بررسی عبارات خطاب در زبان ترکی آذری گونۀ گفتاری خوی

نوع مقاله : مقالات علمی پژوهشی

نویسندگان
1 دانشجوی دکتری دانشگاه آزاد واحد تهران شمال، تهران، ایران.
2 دانشیار زبان‌شناسی دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.
3 دانشیار زبان‌شناسی دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.
چکیده
شناخت اینکه افراد چگونه باب گفت‌وگو را باز می‌کنند یا چگونه همدیگر را خطاب می‌کنند موضوعی مهم در مطالعات جوامع به‏منظور ایجاد روابط اجتماعی بین افراد است. این پژوهش به‏منظور بررسی پدیدۀ اجتماعی عبارت‏های خطاب با سه هدف شناخت انواع، کارکرد و عوامل اجتماعی به‌وجود آورندۀ آن‏ها در گونۀ گفتاری ترکی آذری خوی است. روش تحقیق تحلیل محتواست و داده‏ها که به‌طور میدانی و با ابزار پرسش‌نامه از 225 گویشور خویی صورت گرفته است نشان می‏دهد که هشت نوع عبارت خطاب در مکالمات روزمرۀ این افراد استفاده می‏شود: اسامی کوچک، نام خانوادگی، عناوین (القاب)، عبارت‏های خویشاوندی، اسامی تحبیب، اسامی مذهبی، اسامی حرفه‏ای و عبارت معکوس. تحلیل داده‏ها نشان می‌دهد که در این زبان عبارات خطاب در شرایط و موقعیت‏های گوناگون به ترتیب از بیشترین به کم‌ترین نشان‌دهندۀ نقش‌های صمیمیت، فاصلۀ قدرت و احترام هستند که بیانگر میزبان بالای نقش صمیمیت در میان این گویشوران در استفاده از ابزار گفتاری خطاب است. همچنین بررسی داده‏ها بیان می‏کند که به ترتیب عوامل سن، رابطۀ خانوادگی، مرتبۀ اجتماعی، سلسله‌مراتب شغلی و تحصیلات بر انتخاب عبارات خطاب تأثیر دارند که نشان می‏دهد در فرهنگ این جامعۀ زبانی سنتی عامل سن و رابطۀ خانوادگی بیشتر از موارد دیگر در تعیین فاصلۀ اجتماعی، فرهنگی و طبقاتی دخیل هستند. همچنین برطبق تحلیل‏ داده‏ها اسم کوچک، بیشترین کاربرد را در بین مردم خوی در حالت آشنایی با مخاطب دارد. اسامی مذهبی نیز بیشترین کاربرد را در بین افراد غریبه دارد که این حاکی از اهمیت و رواج فراون باورهای مذهبی در بین مردم خوی است. به‌طور کلی ویژگی متمایز این پژوهش نسبت‌به دیگر تحقیقات این است که علاوه‌بر بررسی عبارات خطاب عوامل اجتماعی و نقشی مؤثر بر انتخاب آن‌ها نیز تحلیل شده‌اند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


Moles, J. A. (1974). “Decisions and Variability. The usage of address terms pronouns and languages by Quechua-Spanish bilinguals in Peru”. Anthropological linguistics 16, 9: 442-463.
Morford, J. (1997). “Social indexicality in French pronominal address”. Journal of Linguistic Anthropology 7: 3-37.