فضایِ گفتمان در نمایش‌نامۀ افول، نوشتۀ اکبر رادی، با تکیه بر تئوری استعاره‌های مفهومی

نوع مقاله : مقالات علمی پژوهشی

نویسندگان
1 دانش‌آموختۀ ادبیات ‌نمایشی، مقطع کارشناسی ‌ارشد، دانشگاه تربیت ‌مدرس، تهران، ایران.
2 دانشیار ادبیات ‌نمایشی، دانشگاه تربیت ‌مدرس، تهران، ایران
چکیده
فضای گفتمان از‌جمله کلیدی‌ترین عناصر موجود در انتقال مفاهیم در هر متن نمایشی است. این مقاله بر آن است به این پرسش پاسخ دهد که استعاره‌ها چگونه می‌توانند زمینۀ گفتمان دربارۀ مسائل اجتماعی و تاریخی باشند و چه کارکردی در نمایشنامه به‌منزلۀ یک فُرم زبانی دارند. بر این اساس از نظرات جورج لیکاف و زولتان کوچش استفاده کرده و نشان داده‌ایم که چگونه استعاره‌ها، که ریشه در زبان ‌و فرهنگ دارند، به شکل‌گیری فضای گفتمان کمک می‌کنند. لیکاف و کوچش فضای گفتمان را حاصل تعامل میان ذهن، بدن و بافت فرهنگی که کنشگران در آن حضور دارند، می‌دانند. بنابراین، در یک متن نمایشی ما با ترکیبی از تعامل میانِ ذهن نویسنده و مخاطب و همچنین، تجربه‌ها و انتزاع‌هایِ جسمی و ذهنی هر دو روبه‌رو هستیم. همچنین، بافتی که در آن نمایش‌نامه شکل می‌گیرد و بافتی که در آن نمایش‌نامه فهم می‌شود عنصری اساسی است. نتایج به‌دست آمده در این مقاله نشان می‌دهد که اکبر رادی با استفاده از استعاره‌ها و زمینه‌های فرهنگی و تاریخیِ متن، فضای گفتمانی چندگانه و استنباطی را در نمایشنامۀ افول پدید آورده است. به این شکل که در یک سطح با استعاره‌هایِ زبانی روبه‌رو هستیم که در ساختار متن (دیالوگ‌ها، اتمسفر و شخصیت‌پردازی) عمل می‌کنند و در سطحِ بالاتر با استعاره‌های مفهومی روبه‌رو هستیم که از طریقِ برقراری روابط میانِ عینیتِ نمایش‌نامه و تجربه‌های مخاطب عمل می‌کند و فضایِ گفتمان متن را در فضایِ ذهن مخاطب ادغام و فضای گفتمانِ تازه‌ای را پدید می‌آورد

کلیدواژه‌ها

موضوعات


- - افراشی، آزیتا و همکاران (1391)، بررسی تطبیقی استعاره‌های مفهومی جهتی در زبان‌های اسپانیایی و فارسی»، فصلنامه‌ی پژوهش‌های زبان و ادبیات تطبیقی، د 3، ش 4 (پیاپی 12)، زمستان 1391، صص 1- 23
- آبراهامیان، یرواند (1398)، ایران بین دو انقلاب، از مشروطه تا انقلاب اسلامی، چاپ بیست‌وسوم، تهران: نشر مرکز
- بیضایی، بهرام (1397)، خاطرات هنرپیشه نقش دوم، تهران: روشنگران و مطالعات زنان
- حیدری، فرزانه (1397)، «نقد جامعه‌شناختی نمایشنامه‌ی افول نوشته اکبر رادی»، فصلنامه پژوهش‌های ادبی، سال 15، ش 61، 1397
- رادی، اکبر (1395)، افول، تهران: نشر قطره
- رضایی، رویا و همکاران (1395)، «نقش پادگفتمانی استعاره زبانی در ترمیم فرایند ارتباطی در نامه‌های نیما یوشیج»، دو ماهنامه‌ی علمی – پژوهشی جستارهای زبانی، د 7، ش 2 (پیاپی 30)، خرداد و تیر 1395، صص 105- 121
- شعیری، حمیدرضا (1395)، نشانه – معناشناسی ادبیات، تهران: انتشارات دانشگاه تربیت مدرس
- فلدمن، جروم (1397)، از مولکول تا استعاره، نظریه‌ی نورونی زبان، جهانشاه میرزابیگی، تهران: نشر آگاه
- کلارک، الیزابت (1397)، تاریخ، متن، نظریه، سیدهاشم آقاجری، تهران: مروارید
- کوچش، زولتان (1395)، زبان، ذهن و فرهنگ، جهانشاه میرزابیگی، تهران: آگاه
- کوچش، زولتان (1396)، استعاره‌ها از کجا می‌آیند؟، جهانشاه میرزابیگی، تهران: نشر آگاه
- گلدمن، لوسین، تئودور آدورنو، ژان پیاژه (1376)، جامعه، فرهنگ، ادبیات، محمدجعفر پوینده، تهران: نشر چشمه
- لیکاف، جرج و مارک جانسون (1394)، فلسفه‌ی جسمانی، جهانشاه میرزابیگی، جلد اول، تهران: نشر آگاه
- محبی، پرستو، (1398)، روایت شناسی درام، نگاهی روایت‌شناسانه به ادبیات نمایشی ایران، تهران: جام‌زرین
- ویسی‌حصار، رحمان (1393)، «استعاره و فرهنگ: رویکردی شناختی به دو ترجمه رباعیات خیام»، دوماهنامه‌ی علمی – پژوهشی جستارهای زبانی، د 5، ش 4 (پیاپی 20)، آذر و دی 1393، صص 197-218
- هاشمی، محمد (1394)، درام تاریخی در ایران، یک مطالعه‌ی تاریخ‌گرایانه‌ی جدید، تهران: نشر علم
- Kovecses, Zoltan (2016), Conceptual Metaphor theory, Routledge handbooks online, online publication date: November 2016
- Lakoff, George (1992), The Contemporary Theory of Metaphor, To Appear in Ortony, Andrew (ed.) Metaphor and Thought (2nd edition), Cambridge University Press.
- Lakoff, George, Mark Johnsen (2003), Metaphor we live by, London: The University of Chicago press.
- Marugina, Nadezda I (2014), Conceptual Metaphor as a Model Generating Literary Discourse, Procedia- Social and Behavioral Sciences 154 (2014) 112 – 117
- Milani, abbas (2008), "Men and Woman who made modern iran, 1941-1979", Syracuse University Press, Syracuse, NY, 2 volumes, November, 2008
- Paul, Herman. (2011). Hayden White, London, Polity Press, ISBN: 9780745650142; 224pp