برساخت گفتمانی هویت در زندگی‌نامه‌های خودنوشت زنان ایزدی

نوع مقاله : مقالات علمی پژوهشی

نویسندگان
1 استادیار زبان و ادبیات عرب دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران
2 دانش آموختۀ دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران
چکیده
نقش زبان در ساختن هویت یکی از مهم‌ترین بحث‌های نظری مدرن در باب هویت است. ساختارگرایی و پساساختارگرایی با قاطعیت خاص بر نقش سازنده زبان در شکل‌گیری هویت تأکید می‌کنند. پژوهش پیش‌رو با این پیش‌فرض که زبان ابزاری قدرتمند در برساخت گفتمانِ هویتی محسوب می‌شود، با بررسی دو رمان آخرین دخترو دختری که از چنگ داعش گریخت نشان می‌دهد که زنان ایزدی با کدام سازوکارهای زبانی ژانر «زندگی‌نامه خودنوشت» را به‌مثابۀ راهبردی در مبارزه علیه گفتمان سلطه به خدمت می‌گیرند و با عرضه پادگفتمان‌هایی متفاوت به ساخت‌شکنی گفتمان‌های مسلط و کلیشه‌سازی‌های جهانی می‌پردازند تا برخی از پیامدها یا بازخوردهای منفی تجاوز و ظلم به جامعه استعمارزد‌ه ایزدی را بزدایند و در حیات بخشیدن به سنت‌های فرهنگی و قومی ایفای نقش ‌کنند. در این راستا از نظریه گفتمان «لاکلائو و موف» و ابزارهای روش‌شناختی آن برای تجزیه و تحلیل داده‌های پژوهش بهره ‌بردیم .نتایج نشان می‌دهد چهار گفتمان در کشمکش و تخاصم با یکدیگر درصدد بازنمایی هویت زن ایزدی برآمده‌اند: الف) گفتمان «حزب ملی‌گرای کرد»؛ ب) گفتمان «دولت مرکزی عراق و اعراب»؛ ج) گفتمان «داعش» و د) گفتمان «نویسندگان زن ایزدی». زنان ایزدی می‌کوشند با تمام هویت‌هایی که گفتمان‌های مسلط برایشان تعریف کرده‌اند همچون برده، قربانی تجاوز و پناهنده مبارزه کنند و هویت‌های تازه‌ای چون رهبر ایزدی و مدافع حقوق زنان و ایزدیان برای خود برسازند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


