رده‌شناسی ترتیب واژه‌ها در زبان آمیختۀ ترکی ـ فارسی گونۀ بافتی

نوع مقاله : مقالات علمی پژوهشی

نویسنده
استادیار گروه آموزش زبان و ادبیات، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران
چکیده
در این مقاله ترتیب واژه در ساختهای نحوی زبانِ آمیختۀ ترکی ـ فارسی گونۀ بافتی با استفاده از 24 مؤلفۀ هم‌بستگی درایر (1992; 2009 & 2013) بررسی شد تا مشخص شود این زبان در مقایسه با گروهزبانهای اروپا ـ آسیا و جهان با چه ردۀ زبانی مطابقت دارد. همچنین، کارایی نظریههای هسته ـ وابسته، سوی انشعاب و اصل توازن فرامقولهای در تبیین رفتار ردهشناختی این گونۀ زبانی مطالعه شد. یافته‌ها نشان داد که زبانِ آمیختۀ ترکی ـ فارسی درمقایسهبا زبانهای اروپا ـ آسیا دارای شانزده مؤلفه از مؤلفههای زبانهای فعلپایانی قوی (فعل پس از مفعول) و پانزده مؤلفه از مؤلفههای فعلمیانی قوی (فعل پیش از مفعول) است. همچنین، این زبان درمقایسهبا زبانهای جهان برخوردار از پانزده مؤلفه از مؤلفههای گروهزبانهای فعلپایانی قوی و چهارده مؤلفه از مؤلفههای گروهزبانهای فعلمیانی قوی است. این یافتهها تأییدی است بر اینکه این گونۀ زبانی در مقایسه با زبانهای اروپا ـ آسیا و جهان، با گروهزبانهای فعلپایانی قوی مطابقت دارد. دارا بودن مؤلفههای زبانهای فعلمیانی قوی در مقایسه با زبانهای اروپا ـ آسیا و جهان نیز مؤید آن است که این گونۀ زبانی در حال حرکت به سوی زبانهای فعلمیانی قوی است و به‌لحاظ ردهشناسی زبانی، یکدست هستهپایانی و یا هستهمیانی نیست، بلکه زبانی آمیخته است و این آمیختگی به‌سبب محیط اجتماعی است که دوزبانگی گسترده در آن رایج است. افزونبراین، نمونههای این گونۀ زبانی نشان داد که نظریههای هسته ـ وابسته، سوی انشعاب و اصل توازن فرامقولهای تبیینکنندۀ رفتار ردهشناختی زبان آمیختۀ ترکی ـ فارسی نیست.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


اخلاقی، فریار و مصطفوی، پونه. (1398). رده‌شناسی ترتیب واژه‌ها در دو گونۀ غربی و شرقی زبان گیلکی. زبان فارسی و گویش‌های ایرانی، دوره اول، شماره پیاپی 7.
دبیر‌مقدم، محمد. (1392). رده‌شناسی زبان‌های ایرانی. تهران. انتشارات سمت.
رضاپور، ابراهیم. (1393). ترتیب واژه در سمنانی از منظر رده‌شناسی زبان. جستارهای زبانی، دوره 6، شماره 5 (پیاپی 26).
رضاپور، ابراهیم و عبدالهی، تهمینه. (1397). ترتیب واژه در زبان سنگسری از دیدگاه رده‌شناسی زبان. زبان و زبان‌شناسی، دوره 14، شماره 27.
صفائی اصل، اسماعیل. (1394). رده‌شناسی ترتیب واژه‌ها در زبان آذربایجانی. پژوهش‌های زبان‌شناسی تطبیقی، سال پنجم، شماره 5.
References
Csató, É. Á., Johanson, L., Utas, B., & Róna-Tas, A. (2016). Turks and Iranians: A common historical and linguistic heritage. The Gunnar Jarring Memorial Program at the Swedish Collegium for Advanced Study.
Dryer, M. S. (1989). Large linguistic areas and language sampling. Studies in Language. International Journal sponsored by the Foundation “Foundations of Language”, 13(2), 257-292.
Dryer, M. S. (1992). The Greenbergian word order correlations. Language, 81-138.
Dryer, M. S. (2009). The branching direction theory of word order correlations revisited. In Universals of language today (pp. 185-207). Springer, Dordrecht.
Dryer, M. S. (2013). Order of Object and Verb. In: Dryer, M. S. & Haspelmath. (Eds.).The World Atlas of Language Structures Online. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology. (Available online at http://wals.info/chapter/83, Accessed on 2020-04-01.)
Dryer, M. S., Haspelmath, M., Gil, D., and Comrie B. (Eds.) (2005). The World Atlas of Language Structures. Oxford: Oxford University Press.
Greenberg, J. (1963). Some universals of grammar with particular reference to the order of meaningful elements. In J. Greenberg, ed., Universals of Language. 73-113. Cambridge, MA.
Gustafson, J. M. (2017). KERMAN viii. HISTORY IN THE AFSHARID AND ZAND PERIOD, Encyclopædia Iranica, XVI/3, pp. 286-288, available online at http://www.iranicaonline.org/articles/kerman-08-afsharid-zand-period (accessed on 30 December 2017).
Hawkins, J. A. (1983). Word Order Universals. New York: Academic Press.
Lehmann, W. P. (1973). A structural principle of language and its implications. Language, 47-66.
Lehmann, W. P. (1978a). Syntactic Typology: Studies in the phenomenology of language. Austin: University of Texas Press.
Lehmann, W. P. (1978b). The great underlying ground-plans. Syntactic typology, 3-55.
Lehmann, W. P. (1978c). Conclusion: toward an understanding of the profound unity underlying languages. Syntactic Typology, 395-432.
Song, J. J. (2018). Linguistic typology. Oxford University Press.
Vennemann, T. (1974a). Analogy in generative grammar: the origin of word order. In Proceedings of the eleventh international congress of linguists (Vol. 2, pp. 79-83). il Mulino Bologna.
Vennemann, T. (1974b). Theoretical word order studies: Results and problems. Papiere zur Linguistik 7.5-25.