تحلیل کارکرد گفتمانی اسطوره در ابرروایت هم‌پیوندی نظم سیاسی با نظم کیهانی با الگوی برتر اشه با رویکردی نشانه ـ معناشناختی

نوع مقاله : مقالات علمی پژوهشی

نویسندگان
1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران.
2 دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران
3 استاد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران.
4 دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایرانحسین .
10.48311/LRR.16.6.1
چکیده
در نشانهمعناشناختی، نشانه گونه‏ای منعطف، سیال، پویا، تغییر‌پذیر، متکثر و چند بعدی است. همۀ این‌ها معنا را تعاملی، فرایندی، تحول‏پذیر، پویا و چند‌وجهی می‏سازند. از این دیدگاه، نشانهمعناشناختی نویدی است برای شناخت چگونگی کارکرد، تولید و دریافت معنا در نظام‌های گفتمانی، زیرا فرایند معناسازی خود تحت نظارت و کنترل نظامی گفتمانی قرار دارد و دارای سطوح مختلفی است تا بتوان، با توجه به وسعت حضور نشانه ـ معناها، کارکردهای متفاوت معنایی آن‌ها را ارائه داد. کارکرد‏های مختلفی با توجه به حضور نشانه ـ معناها در گفتمان وجود دارد که، مهم‌ترین آن‌ها عبارت است از: کارکرد مقاومتی، ممارستی و مماشاتی که مبنای شکل‌گیری بسیاری از گفتمان‌ها به‌شمار می‏روند. از این دیدگاه، نظام اسطوره‏ای، نظام نشانه ـ معنایی است که چارچوبی کیهان‌شناسانه و ادراکی برای تبیین پدیده‏های پیرامون انسان ارائه می‏دهد که دقیقاً در کارکرد ادراک معنایابی و تفسیر آن نوعی نگاه به جهان مطرح است که به ایجاد نوعی التفات به جهان می‏انجامد که متأثر از زیست جهان انسان‌ها شکل گرفته است. در این پژوهش مسئلۀ مهم این است که نظامی جهت تبیین جهان‌بینی و ایدئولوژی اسطوره‌ا‏ی خود از چه شگردها و راهکار‏هایی  بهره برده است؟ همچنین کارکرد‏های ویژۀ اسطوره در گفتمان هفت پیکر چیست؟ این پژوهش نشان می‏دهد در هفت پیکر نظامی، تحلیل ویژگی کارکرد اسطوره‏ایِ مقاومت، ممارست و مماشات گفتمانی از دیدگاه نشانه ـ  معناشناختی جهت تبیینِ شرایط شکل‌گیری و استعلای معنا، قلمرو‏های گفتمانی براساس قدرت‌ها و انرژی‌‏های اسطوره‏ای که به آن‌ها تزریق می‏شود، پیوسته بازپردازی می‏شوند و در گونه‏های مقاومت اسطوره‌ای، استعلایی، پدیدارشناختی و هویتی نقش‌آفرینی می‏کنند و مقاومت اسطوره‏ای در مسیر استعلا قرار می‏گیرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


·      احمدی، ب. (1371). از نشانه‌های تصویری تا متن. تهران: مرکز.
·      احمدی، ب. (1388). ساختار و تأویل متن (چاپ یازدهم). تهران: مرکز.
·      آرنهایم، ر. (1389). هنر و ادراک بصری، روان‌شناسی چشم خلاق (م. اخگر، مترجم؛ چاپ سوم). تهران: سمت.
·      آذرگشسب، ف. (1379). گاتها (غ. عطارچیان، مترجم). تهران: فروهر.
·      اسلامی راد، س. (1392). خوانش گفتمانی نظام کلامی و تصویری تخت جمشید با رویکرد نشانه-معناشناختی [پایان‌نامه منتشرنشده].
·      اوشیدر، ج. (1383). دانش‌نامه مزدیسنا. تهران: مرکز.
·      بوخهولز، س. و منفردیان. (1391). فضا در روایت (م. فیضی، مترجم). در م. راغب (گردآورنده)، دانشنامه روایت‌شناسی. تهران: علم.
·      بویس، م. (1375). تاریخ کیش زرتشت (ه. صنعتی‌زاده، مترجم). تهران: توس.
·      بهار، م. (1387). فرنبغ دادگی. تهران: توس.
·      حمیدی، س. (1389). منظومه‌های معنادار پشتیبان حکومت آرمانی در اندیشۀ سیاسی ایران. پژوهش حقوق عمومی، 12(29)، 23-56.
·      دستگردی، و. (1389). هفت پیکر حکیم نظامی گنجوی (ح. وحید دستگردی، مصحح). تهران: زوار.
·      دینه سن، آ. (1380). درآمدی بر نشانه‌شناسی (م. قهرمان، مترجم). آبادان: پرسش.
·      ریکور، پ. (1386). زندگی در دنیای متن (شش گفت‌وگو و یک بحث) (ب. احمدی، مترجم؛ چاپ پنجم). تهران: مرکز.
