چگونگی جایگزینی همخوان‌های موجود در وام واژه‌های انگلیسی بدون معادل در زبان فارسی

نوع مقاله : مقالات علمی پژوهشی

نویسندگان
1 دانشجوی دکتری گروه زبان‌شناسی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
2 دانشیار زبان شناسی دانشگاه اصفهان ، اصفهان، ایران
3 دانشیار زبان‌شناسی دانشگاه شهرکرد، شهرکرد، ایران
4 . دکتری تخصصی زبان‏شناسی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
10.48311/LRR.16.6.4
چکیده
جایگزینی واجِ زبان وام‌دهنده با واجی از زبان وام‌گیرنده «جایگزینی واج» نامیده می‌شود. تا به حال جایگزینی واکه‌ها در وام‏واژه‏ها بیشتر مورد توجه محققان  بوده است، ولی بررسی جایگزینی همخوان کم‌تر مورد بحث قرار گرفته است؛ به‌خصوص از دیدگاه نظریۀ بهینگی (پرینس و اسمولنسکی، 2004 /1993) و یا از دیدگاه آموزش زبان به جایگزینی همخوان‏ها پرداخته شده است (رزم‌دیده و ناصری، 1398). ولی در این مقاله جایگزینی همخوان در وام‏واژه‏ها بررسی شده است چون وام‏واژه‏ها  بهتر می‏توانند رفتار واجی عامۀ مردم فارسی‌زبان را نشان دهند. نوع و رتبه‏بندی محدودیت‏ها نیز گویای این تفاوت‏هاست. در این تحقیق تعداد 295 واژۀ انگلیسی از فرهنگ سه جلدی عمید و واژه‏یاب گوگل استخراج شد و مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که شبیه‌ترین همخوان موجود در زبان وام‌گیرنده با توجه به بافت آوایی در جایگزینی شرکت می‏کند، ولی رتبه‌بندی محدودیت‌ها تغییر نمی‌کند. از آنجایی که هیچ‌کدام از همخوان‌های/T/، /w/، /k/ و /g/ در زبان فارسی نقش واجی ندارند، همخوان /T/ در آغازه و پایانۀ هجا به ترتیب با همخوان‌های[t] و [s] جایگزین می‌شود. همخوان /w/ در ابتدای واژه با همخوان لبی دندانی [v] جایگزین می‌شود. البته از آنجا که این همخوان دولبی نرمکامی فقط به صورت آوای میانجی در زبان فارسی کاربرد دارد، پس از شکسته شدن خوشۀ آغازین /sw/ در ابتدای واژه،  همچون یک آوای میانجی عمل می‌کند و معمولاً جایگزین نمی‌شود. دو همخوان نرمکامی/k/ و  /g/نیز با توجه به نوع بافت یا به همخوان‌های کامی /c/ و  /Š/تبدیل می‌شوند یا اصلاً جایگزین نمی‌شوند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


·      اسماعیلی متین، ز.، و کرد زعفرانلو، ع. (1394). انطباق وام‏واژه‏های انگلیسی در فارسی. تهران: انتشارات شاپرک سرخ.
·      جم، ب. (1388). .نظریة بهینگی و کاربرد آن در تبیین فرایندهای واجی زبان فارسی. رسالۀ دکتری زبان‏شناسی، دانشگاه تربیت مدرس.
·      جم، ب. (1394). فرهنگ توصیفی فرایندهای واجی. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.     
·      جم، ب. (1400). بررسی تلفظ دو تکواژهم‌نقش-هم‌نویسۀ عطف و ربط در بافت‌های گوناگون. پژوهش‌های زبانی، 1، 49ـ 70.         
·      جم، ب. و رزمدیده، پ. (1397). بررسی تطبیقی جایگزینی واج‌های ملازیِوام‌واژهای عربی در فارسی معیار و گویش رودباری (کرمان) در چارچوب نظریةبهینگی. زبان‌پژوهی، 26، 45- 66.
