تحلیل گفتمان انتقادی متون تبلیغاتی مدارس طبیعت: با رویکرد زبان‌شناسی زیست محیطی

نوع مقاله : مقالات علمی پژوهشی

نویسندگان
1 استادیار زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
2 کارشناسی ارشد زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
چکیده
این مقاله برآن ­است تا با رویکرد زبان‌شناسی زیست‌محیطی، به تحلیل انتقادی متون تبلیغاتی مدارس طبیعت بپردازد. روش به‌کار رفته در این تحقیق توصیفی ـ تحلیلی است و متون تبلیغاتی مدارس طبیعت را به‌منزلۀ داده­های خود برگزیده است. داده­ها از طریق کانال­های تلگرامی مدارس طبیعت، طی سه سال (1395، 1396 و 1397) جمع­آوری شده­اند. این متون غالباً برگرفته از وهاب­زاده (1392، 1395) هستند. درنهایت تعداد 45 متن گفتمان مدار انتخاب شده است که درمجموع از 274 بندجمله تشکیل شده­اند، و هر بند جمله به شیوۀ دستور نقشی ـ نظام­مند هلیدی و از منظر فرانقش­های تجربی، بینافردی، و متنی و درنهایت با رویکرد زیست‌محیطی مورد تحلیل قرار گرفت. مسئلۀ پژوهش این است که متون تبلیغاتی مدارس طبیعت چه دیدگاهی را نسبت‌به محیط زیست ترویج می­دهند. هدف این بررسی یافتن رابطۀ انسان و محیط زیست در مدارس طبیعت و پی بردن به دیدگاه و نگرش این مدارس است. نتایج حاکی از این است که محتوای 168 بند یعنی تقریباً 61 درصد بندها، انسان را به حفظ محیط زیست و استفادۀ صحیح از طبیعت تشویق می­کند و در 149 مورد، یعنی تقریباً 55 درصد، رابطۀ دوستانۀ انسان و طبیعت یا طبیعت دوستی وجود دارد. درنتیجه این مدارس در تغییر نگرش انسان نسبت‌به محیط زیست نقش اساسی دارند و کودکان را به حفاظت از طبیعت سوق می­دهند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


