بررسی تاثیر قدرت و جنسیت مخاطب بر گزینش راهبردهای‌ ادب در کنش‌گفتاری تشویق‌کردن در زبان فارسی

نوع مقاله : مقالات علمی پژوهشی

نویسندگان
1 استاد زبان‌شناسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران.
2 دکتری زبان‌شناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران
3 کارشناسی ‌ارشد زبان‌شناسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران.
چکیده
هدف پژوهش حاضر بررسی تأثیر قدرت و جنسیت مخاطب بر گزینش نوع و تعداد راهبردهای تشویق­کردن به­کاربرده­شده توسط دانشجویان پسر و دختر فارسی‌زبان براساس نظریه بروان و لوینسون (1987) است. جامعه آماری این پژوهش شامل 60 دانشجو (30 پسر و 30 دختر) کارشناسی­ارشد دانشگاه سیستان و بلوچستان بود. داده­های زبانی با استفاده از پرسش‌نامۀ تکمیل­گفتمان و روش ایفای­نقش گردآوری و به­وسیله آزمون آماری خی­دو و تی­مستقل (05/0p<) بررسی و تحلیل شدند. نتایج حاصل از دو روش گردآوری داده‌ها نشان داد رابطه معناداری بین قدرت مخاطب و نوع و تعداد راهبردهای به­کاربرده­شده توسط دانشجویان پسر و دختر وجود داشت. پرکاربردترین راهبرد تشویق­کردن «راهبردهای ادب­سلبی» از نوع احترام­گذاشتن برای مخاطب با قدرت بالاتر (استاد) بود. متداول­ترین راهبردهای تشویق­کردن از لحاظ تعداد نیز راهبردهای ترکیبی دوتایی و کم­کاربردترین، راهبردهای ترکیبی نه­تایی بودند. جنسیت مخاطب در سه موقعیت بر نوع راهبردهای به­کاربرده­شده توسط دانشجویان پسر تاثیر داشت؛ در­حالی­که بر تعداد راهبردهای به­کار برده­شده توسط دانشجویان پسر و همچنین بر نوع و تعداد راهبردهای به­کاربرده­شده توسط دانشجویان دختر موثر نبود. بدین­ترتیب، پرکاربردترین نوع راهبرد استفاده­شده توسط دانشجویان دختر برای مخاطب مرد و زن راهبردهای «ادب­ایجابی» و ترکیبی سه­تایی بود. پرکاربردترین راهبرد درمیان آزمودنی­های پسر در مقابل مخاطب­های مرد راهبردهای «ادب­ایجابی» و برای مخاطب­زن راهبردهای «ادب­سلبی» و ترکیبی دوتایی بود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