·      خلیفه‏لو، س.، مظفری، ز. و کوشکی، ف. (1395)، سازگاری واژگان قرضی: یادگیری درکی_ واجی، جستارهای زبانی، 7، 97- 123.
·      رحیمی، م. (1389). نظریۀ بهینگی و بومی‏سازی تغییرات واکه‏ای و ساختارهای هجایی: وام‏واژه‏های انگلیسی در زبان فارسی. رساله ارشد دانشگاه اصفهان.
·      رزم‏دیده، پ. و ناصری، ز. س. (1398). «خطاهای تلفظی برخی همخوان‏ها در زبان‏آموزان ایرانیِ زبان انگلیسی: رویکرد بهینگی»مطالعات زبان و ترجمه. 4، 133- 160.
·      علی نژاد، ب. (1395). مبانی واجشناسی. اصفهان: انتشارات دانشگاه اصفهان.
·      کرد زعفرانلود، ع.، اسماعیلی متین، ز. و گلفام، ا . (1392). شیوۀ تغییر واکه‏های مرکب در وام‏واژه‏های انگلیسی. فصلنامه مطالعات زبان و گویش‏های غرب، 3، 123- 137.
·      علی‌نژاد، ب. و رحیمی، م. (1390). ماهیت واکۀ درج شده در وام‏واژه‏های انگلیسی در زبان فارسی بر مبنای نظریۀ بهینگی. زبا‏‏ن‏شناخت، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1، 69- 97.
·      عمید، م. ح. (1392). فرهنگ فارسی، دوره سه جلدی، چاپ جهاردهم،تهران: انتشارات امیر کبیر
·      نوربخش، م. (1388). نقش تمایزی زمان شروع واک (وی اُ تی) در همخوان‌های انسدادی دهانی فارسی معیار. رسالةدکتری زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه تهران.
  
·       Akbari, C. (2013). Vowel epenthesis in initial consonant clusters by Persian speakers of English [Doctoral dissertation, Texas Tech University Health Science Center].
·       Alinezhad, B. (2016). Fundamentals of phonology. Isfahan University Press. [In Persian]
·       Alinezhad, B., & Rahimi, M. (2011). The nature of the epenthetic vowel in English loanwords in Persian based on Optimality Theory. Zabanshenakht (Linguistic Cognition), 1, 69–97. [In Persian]
·       Amid, M. H. (2013). Persian language (14th ed., Vols. 1–3). Amir Kabir Publications. [In Persian]
·       Bacovic, E. (1995). Strong onsets and Spanish fortition. In MIT Working Papers in Linguistics: Proceedings of SCIL 6 (pp. 21–39). MIT.
·       Bakovic, E. (2000). Harmony, dominance and control [Doctoral dissertation, Rutgers University].
·       Doerfer, G. (1963–1975). Türkische und mongolische Elemente im Neupersischen. Unter Berücksichtigung älterer neupersischer Geschichtsquellen, vor allem der Mongolen- und Timuridenzeit (Vols. 1–4). Franz Steiner Verlag.
·       Esmaili Matin, Z., & Kord Zafaranlu, A. (2015). Adaptation of English loanwords in Persian. Shaparak Sorkh Publications. [In Persian]
·       Harb, M. (2016). An Optimality-Theoretic account of English loanwords in Hawaiian. Open Journal of Modern Linguistics, 6, 230–242. https://doi.org/10.4236/ojml.2016.63024
·       Hudson, G. (2000). Essential introductory linguistics. Blackwell.