1. آقا گل زاده، فردوس.(1395). زبان شناسی زیست محیطی. تهران: نشر نویسه پارسی.
2. آقا گل زاده، فردوس.(1385). تحلیل گفتمان انتقادی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
3. اسماعیلی متین، زهرا.(1397). «زبان‌شناسی زیست‌محیطی، گفتگویی با فردوس آقاگل‌زاده». مجله زبان و شناخت. صص 114-109.
4. استیبی، آرن.(2012[1396]). حیوانات محو شده: گفتمان، محیط زیست، و پیوند دوباره با جهان طبیعت. ترجمه‌ی امیر قربان‌پور، تهران، نشر نویسه پارسی.
5. بیات، پروین.(1395). «انواع آغازگر در نوشتار فارسی زبانان». پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد، دانشگاه الزهرا.
6. پیرایش، ساره.(1391). تحلیل گفتمان متون رادیویی بر پایه نظریه نقش‌گرای هلیدی. پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد، دانشگاه فردوسی مشهد.
7. حسین‌زاده، فاطمه.(1388). تحلیل گفتمان زیست محیطی در زبان فارسی. پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد، دانشگاه اصفهان.
8. خیرآبادی، رضا.(1397). «تحلیل گفتمان انتقادی نظرات خوانندگان سایت‌های اینترنتی ایرانی در رابطه با مسائل محیط زیست با رویکرد زبان‌شناسی زیست‌محیطی» مجموعه مقالات پنجمین همایش ملی تحلیل گفتمان و کاربردشناسی. تهران، نشر نویسه پارسی.
9. راکعی، فاطمه؛ نعیمی حشکوائی، فاطمه.(1395). «استعاره و نقد بوم‌گرا، مطالعه‌ی موردی دو داستان گیله‌مرد و از خم چمبر». زبان شناخت، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. سال هفتم، شماره اول، صص103-89.
10. شاه‌ناصری، شادی. (1388). نقش زبان علم در تشدید بحران‌های محیطی از منظر زبان‌شناسی زیست‌محیطی». مجله زبان و زبان‌شناسی. صص 25-1.
11. غیاثیان، مریم؛ شیرینی، اکبر.(1394). «انسان‌مداری و بازنمود آن در تعریف حیوانات در فرهنگ فارسی معین، تحلیلی در چارچوب انگاره زبان‌شناسی زیست‌بومی». نشریه پژوهش‌های زبان-شناسی. سال هشتم، شماره اول، شماره ترکیبی14، صص70-53.
12. قطره، فریبا؛ پشتوان، حمیده؛ و مهناز طالبی دستنایی.(1394). «رویکرد زیست محیطی در پژوهش‌های زبان».زبان شناخت، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. سال ششم، شماره اول، صص231-243.
13. مشتاق‌مهر، رحمان؛ فیضی، امینه.(1397). «بررسی عناصر زبان‌شناسی زیست‌محیطی در متون عرفانی با تکیه بر آثار بهاءولد، مولوی و بقلی شیرازی». نشریه زبان و ادب فارسی دانشگاه تبریز. سال71، شماره237، صص 209-185.
14. مقداری، صدیقه؛ جسک، فاطمه.(1397). «تحلیل گفتمان متن تفاهم‌نامه‌های علمی و فاوری بین-المللی از منظر دستور نقش‌گرای نظام‌مند هلیدی». مجموعه مقالات پنجمین همایش ملی تحلیل گفتمان و کاربردشناسی. تهران، نشر نویسه پارسی.
15. ملکی، امیر؛ صالحی، صادق؛ ربیعی، علی؛ یازرلو، رضا. (1395). «به کارگیری مدل فرکلاف در گونه‌شناسی گفتمان‌های محیط زیستی ایران». فصل‌نامه آموزش محیط زیست و توسعه پایدار. جلد5، شماره2، صص76-59 .
16. میر احمدی، فرزاد.(1383). «بررسی نظام وجه زبان فارسی بر اساس چارچوب نقش‌گرای نظام-مند هلیدی». پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی.
17. میبودی، حسن؛ شبیری، محمد؛ ارجمندی، رضا؛ بابایی، فرزام.(1390). «یک رهیافت جدید در آموزش محیط زیست به کودکان». فناوری آموزش. جلد9، شماره1، صص87-77.
18. میرسعیدی, عاطفه سادات.(۱۳۹۵). «ردپایی از زبان سبز در اشعار فارسی: یک بررسی زبانی-زیست محیطی». چهارمین کنفرانس بین المللی پژوهشهای کاربردی در مطالعات زبان. تهران، موسسه آموزش عالی نیکان.
19. وهاب زاده، عبدالحسین.(1392). کودک و طبیعت. مشهد: انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد.
20. وهاب زاده، عبدالحسین.(1395). طبیعت و کودک خردسال. مشهد: انتشارات صحرا شرق.
1. Halliday, M & Matthiessen, C.(2004). An introduction to functional grammar, Londan: Arnold.
2. Alexander, R & Stibbe , A. (2013). "From the analysis of ecological discourse to the ecological analysis of discourse", Language Sciences.
3. Kravchenko, A.V.(2016). "Two views on Language ecology andecolinguistics", Russia:Language Sciences 54, 102-113.
4. Eliasson, S. (2015). "the birth of Language ecology: interdisciplinary influences in Einar Haugens, the ecologyof Language", Germany: Language Sciences 50, 78-92.
5. Chen, S.(2016). Language and ecology:" A content analysis of ecolinguistics as an emerging research field",Canada: Ampersand 3,108-116.
6. Couto, H. (2014)." Ecological approaches in linguistics: a historical overview", Brazil: Language Sciences 41,122-128.
7. Bang, J & Trampe, W. (2014). "Aspects of an ecological theory of language", Denmark:Language Sciences 41, 83-92.
8. Wenjuan, Z. (2017). "Ecolinguistics: Toward a new harmony", Denmark: Language Sciences 62, 124-138.