نظام فشرده‌سازی کلامی براساس کارکرد واجی: مطالعۀ موردی گفتمان فیلم‌های قبل و بعد از انقلاب اسلامی

نوع مقاله : مقالات علمی پژوهشی

نویسندگان
1 دکترای زبان‌شناسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 مدیر گروه زبان‌شناسی واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
چکیده
فشرده‏سازی از دیدگاه بایبی به فرایندی گفته می‏شود که در آن، واژه‏ها دچار کاهش می‏شوند و این کاهش به‌صورت حذف یا ادغام در واج‏ها رخ می‏دهد. بسامد این فرایند در رویکرد بایبی بین شخصیت‏های مختلف در گفتمان محاورۀ فیلم‏های فارسی جایگاه پر‏رنگی دارد. در ادوار مختلف تاریخ، «زن» به‌واسطۀ پایگاه اجتماعی‏اش در مقایسه با «مرد» همواره کم‌تر تمایل به استفاده از فارسی غیرمعیار داشته است. هدف از نگارش این مقاله تحلیل واج‌شناختی تغییرات آوایی ناشی از روند فشرده‌سازی در فیلم‌های زبان فارسی در دو بافت متمایز فرهنگی ـ اجتماعی است. داده‏های پژوهش حاضر شامل تمامی موارد صرفی حذف و ادغام مشاهده‌شده در دو فیلم قدیمی گنج قارون (سیامک یاسمی، 1344) و قیصر (مسعود کیمیایی، 1348) و دو فیلم جدید لاتاری (محمدحسین مهدویان، 1397) و ابد و یک روز (سعید روستایی، 1394) بوده که پس از گردآوری در چارچوب واج‌شناسی شناختی بایبی (1999) به روش توصیفی مورد ارزیابی کمی و تحلیل واقع شده‏اند. نتایج این پژوهش، بهعنوان نخستین کار فارسی در چارچوب واج‏شناسی بایبی، تمایز دوگانۀ فرهنگ و اجتماع را به‌خوبی در گفتمان فیلم‏های این دو دورۀ تاریخی آشکار می‏سازد. درواقع، مطالعۀ حاضر نشان می‏دهد که فشرده‏سازی به‌عنوان یک امر اجتماعی، خاستگاه فرهنگی دارد و همین خاستگاه فرهنگی آن است که تعبیرش در سبک زبانی یا در سبک گفتمانی اشخاص با پایگاه‏های اجتماعی مختلف را منعکس می‏سازد. همچنین مشخص می‏شود که مطالعۀ صورت‏های فشرده‏سازی‌شده فقط به تصمیم‏گیری در نوع کوتاه‏سازی محدود نمی‏شود و تفاوت‏های موجود میان صورت‏های فشرده‌شده به‌لحاظ ساختاری در اغلب موارد پدیده‏ای صرفاً ‏صرفی نیست و در برخی موارد به ملاحظات کاربردی و اجتماعی نظیر نوع جنسیت نیز بستگی دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


بیجن‌خان، محمود (1389). نظام واج‌گونه‌های زبان فارسی در چارچوب نظریه واج شناسی تولیدی. دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، شماره 156.
لئوت لید سدروف (1381). علم در جامعه. مترجم: مریم پاک نهاد جبروتی، کتاب ماه علوم اجتماعی، شماره 58 و59، صص 86-82.
صفایی قلاتی، مهدی (1392). بررسی کشش جبرانی در زبان فارسی در چارچوب شناختی: پژوهشی کاربردبنیاد در حوزه واج شناسی تک سطحی. رسالة دکتری، دانشگاه تربیت مدرس تهران، دانشکده علوم انسانی.
کامبوزیا، عالیه (1397). واج‌ شناسی: رویکردهای قاعده ‌بنیاد، چاپ هفتم، تهران، سمت.
مدرسی، یحیی (1368). در آمدی بر جامعه شناسی زبان. تهران: موسسه مطالعات وتحقیقات فرهنگی.
میکائیلی، فرزانه و محمدنقی فراهانی(1384). بررسی مدل پردازش واج‌شناختی خواندن در دانش آموزان پسر
عادی و نارساخوان دبستانی. پژوهش در حیطه کودکان استثنایی، 18، سال پنجم، شماره 4، صص 379-416.
Bi-Jenkhan, M. (2010). The allaphonic system of Persian language requirements in the framework of articulatory phonologic Theory. Faculty of literature and humanities, University of Tehran, No. 156. (In Persian)
Bybee, B. (2004). Phonology and Language Use (third Ed.). Cambridge: Cambridge University Press.
Bybee, B. (1999). Usage-based phonology. University of New Mexico, Pp.211-242.
Cambodia, A. (2018). Phonology: rule-based approaches, seventh edition, Tehran, Samat. (In Persian).
Fowler, C. A. & Housum J. (1987). Talkers' signaling of "new" and "old" words in speech and listeners' perception and use of the distinction. Journal of Memory and Language, 26, 489--504.
Hisagi, M., Shafer, VL. Miyagawa, S., Kotek, H., Sugawara, A., & Pantazis, D. (2016). Second-Language Learning Effects on Automaticity of Speech Processing of Japanese Phonetic Contrasts: Brain Research
Langacker, R. (1988). A usage-based model. Topics in cognitive linguistics (Current issues in linguistic theory) (pp. 61-127). Amesterdam: John Benjamins.
Leut lead S. (2002). Science in society. Translated by Pak Nahad Jabaruti, Maryam. Book of social sciences Month, No. 58 and 59, Pp. 86 82. (In Persian)
Mikaiili, F., Farahani, M.N. (2006). Studying Phonological Processing Model for Students Normal and Dyslexic Boy of Primary School. Research on exceptional children, 18 (4), 379-416. (In Persian)
Modarresi, Y. (1989). An introduction to the Sociolinguistics. Tehran institute of cultural studies. (In Persian)
Moeng, E., Boehm, J., & Reynolds, A. (2015). Modeling the interlanguage: The effect of frequency in the L2 acquisition of English consonant clusters. Studies in the Linguistic Sciences.
Rojczyk, A. & Porzuczek, A. (2019). Quality and duration of unstressed vowels in Polish. Elsevier, Pp. 80-89.
Safaei Ghalati, M. (2013). A study of compensatory lengthening in Persian language in the cognitive framework: a pragmatic based research in the field of single level sociology. PhD Thesis, Tarbiat Modares University of Tehran, Faculty of Humanities. (In Persian)
Tannen, D. (1995). “The power of talk: who gets heard and why”. Harvard business review, 73(5), 138-148.
Wardhaugh, R. (2006). An introduction to sociolinguistics (5th Ed.), Oxford: Blackwell Publishing.