آورزمانی، ف. (1397). آیین و باورهای قوم ایزدی. مجله هنر و تمدن شرق. 6( 19) ، ۶ -۹.
خلف، ف و هافمن، آ. ک. (۱۳۹۵). دختری که از چنگ داعش گریخت، ترجمة سمیه نصراللهی، تهران: مهرگان خرد.
دریفوس، ه و رابینیو، پ. (۱۳۹۲). میشل فوکو فراسوی ساختگرایی و هرمنوتیک، ترجمه ح.بشیریه ، تهران: نی.
ذکایی، م و توانای منافی، ک. (1391). جنسیت و اتوبیوگرافی: ظرفیت‌های بدیل روایت تجربه زنانه. جامعه‌شناسی ایران. 15(1)، 65-91.
سلطانی، ع. (۱۳۸۴). قدرت، گفتمان و زبان؛ سازوکارهای جریان قدرت در جمهوری اسلامی ایران. تهران: نی.
شاهمیری، آ. ( 1389). نظریه و نقد پسااستعماری. تهران: علم .
شعیری، ح. (1394). مقاومت، ممارست و مماشات گفتمانی: قلمروهای گفتمان و کارکردهای نشانه – معناشناختی آن. مجله جامعه شناسی ایران. 16(1)، 110-128.
فتوحی رودمعجنی، م. (۱۳۸۷). ساخت شکنی بلاغی؛ نقش صناعات بلاغی در شکست و واسازی متن. نقد ادبی. ۳ (1)، 109-135.
قائمی، م و سجودی، ف. (1397). سوژة زندگینامه خودنوشت از منظر پست مدرنیسم. نقد و نظریه ادبی. ۳ (۱)، ۹۵ – ۱۱۹.
قائمی م، سجودی ف. (۱۳۹۸) نسبیتِ زبانی و گفتمان در زندگینامه‌های خودنوشت از منظر پست‌مدرنیسم. جستارهای زبانی. ۱۰ (۱)، ۱۴۹ – ۱۶۹.
ک‍است‍ل‍ز، م.‌ (۱۳۸۰). ع‍ص‍ر اطلاع‍ات‌: اق‍ت‍ص‍اد، ج‍ام‍ع‍ه‌ و ف‍ره‍ن‍گ‌، ترجمة ع. ع‍لی‍ق‍ل‍ی‍ان‌ و ا.خ‍اک‍ب‍از. ت‍ه‍ران‌: طرح‌ ن‍و‏‫.
مراد، ‌ن و کراجسکی، ج. (۱۳۹۸). آخرین دختر؛ سرگذشت من از اسارت و مبارزه با خلافت اسلامی (داعش). ‏‫ترجمه س.چوبانی .تهران: کتاب کوله پشتی.
ناصحی، ز. (۱۳۹۱). از خودنگاری تا خودرمان: تحلیلی پیرامون دشواری‌های موجود در تعریف نثر معاصر فرانسه. پژوهش‌های ادب و زبان فرانسه. ۱ (1). 89-113.
یورگنسن، م و فیلیپس، ل. (۱۳۸۷). نظریه و روش در تحلیل گفتمان، ترجمه ه.جلیلی. تهران : نی.
Antonio، G. ( 1971). Selections From the Prison Notebooks. trans S.Noell. New York: International Publishers.
Aschroft, B. (1998). Key Concepts in Postcolonial Studies. London: Routledge.
Ashcroft, B, Gareth G. and Helen T. (1989). The Empire Writes Back: Theory and Practice in Postcolonial Literatures. London: Routledge.
Cetorelli, V. and Ashraph, S. (2019). A demographic documenation of ISIS’s attack on the Yazidi village of Kocho. LSE Middle East Centre reports. London: UK.
Cosslett T. , Celia L. and Summerfield, P. (2000). Feminism and Autobiography: Texts, Theories, Methods. London and New York: Routledge
De Vido, S.(2018). Protecting Yazidi cultural heritage through women: An international feminist law analysis. Journal of Cultural Heritage. 33, 264 - 270.
Derrida, J. (2001). Writing and Difference. London: Routledge.
Thaler, M. (2010). The illusion of purity: Chantal Mouffe’s realist critique of cosmopolitanism. Philosophy & Social Criticism. 36(7),785-800.
Foucault, M. (1980). Truth and Power. In GORDON, C. ed. Power/Knowledge: Selected Interviews and Other Writings 1972-1977 by Michel Foucault, New York: Harvester Wheatsheaf.
Foucault, M.(1988). Technologies of the Self. In MARTIN, L.H., GUTMAN, H. & HUTTON, P.H., editors, Technologies of the Self: A Seminar with Michel Foucault, London: Tavistock.
Hall, S. (1996).“Introduction: who needs identity?” in Stuart Ital and Pual du Gay, eds. Questions of Cultural Identity, London.
Jorgensen, M. & Louise J. Ph. (2002). Discourse Analysis as Theory and Method. London, Thousand Oaks & New Delhi: SAGE.
Laclau, E. & Mouffe, CH. (2001). Hegemoney and socialist strategy. London: verso.
Lamarque, P. and Stein H. O. (1997).Truth, Fiction, and Literature. OUP.
Lang, C. (1982). Autobiography in the Aftermath of Romanticis. Diacritics. 12(4): 2-16
Lloyd, D.(1993). Anomalous States. USA: Duke University Press.
Prakash, G. (1994). Subaltern Studies as Postcolonial Criticism. The American Historical Review. 5 (99), 1475-1490.
SCOTT, J. W. (1988). Gender and the Politics of History. New York: Columbia University Press.
Spät, E. )2018). Yezidi identity politics and political ambitions in the wake of the isis attack. Journal of Balkan and Near Eastern Studies. 20(5), 420-438.