·      سلطانی، ع. ا. (1384). قدرت گفتمان و زبان؛ سازوکارهای جریان قدرت در جمهوری اسلامی ایران. تهران: نی.
·      سجودی، ف. (1388). نشانه‌شناسی نوشتار؛ با نگاهی به رسانه ادبیات و هنر خوشنویسی. در م. کنگرانی (گردآورنده). تهران: فرهنگستان هنر.
·      سجودی، ف. (1390). نشانه‌شناسی کاربردی (ویرایش دوم). تهران: علم.
·      شعیری، ح. (1379). پنجره از نگاه بودلر و سپهری. پژوهش‌های زبان‌های خارجی، 16(36)، 67-87.
·      شعیری، ح. (1381). مبانی معناشناسی نوین. تهران: سمت.
·      شعیری، ح. (1382). معناشناسی روایت. پژوهشنامه علوم انسانی، 27(37)، 117-132.
·      شعیری، ح. (1384). بررسی بنیادین ادراک حسی در تولید معنا. پژوهشنامه علوم انسانی، 45(2)، 131-146.
·      شعیری، ح. (1385). تجزیه و تحلیل نشانه‌-معناشناسی گفتمان. تهران: سمت.
·      شعیری، ح. (1388). راهی به نشانه‌-معناشناسی سیال. تهران: علمی و فرهنگی.
·      شعیری، ح. (1388). معنا در تعامل متن و تصویر، مطالعه نشانه-معناشناسی دو شعر دیداری از طاهره صفارزاده. پژوهش‌های ادبی، 7(25)، 95-120.
·      شعیری، ح. (1388). نشانه‌شناسی ساختگرا تا نشانه-معناشناسی گفتمانی. نقد ادبی، 2(8)، 33-51.
·      شعیری، ح. (1390). چگونگی تداوم معنا در چهل نامه کوتاه به همسرم از نادر ابراهیمی. نقد ادبی. ش ۱۴. ۱۶۱-۱۸۵.
·      شعیری، ح. (1394). مقاومت، ممارست و مماشات گفتمانی قلمروهای گفتمان و کارکردهای نشانه-معناشناختی آن. جامعه‌شناسی ایران، 16(3)، 110-128.
·      صفوی، س. (1388). ساختار معنایی مثنوی معنوی (م. صفوی، مترجم). تهران: میراث فرهنگی.
·      صفوی، ک. (1390). سبک‌شناسی. تهران: مروارید.
·      کارمن، ت. (1390). مرلوپونتی (م. علیا، مترجم). تهران: ققنوس.
·      کریستین سن، آ. (1364). نخستین انسان و نخستین شهریار در تاریخ افسانه‌ای ایران (ا. تفضلی و ژ. آموزگار، مترجمان). تهران: نشر نو.
·      کنعانی، ا. (1396). بررسی نظام مقاومتی گفتمان در اهل غریق منیرو روانی‌پور. جستارهای زبانی، 9(4)،صص 301-326.
·      کنعانی، ا. (1398). تحلیل نشانه-معناشناختی کارکرد گفتمانی مقاومت اسطوره‌ای در داستان سیاوش. فصلنامه ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی، 15(56)، 247-280.
·      گرمس، آ. (1398). نقصان معنا (ح. شعیری، مترجم). تهران: خاموش.
·      معین، ب. (1388). فرایند معناسازی در سینماتوگرافی برسون. تهران: فرهنگستان هنر.
·      معین، ب. (1390). بررسی تطبیقی اندیشه‌های بنیادین پدیدارشناسی با مضامینی چند در شعر سپهری. در م. کنگرانی (گردآورنده)، مطالعات تطبیقی. تهران: فرهنگستان هنر.
·      معین، م. (1388). مزدیسنا و ادب پارسی. تهران: دانشگاه تهران.
·      نامور مطلق، ب. (1388). من برتر در یک نقش برجسته دوره هخامنشی. در م. کنگرانی (گردآورنده). تهران: فرهنگستان هنر.
·      هینلز، ج. (1384). شناخت اساطیر ایران (ژ. آموزگار و ا. تفضلی، مترجمان). تهران: چشمه.
 
·       Benveniste, É. (1970). The formal apparatus of enunciation. Langages, 5(17), 12-18.
·       Ahmadi, B. (1992). From visual signs to text. Markaz. [In Persian].
·       Ahmadi, B. (2009). The structure and interpretation of the text (11th ed.). Markaz. [In Persian].
·       Arnheim, R. (2010). Art and visual perception: A psychology of the creative eye (M. Akhgar, Trans.; 3rd ed.). SAMT. (Original work published 1954). [In Persian].
·       Azargoshasb, F. (2000). The Gathas (Gh. Attarchian, Trans.). Forouhar. [In Persian].
·       Bahār, M. (2008). Farnbagh Dādagī. Toos. [In Persian].
·       Boyce, M. (1996). A history of Zoroastrianism (H. San'atizadeh, Trans.). Toos. (Original work published 1975). [In Persian].
