کاربست نظریه پیش نمونه و شبکه شعاعی در معنی شناسی شناختی ذکر در قرآن

نوع مقاله : مقالات علمی پژوهشی

نویسندگان
1 دکتری زبان و ادبیات عرب دانشگاه تربیت مدرس تهران
2 عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس
چکیده
بررسی معنای واژه با رویکرد معنا­شناسی شناختی، از رهگذر شبکه شعاعی، تغییر معنای واژه در بافت­های مختلف را در قالب الگویی نظام­مند تحلیل می­کند. در این نگرش، واژه معنای مرکزی دارد که این معنای مرکزی در مفاهیم فرعی نیز مشاهده می­شود. بر این اساس معانی فرعی که برای واژه مطرح می­شود به گونه­ای با معنای مرکزی گره می­خورد و شبکه معنایی شکل می­گیرد. با توجه به اینکه این نظریه می­تواند توسعه های معنایی واژه را تبیین کند و چگونگی به وجود آمدن آنها را روشن سازد لذا بر آن شدیم تا با روش توصیفی تحلیلی برای تبیین شبکه معنایی ذکر در قرآن از آن بهره ببریم. پرداختن به واژه ذکر در ذیل این نظریه، ما را به نتایجی می­رساند که به قرار زیر است: یاد­آوری ارادی زبانی الله به همراه حضور قلب معنای مرکزی واژه ذکر است. این معنا هسته مرکزی شبکه معنایی منسجمی به شمار می­رود که از شش معنای شعاعی مبتنی بر معنای نخست تشکیل شده است. نسبت دوری و نزدیکی این معانی به معنای مرکزی با توجه به میزان فراوانی داده، مورد بازخوانی­شده، و میزان ایمانی که به سبب آن بازخوانی صورت می­گیرد، متفاوت است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


فهرست منابع
1. قرآن کریم
2. ابن منظور؛ محمد بن مکرم، (1405)، لسان العرب، قم، نشر ادب الحوزه
3. ابن‌عاشور، محمدالطاهر (1984م)، التحریر والتنویر، ط العاشره، تونس: الدار التونسیه للنشر
4. ابن‌عاشور، محمدالطاهر (1984م)، التحریر والتنویر، ط العاشره، تونس: الدار التونسیه للنشر
5. ابن‌عاشور، محمدالطاهر (1984م)، التحریر والتنویر، ط العاشره، تونس: الدار التونسیه للنشر
6. احمد بن فارس بن زکریا؛ ابوالحسین ( 1979)، معجم مقاییس اللغه، مصر: دارالفکر.
7. پالمر؛ فرانک ( 1391)، نگاهی تازه به معنا‌شناسی، ترجمه کوروش صفوی، تهران: نشر مرکز، چاپ ششم.
8. پور ابراهیم، شیرین و گلفام، شیرین و ارسلان، آقاگل زاده، فردوس و کرد زعفران لو کامبوزیا، عالیه، 1388: بررسی زبان شناختی استعاره جهتی بالا/پایین در زبان قرآن رویکرد معناشناسی شناختی، انجمن ایرانی زبان و ادبیات عربی، شماره 12،
9. دبیر مقدم؛ محمد ( 1383)، زبان‌شناسی نظری پیدایش و تکوین دستور زایشی، تهران: سمت، چاپ دوم.
10. راغب اصفهانی، حسین بن محمد ( 1362)، المفردات فی غریب القرآن، تهران، مکتبه المرتضویه
11. راغب اصفهانی، حسین بن محمد ( 1369)، ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن با تفسیر لغوی و ادبی قرآن، ایران، تهران، نشر مرتضوی
12. راغب أصفهانی، أبوالقاسم (1428ق)، المفردات فی غریب القرآن، ضبط هیثم طعیمی، ط الأولی، بیروت: دارإحیاء التراث العربی
13. صامت جوکندان، سید سجاد و افراشی آزیتا، چند معنایی نظام‌مند با رویکردی شناختی تحلیل چند‌معنایی فعل حسی شنیدن در زبان فارسی، ادب پژوهی 30 ( 1393)، 29- 60
14. صفوی؛کوروش ( 1383)، درآمدی بر معنی‌شناسی، تهران: انتشارات سوره مهر.
15. طباطبایی؛ سید محمد حسین‌ ( 1417)، المیزان فی تفسیر القرآن‌، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه‌ی مدرسین حوزه علمیه قم‌، چاپ پنجم.
16. فراهیدی، خلیل بن احمد ( 1409)، العین؛ قم، نشر هجرت
17. قائمی‌نیا، علی‌رضا (1390ش)، معنی‌شناسی شناختی قرآن. چ اول، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
18. قرائتی، محسن ( 1388)، تفسیر نور، ایران، تهران
19. مختاری، شهره و حدائق رضایی ( 1392). « بررسی شبکه معنایی حرف اضافه « با » در زبان فارسی». زبان شناسی و گویش های خراسان. دانشگاه فردوسی مشهد. ش9. صص 73-94.
20. نصرتی؛ شعبان و رکعی؛ محمد ( 1394)، نمابرداری شناختی در مفهوم‌سازی قرآنی، مجله ذهن، شماره54.
21. Langacker, Ronald W. (1997). Cognitive Grammer: A Basic Introduction. Oxford: Oxford University Press
22. Taler Andrea and Evans Vyvan , ( 2003): the Semantics of English Prepositions, Cambridg University Press.
23. Talor, John R, Cognitive Grammer, (2002): New York: Oxford University Press.
24. Vyvyan Evans and Melanie Green, ( 2006): Cognitive linguistic: An Introduction, EdinburghUniversity Press
 نیلی پور، مریم؛ قائمی نیا، علیرضا و نصرتی، شعبان ( 1395). « کاربست نظریه پیش نمونه و شبکه شعاعی در معناشناسی شناختی تقوا در قرآن». مجله ذهن. شماره 66. صص 93- 118

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده
انتشار آنلاین از 22 تیر 1404