzad Mashak, SH., A., Pazhakh, & A. Hayati (2012). A Comparative Study on basic emotion
Conceptual Metaphors in English and Persian Literary Texts. www.ccsenet.org/ies
International Education Studies Vol. 5, No. 1. 200-207.
Riddle, Elizabeth M. (July 2000). The “string” metaphor of life and language
in Hmong. Paper presented at the International Pragmatics Conference, Budapest, Hungary.
Stefanowitsch, Anatol. (2006). Words and their metaphors: A corpus-based approach, Trends
in Linguistics: Studies and Monographs, 171, 63.
Talebinejad, M. R., & Vahid Dastjerdi, H. (2005). A cross-cultural study of
animal metaphors: When owls are not wise! Metaphor and Symbol, 20: 133-150.
Trim, Richard. 2007." Metaphor Networks: The Comparative Evilution of Figurative
Language. UK: PALGRAVE MACMILLAN.
Trim, Richard. 2011. Metaphor and the Historical Evolution of Conceptual Mapping. NewYork:
Palgrave Macmilan.
Yu, Ning (1998). The Contemporary Theory of Metaphor in Chinese: A Perspective from
Chinese. Amsterdam: John Benjamins.