·       Buchholz, S., & Mofaredian. (2012). Space in narrative (M. Feizi, Trans.). In M. Rāgheb (Ed.), Encyclopedia of narratology. Elm. [In Persian].
·       Carmen, T. (2011). Merleau-Ponty (M. Aliā, Trans.). Ghoqnous. [In Persian].
·       Christensen, A. (1985). The first man and the first king in Iranian legendary history (A. Tafazzoli & J. Amouzgar, Trans.). Nashr-e Now. (Original work published 1918). [In Persian].
·       Dastgerdi, V. (2010). Haft Peykar by Hakim Nezami Ganjavi (H. Vahid Dastgerdi, Ed.). Zavvār. [In Persian].
·       De Saussure, F. (2001). An introduction to semiotics (M. Ghahreman, Trans.). Porsesh. (Original work published 1916). [In Persian].
·       Greimas, A. J. (2019). On meaning: Selected writings in semiotic theory (H. Shairi, Trans.). Khamoosh. (Original work published 1970). [In Persian].
·       Hamidi, S. (2010). Meaningful systems supporting the ideal government in Iranian political thought. Public Law Research, 12(29), 23–56. [In Persian].
·       Hinnells, J. R. (2005). Persian mythology (J. Amouzgar & A. Tafazzoli, Trans.). Cheshmeh. (Original work published 1973). [In Persian].
·       Islami Rad, S. (2013). A discursive reading of the verbal and visual system of Persepolis from a semio-semantic approach [Unpublished doctoral dissertation]. [In Persian].
·       Kenāni, A. (2017). The analysis of the discursive resistant system in Moniru Ravanipour's Ahl-e Gharig. Language Related Research, 9 (4), 301–326. [In Persian].
·       Kenāni, A. (2019). A semio-semantic analysis of the discursive function of mythical resistance in the story of Siavash. Journal of Mystical and Mythological Literature,  15 (56), 247–280. [In Persian].
·       Moin, B. (2009). The process of meaning-making in Bresson's cinematography. Honar Academy. [In Persian].
·       Moin, B. (2011). A comparative study of the foundational ideas of phenomenology with several themes in Sohrab Sepehri's poetry. In M. Kangarani (Ed.), Comparative studies. Honar Academy. [In Persian].
·       Moin, M. (2009). Mazdayasna and Persian literature. University of Tehran Press. [In Persian].
·       Namvar Motlagh, B. (2009). The superior "I" in an Achaemenid bas-relief. In M. Kangarani (Ed.). Honar Academy. [In Persian].
·       Oshidari, J. (2004). Encyclopedia of Mazdayasna. Markaz. [In Persian].
·       Ricœur, P. (2007). Life in a world of text: Six conversations and a discussion (B. Ahmadi, Trans.; 5th ed.). Markaz. (Original work published 1986). [In Persian].
·       Safavi, K. (2011). Stylistics. Morvarid. [In Persian].
·       Safavi, S. (2009). The semantic structure of the Masnavi-e Ma'navi (M. Safavi, Trans.). Cultural Heritage Organization. [In Persian].
·       Sajjadi, F. (2009). Semiotics of writing; A look at the medium of literature and the art of calligraphy. In M. Kangarani (Ed.). Honar Academy. [In Persian].
·       Sajjadi, F. (2011). Applied semiotics (2nd ed.). Elm. [In Persian].
·       Shairi, H. (2000). The window from the perspective of Baudelaire and Sepehri. Journal of Foreign Language Research, 16(36), 67–87. [In Persian].
·       Shairi, H. (2002). Foundations of modern semantics. SAMT. [In Persian].
·       Shairi, H. (2003). The semantics of narrative. Human Sciences Research Journal, 27(37), 117–132. [In Persian].
·       Shairi, H. (2005). A fundamental study of sensory perception in meaning production. Human Sciences Research Journal, 45(2), 131–146. [In Persian].
·       Shairi, H. (2006). Semio-semantic analysis of discourse. SAMT. [In Persian].
·       Shairi, H. (2009). A path to fluid semio-semantics. Elmi va Farhangi. [In Persian].
·       Shairi, H. (2009). From structuralist semiotics to discourse semio-semantics. Specialized Journal of Literary Criticism, 2(8), 33–51. [In Persian].
·       Shairi, H. (2009). Meaning in the interaction of text and image: A semio-semantic study of two visual poems by Tahereh Saffarzadeh. Literary Research, 7(25), 95–120. [In Persian].
·       Shairi, H. (2011). How meaning continues in Forty short letters to my wife by Nader Ebrahimi. Literary Criticism Quarterly, 14, 161–185. [In Persian].
·       Shairi, H. (2015). Discourse resistance, persistence, and acquiescence: The territories of discourse and their semio-semantic functions. Iranian Journal of Sociology, 16(3), 110–128. [In Persian].
·       Soltani, A. A. (2005). The power of discourse and language; Mechanisms of power flow in the Islamic Republic of Iran. Ney. [In Persian].