تبیین و بررسی کاوش‌های زبانی ویلیمیر خلبنیکوف، شاعر فوتوریست روسی

نوع مقاله : مقالات علمی پژوهشی

نویسنده
استادیار گروه زبان روسی، دانشکدۀ ادبیات، دانشگاه الزهرا(س)، تهران، ایران.
چکیده
ویلیمیر خلبنیکوف یکی از شاعران برجستۀ روسی و از بنیان‌گذاران مکتب فوتوریسم در روسیه است. در ایران او را بیشتر بهعنوان شاعر می‌شناسند و پژوهش‌های زبان‌شناسی او چندان موردتوجه و بررسی قرار نگرفته است. خلبنیکوف در نظام شاعرانۀ سمبولیست‌ها تجدیدنظر کرد. اگر در سنت سمبولیسم، واژگان چون نماد تصور می‌شدند و با زبانی شاعرانه در شعر نمود می‌یافتند و معنای پنهان آن‌ها ارزش داشت، در نظام شعری خلبنیکوف، واژه‌ها با ساخت آوایی خود، دارای مفهوم ذاتی و ارزش شاعرانه بودند و به این ترتیب وی توجهات را به گذشتۀ زبان معطوف داشت و تصورات رایج پیشین دربارۀ زبان را دچار تغییر و تحول ‌کرد. جستار پیش‌رو، به شیوۀ توصیفی ـ تحلیلی، و با هدف گشودن چشم‌اندازی به دستاوردهای فوریست‌های روسی، انجام شده است و به‌دنبال پاسخ به این پرسش است که کاوش‌های زبانی خلبنیکوف، به‌عنوان یکی از شاخص‌ترین چهره‌های فوتوریسم روسی، چه بوده و چه برآیندی برای زبان روسی داشته است. با بررسی نظریات زبانی شاعر، این نتیجه حاصل شد که تحقیقات زبانی او باعث گسترش سامانۀ واژگان در زبان روسی و ایجاد یک زبان جهانی با نام «زائوم/ فرامعنا» شده است. زبانی که در آن آوا خود مولّد معناست. همچنین این نتیجه حاصل شد که بدون تحقیقات زبانی خلبنیکوف، نظریات فرمالیست‎ها امکان بروز و ظهور نمی‌یافت. از نظر این شاعر همخوان‌ها در واژه نسبت‌به واکه‌ها اهمیت بیشتری دارند؛ به‌ویژه نخستین همخوان که معنای کل واژه را هدایت می‌کند. لذا از نظر خلبنیکوف واژگانی که با یک حرف همخوان مشابه آغاز می‌شوند، معانی مشابهی را حمل می‌کنند.
متن خبر مورد نظر