·       Jam, B. (2009). Optimality theory and its application in explaining phonological processes in Persian [Doctoral dissertation, Tarbiat Modares University]. [In Persian]
·       Jam, B. (2015). A descriptive dictionary of phonological processes. University Publishing Center. [In Persian]
·       Jam, B. (2020). Vowel harmony in Persian. Lingua, 246, 1–22. https://doi.org/10.1016/j.lingua.2020.102943
·       Jam, B. (2021). An examination of the pronunciation of two homographic and homosyntactic conjunction morphemes in different contexts. Linguistic Research, 1, 49–70. [In Persian]
·       Jam, B., & Razmadideh, P. (2018). A comparative study of the substitution of pharyngeal consonants in Arabic loanwords in Standard Persian and the Rudbari (Kerman) dialect within the framework of Optimality Theory. Language Research, 26, 45–66. [In Persian]
·       Khalifelou, S. F., Mozaffari, Z., & Koushki, F. (2016). Adaptation of loanwords: Perceptual–phonological learning. Linguistic Essays, 7, 97–123. [In Persian]
·       Kirchner, R. (2001). An effort-based approach to consonant lenition. Routledge.
·       Kord Zafaranlu, A., Esmaeili-Matin, Z., & Gulfam, A. (2013). The method of changing compound vowels in English loanwords. Quarterly Journal of Western Language and Dialect Studies, 3, 123–137. [In Persian]
·       Kuczkiewicz-Fraś, A. (2008–2013). Perso-Arabic loanwords in Hindustani (Vols. 1–2). Jagiellonian University Press.
·       Lazard, G. (1965). Arabic loanwords in Persian prose from the 10th to the 12th century: A statistical overview. Revue de l’École nationale des langues orientales, 2, 53–67.
·       Lazard, G. (1975). The rise of the New Persian language. In R. N. Frye (Ed.), The Cambridge history of Iran (Vol. 4, pp. 595–632). Cambridge University Press.
·       Lombardi, L. (1999). Positional faithfulness and voicing assimilation in Optimality Theory. Natural Language and Linguistic Theory, 17, 267–302. https://doi.org/10.1023/A:100618
·       Lombardi, L. (1996). Positional faithfulness and voicing assimilation in Optimality Theory [Unpublished manuscript]. University of Maryland, College Park.
·       McCarthy, J. J. (2002). A thematic guide to Optimality Theory. Cambridge University Press.
·       Mutua, N. (2013). A constraint-based analysis of Kikamba nativized loanwords [Master's thesis, Kenyatta University].
·       Noorbakhsh, M. (2009). Distinctive function of voice onset time (VOT) in oral stop consonants of Standard Persian [Doctoral dissertation, University of Tehran]. [In Persian]
·       Paraskiewicz, K. (2015). English loanwords in New Persian. Folia Orientalia, 52, 281–292.
·       Perry, J. (2005). Lexical areas and semantic fields of Arabic loanwords in Persian and beyond. In É. Á. Csató, B. Isaksson, & C. Jahani (Eds.), Linguistic convergence and areal diffusion: Case studies from Iranian, Semitic and Turkic (pp. 97–109). Routledge Curzon.
·       Prince, A., & Smolensky, P. (2004). Optimality Theory: Constraint interaction in generative grammar. Blackwell. (Original work published 1993)
·       Rahimi, M. (2010). Optimality theory and the nativization of vowel changes and syllable structures: English loanwords in Persian [Master's thesis, University of Isfahan]. [In Persian]
·       Razmadideh, P., & Naseri, Z. S. (2019). Pronunciation errors of some consonants in Iranian learners of English: An Optimality Approach. Language and Translation Studies, 4, 133–160. [In Persian]
·       Rohany Rahbar, E. (2012). Aspects of Persian phonology and morpho-phonology [Doctoral dissertation, University of Toronto]. TSpace. https://tspace.library.utoronto.ca/ bitstream/1807/32874/1/RohanyRahbar_Elham_201206_PhD_thesis.pdf
·       Shackle, C. (2004). Persian elements in Indian languages. Encyclopaedia Iranica, 13(1), 63–65.
·       Suhery, D., Raza, M., & Purba, H. (2019). An Optimality Theory account of English loanwords in Pilibhit Hindi-Urdu (UttarPradesh) India. International Journal of Engineering and Advanced Technology (IJEAT),  8(5), 758–765.