رفتارشناسی واژه در زبان عرفانی (مسیری در تحلیل فرآیند شکل‌گیری زبان عرفانی)

نوع مقاله : مقالات علمی پژوهشی

نویسندگان
1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی ـ گرایش ادبیات عرفانی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.
2 استاد گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.
3 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.
چکیده
تحلیل فرایند شکل­گیری زبان عرفانی با توجه به سرچشمۀ اصلی آن یعنی قرآن، ساحت پژوهشی مهم و تازه­ای است که به دلیل تنوع و وسعت متون عرفانی، پژوهش­های بنیادین و خلاقانه­ای را می­طلبد که بتوانند در کشف ابعاد پنهان این زبان راهگشا باشند. بنابراین هدف این پژوهش ارائۀ یک الگوی پیشنهادی تازه­ برای تحلیل فرایند شکل­گیری زبان عرفانی است که با عنوان رفتارشناسی واژه معرفی می­گردد. رفتارشناسی واژه که به تحلیل تغییرات معنایی واژه­های قرآنی در متون تعلیمی عرفانی می­پردازد، گامی در جهت تحلیل خلاقانۀ فرایند شکل­گیری زبان عرفانی است. الگوی رفتارشناسی واژه، با بهره­گیری از مزیت­های نظریۀ میدانی1 کرت لوین2 در روان­شناسی و نظریۀ ایزوتسو، شکل تازه­ای از تحلیل زبان عرفانی را پدید می­آورد. نظریۀ میدانی لوین به سبب توجه به تأثیرات محیطی بر رفتار3 و نظریۀ ایزوتسو به دلیل توجه به تأثیر مستقیم قرآن بر عرفان و تصوف اسلامی و مبحث معنی اساسی و معنی نسبی در این پژوهش کارآمد­ند. دستاورد پژوهش آن است که رفتارشناسی واژه را به عنوان راهی تازه در جهت تحلیل زبان عرفانی ارائه می­کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


قرآن کریم
احمدی، بابک(1396). ساختار و تأویل متن. چاپ نوزدهم. تهران: مرکز.
السراج طوسی، ابی نصر عبدالله بن علی (1421ق). اللمع فی تاریخ التصوف الإسلامی. ضبطه و صحّحه کامل مصطفی الهنداوی. بیروت: دارالکتب العلمیه
ایزوتسو، توشیهیکو (1398). خدا و انسان در قرآن. ترجمۀ احمد آرام. چاپ دوازدهم. تهران: شرکت سهامی انتشار.
جلالی، علی (1394). «دُرج معانی الگوی تحلیل واژگانی متون عرفانی». پژوهش‌های ادب عرفانی (گوهر گویا). د9. ش2. (پیاپی29). صص138-109.
حافظ نیا، محمدرضا(1398). مقدمه‌ای بر روش تحقیق در علوم انسانی. چاپ بیستم و پنجم. تهران: سمت.

حسینی میرآبادی، حبیب الله و شاهرخ محمدبیگی (1397). «زبان عرفان در قرآن و ادب فارسی». فصلنامۀ هنر زبان. د3. ش3. صص46-23.
دهباشی، مهدی و سیدعلی اصغر میرباقری فرد (١۳٨۶). تاریخ تصوف (1). چاپ دوم. تهران: سمت.
زرین کوب، عبدالحسین (1396). جستجو در تصوف ایران. چاپ چهاردهم. تهران: امیرکبیر.
سیاسی، علی اکبر(1397). نظریه‌های شخصیت یا مکاتب روانشناسی. چاپ هفدهم. تهران: مؤسسۀ انتشارات دانشگاه تهران.
شفقی، مریم و احمد تمیم داری (1394). «بررسی مشخصه‌های کنش گفتاری معذرت خواهی با مخاطبِ خداوند («توبه») در زبان‌های فارسی و روسی». جستارهای زبانی. د6. ش5. (پیاپی26). صص304-285.
فولادی، علیرضا (1389). زبان عرفان. چاپ سوم. تهران: سخن با همکاری انتشارات فراگفت.
کلابادی، ابوبکر محمد(1371). متن و ترجمۀ کتاب تعرف. چاپ اول. به کوشش محمدجواد شریعت. تهران: اساطیر.
محمدی کله‌سر، علیرضا (1393). «نقش تأویل در گسترش زبان عرفان». پژوهش‌های ادب عرفانی (گوهر گویا). د8. ش2. (پیاپی27). صص122-99.
میرباقری فرد، سید علی اصغر و معصومه محمدی. (1395). «عبارت و اشارت در زبان عرفانی». پژوهشنامه عرفان. د0. ش 15. صص216-193.
نویا، پل (1373). تفسیر قرآنی و زبان عرفانی. ترجمۀ اسماعیل سعادت. چاپ اول. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
Lewin, kurt (1936). Principles of Topological psychology. Translated by Fritz Heider and Grace M.Heider. First edition. Sixth impression. New York and London: McGRAW-HILL BOOK COMPANY, INC.
Marrow, Alfred J. (1969). The Practical Theorist: The Life and Work of Kurt Lewin. New York, London: Basic Books, Inc., PUBLISHERS.