کلیدواژه‌ها

موضوعات


• احمدی، ب.، (1372). ساختار و تأویل متن. 2 جلد/ جلد اول، چاپ دوم، تهران: مرکز.
• ایگلتون، ت. (1372). پیش درآمدی بر نظریه‌ی ادبی. ترجمۀ عباس مخبر، چاپ اول، تهران: مرکز.
• شفیعی کدکنی، م. (1391). رستاخیز کلمات: درس‌گفتارهایی دربارۀ نظریۀ ادبی صورتگرایان روس. چاپ سوم. تهران: سخن.
• صادقی سهل‌آباد، ز. (1400). ویلیمیر خلبنیکوف و ایران فرهنگی. تهران: انتشارات دانشگاه الزهرا.
• صادقی سهل‌آباد، ز.، مباشری، م. (1399). تحلیل مجموعه اشعار ایرانی ولیمیر خلبنیکوف، فوتوریست روس. پژوهش‌نامۀ انتقادی متون و برنامه‌های علوم انسانی، 20 (8)، 187-210.
• کولایی، ا.، مشهدی‌رفیع، ف. (1399). بازتاب رویدادهای انقلاب گیلان در آثار ویلیمیر خلبنیکف. پژوهشهای علوم تاریخی، 12 (2)، 89-109.
• مشیری، م. (1379). فرهنگ اتباع و اتباع سازی در زبان فارسی. تهران: انتشارات آگاهان ایده.
• نظری قره‌چماق م.ک و سید مهدی رحیمی. (1400). زائوم در ادبیات عامه بر مبنای ادبیات عامۀ تربت جام، دو ماهنامۀ فرهنگ و ادبیات عامه، (38) ، 219-184.
• یحیی‌پور، م.، کریمی‌مطهر، ج.، توکارِف گ. (1400). تحلیل گفتمان «خودی» و «دیگری» در روزهای اهریمنی ایوان بونین. جستارهای زبانی. ۱۴۰۰؛ ۱۲ (4): 439-465.
• Брик О. М. (1944). О Хлебникове // Мир Велимира Хлебникова: Статьи. Исследования (1911 - 1998) / Сост.: В.В. Иванов, З.С. Паперный, А.Е. Парнис. - М.: Языки русской культуры, 2000. - С. 255 - 260. Хлебников Велимир. Собрание произведений. Т. V. Л., 1933. С. 156.
• Винокур Г.О. (2000). Хлебников: «Вне времени и пространства». М.: Филологические исследования: Лингвистика и поэтика.
• Дувакин, В.Д. (1996). Беседы В.Д. Дувакина с М.М. Бахтиным. Вступ. ст. С.Г. Бочарова и В.В. Радзишевского; закл. ст. В.В. Кожинова. — М.: «Прогресс».
• Лившиц Б.К. (1989). Полутораглазый стрелец Л.: Изд. писателей в Ленинграде.
• Мандельштам, О. (1928). О поэзии: Сборник статей. Л.: ACADEMIA.
• Марков В. (1954). О Хлебникове: (Попытка апологии и сопротивления). — Грани, № 22, с. 132. электронная версия указанной работы на ka2.ru.
• Маяковский В. В. (1955—1961), Полное собрание сочинений: В 13 т., / АН СССР. Ин-т мировой лит. им. А. М. Горького. — М.: Гос. изд-во худож. лит. Т. 12. Статьи, заметки и выступления Маяковского с 1917 по 1930 г. 1959 г. Велимир Хлебников. Творения. Сост.: В. П.
• Редькин В. (2016). Особенности мифопоэтики Велимира Хлебникова, Исследовательский журнал русского языка и литературы, 7. (1), Cc. 65-82.
• Россомахин А. (2005). Рецензия на книги: София Старкина, «Велимир Хлебников. Король Времени». Биография. — СПб.: Vita Nova, 480 с. + XLVIII с.; Велимир Хлебников: «Венок поэту». Антология. Сост., автор предисл. А. М. Мирзаев. — СПб.:Vita Nova, Критическая масса № 3-4.
• Туфанов А. (2012). К зауми. Фоническая музыка и функции согласных фонем. С портр. работы худ. И. Нефедова. Б.м.: Salamandra P.V.V.
• Тынянов Ю.Н. (1985). О Хлебникове. Архаисты и новаторы. Л.: Прибой.
• Хлебников В. (1987). <Автобиографическая заметка> // Хлебников Велимир. Творения / Общ. Ред. И вст. Ст. М.Я. Полякова. Составление, подг. Текста и комментарии В.П. Григорьева и А.Е. Парниса. М.: Советский писатель.
• Хлебников В. (1940). Неизданные произведения / Под ред. Т.С. Грица и Н.И. Харджиева. М.: Художественная литература.
• Хлебников В. (1986). Творения / Общая редакция и вступительная статья М. Я. Полякова; Составление, подготовка текста и комментарии В. П. Григорьева и А. Е. Парниса. — М.: Советский писатель.
• Хлебников В. (2000-2006). Собрание сочинений : В шести томах / Велимир Хлебников; Под общей редакцией Р. В. Дуганова; Российская академия наук, Институт мировой литературы им. А. М. Горького; Общество Велимира Хлебникова. — Москва : ИМЛИ РАН, «Наследие».
• Шкловский В.Б. (1990). О поэзии и заумном языке. Гамбурский счет: статьи. Воспоминания. // М.: Эссе.
• Якобсон Р. О. (1987). Работы по поэтике. М.: Прогресс.
• (Хлебников В. Стихотворения. Поэмы. Драмы. Проза. М., ≪Советская Россия≫, 1986, с. 253)