• آذرپرند، سهراب (1398). «تغییرات راهبرد زبانی «خطاب» براساس نظریه ادب براون و لوینسون بین استادان و دانشجویان ایرانی: مطالعه موردی دانشگاه تهران». زبان‌شناسی اجتماعی، د2، ش 4، صص 83-98.
• آهنگر، عباسعلی و اشرفی، بتول (1393). «بررسی تأثیر موقعیت ارتباطی برانتخاب راه‌بردهای ادب در مکالمه‌های دانش‌آموزان دختر دبیرستانی در بیرجند». زبان‌پژوهی، ش11، صص7-41.
• پیش‌قدم، رضا و عطاران، آتنا (1394). «بررسی کنش‌گفتاری استدلال در زبان تبلیغات مجلات انگلیسی و فارسی». جستارهای زبانی، د6،ش3، صص64-45.
• دهخدا، علی‌اکبر. (1385). لغت‌نامه دهخدا. تهران: موسسه انتشارات دانشگاه تهران.
• رحمانی، حسین، مدرسی، یحیی، غیاثیان، مریم‌سادات، و زندی، بهمن (1395). «ادب و بی‌ادبی در رمان‌های نوجوانان فارسی‌زبان». جستارهای زبانی، د7. ش5، صص67-90.
• رحیم‌پور، مسعود و یعقوبی‌نوتاش، مسعود (1378). «کاوشی در تاثیر جنسیت و موضوع بر کنش‌گفتاری فراگیران زبان‌انگلیسی». مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان، د2. ش52. صص 111-123.
• زینلی‌دستوئی. صدیقه (1390). بررسی تاثیر قدرت و جنسیت مخاطب بر نوع و تعداد راهبردهای عذرخواهی و ردکردن به‌کاربرده‌شده توسط دانشجویان سراوانی. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد. گروه زبان‌انگلیسی. دانشکده ادبیات وعلوم انسانی. دانشگاه سیستان و بلوچستان.
• شفقی، مریم (1392). «کنش‌گفتاری «وعده» و «وعده» در گفتمان سیاسی». جستارهای‌ زبانی، د4،ش2، صص 158-141.
• صفوی، کوروش (1390). درآمدی بر معناشناسی. تهران: انتشارات سورۀ مهر.
• عموعلی‌اکبری نجف‌آبادی، شهلا (1385). قدرت اجتماعی- میان‌فردی و راهکردهای ادب در زبان‌فارسی. پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد. گروه زبان و ادبیات‌انگلیسی. دانشکدۀ‌ادبیات وعلوم انسانی. دانشگاه سیستان و بلوچستان.
• مدرسی، یحیی (1368). درآمدی بر جامعه‌شناسی‌زبان. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
• نامور، زهرا (1398). جلوه‌های بی‌ادبی کلامی در تلویزیون در چارچوب نظریه گفتمان کالپپر مطالعه موردی: سریال «مادرانه». رسانه‌های دیداری و شنیداری، د13. ش29. صص 227-252.
• Altikriti, S. (2016). “Persuasive speech acts in Barack Obama’s inaugural speeches (2009, 2013) and the last state of the :union: address”. International journal of linguistics, 8(2), Pp.47-66.
• Arundale, R.B. (2010). “Constituting face in conversation: face, facework, and interactional achievement”. Journal of Pragmatics, 42(8), Pp.2078–2105.
• Austin, J.L. (1962). How to do things with words. Oxford University Press.
• Bargiela-Chiappini, F. (2003). “Face and politeness: new (insights) for old (concepts)”. Journal of pragmatics, 35(10-11), Pp.1453-1469.‌
• Baxter, L.A. (1984). “An investigation of compliance-gaining as politeness”. Human communication research, 10(3), Pp.427-456.
• Beebe, L.M. & Cummings. M.C. (1996). “Natural speech act data versus written questionnaire data: How data collection method affects speech act performance”. In S.M. Gass and J. Neu (Eds.), Speech acts across cultures: Challenges to communication in a second language (65-86). Mouton de Gruyter.
• Berger, C.R. (2008). “Power, dominance, and social interaction”. In: W. Donsbach (Ed.), The International Encyclopedia of Communication (3848-3852). Blackwell Publishing.
• Borderia-Garcia, A. M. (2006). The acquisition of pragmatics in Spanish as a foreign language: Interpreting and giving advice. Doctoral dissertation. University of Iowa.
• Brown, R., & Gilman, A. (1989). “Politeness theory and Shakespeare's four major tragedies”. Language in society, 18(2), Pp.159-212.
• Brown, P. & Levinson, S. (1987). Politeness: Some universals in language usage. Cambridge: Cambridge university press.
• Culpeper, J. (1996). “Towards an anatomy of impoliteness”. Journal of Pragmatics 25. Pp. 349–367.
• Crystal, D. (2008). A dictionary of linguistics and phonetics. John Wiley & Sons.
• Cutting, J. (2002). Pragmatics and discourse. London: Rutledge.
• Goffman, E. (1967). Interaction Ritual: Essays on the Face-to-Face Behaviour. New York: Doubleday Anchor Book.
• Grice, H.P. (1975). Logic and conversation. In: P. Cole&J.L Morgan (eds.) Syntax and semantics: Speech acts. 3. Pp:41-58. New York: Academic press.
• Kasper, G. (2000). “Data collection in pragmatics research”. Culturally speaking: Managing rapport through talk across cultures, Pp:316-341.‌
• Kwon, J. (2004). “Expressing refusals in Korean and in American English”. Multilingua, 23(4), Pp:339–364.
• Leech, G. (1983). Principles of Pragmatics. New York: Longman.
• Leech, G. (2014). The pragmatics of politeness. Oxford University Press.‌
• Martínez-Flor, A. (2013). “Learners’ production of refusals: Interactive written DCT versus oral role-play:. In Martí-Arnándiz, O. & Salazar-Campillo, P. (Eds.), Utrecht Studies in Language and Communication, Pp.175-211.
• Pishghadam, R. & Rasouli, P. (2011). “Persuasive strategies among Iranian EFL learners”. Studies in literature and language, 3(2), Pp.111-117.
• Watts. J.R. (2003). Politeness. Cambridge university press.
• Watts, R.J. Ide, S. & Ehlich, K. (2005). Politeness in Language: Studies in its History. Theory and Practic. Berlin: Mouton de Gruyter.