هندسۀ فضایی کاربردهای فیزیکی مختلف حرف اضافۀ «در» در زبان فارسی معاصر از منظر زبانشناسی شناختی

نوع مقاله : مقالات علمی پژوهشی

نویسندگان
گروه زبانشناسی دانشگاه فردوسی مشهد
چکیده
در این پژوهش هندسۀ فضایی انواع کاربردهای حرف اضافۀ «در» در زبان فارسی معاصر از دیدگاه زبانشناسی شناختی بررسی و تحلیل می‌شود. چهارچوب نظری مورد استفاده در این مطالعه، رویکرد شناختی تالمی دربارۀ ساختاربندی فضایی در زبان است. این پژوهش تنها بر کاربردهای فیزیکیِ حرف اضافۀ «در» تأکید دارد و به کاربردهای استعاری نمی‌پردازد. از پیکرۀ هم‌شهری به‌عنوان منبع اصلی برای جمع‌آوری داده‌ها استفاده و سپس چهارده کاربرد فیزیکی و متفاوت حرف اضافۀ «در» استخراج شد. در هریک از این کاربردها هندسۀ فضایی ‌نما و زمینه هر یک به‌تنهایی و ارتباط آنها با یکدیگر مورد مطالعه قرار گرفت و درنهایت، طرحواره‌های آنها ترسیم شد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که کاربردهای فیزیکی حرف اضافۀ «در» نماها و زمینه‌هایی با ویژگی‌های هندسی متنوع را شامل می‌شود و از تعامل و یا تقابل آنها با یکدیگر هندسه‌های بدیعی به دست می‌آید که در همۀ آنها دو عامل «دربرگیرندگی» و «منبع کنترل» منجر به انتخاب «در» به‌عنوان حرف اضافۀ مناسب می‌شود. همچنین، در یک نوع از هندسه‌ها یک شئ زمینه سوم هم برای جانمایی دقیق نما در صحنه حضور دارد. برپایه یافته‌های این پژوهش طرحوارۀ «راه» نیز به شکلی سه‌بعدی و حجمی مورد تحلیل قرار گرفته است. یافته‌ها نشان می‌دهد که در برخی نمونه‌ها نیز آنچه در روساخت جمله به‌عنوان زمینه مشخص شده ‌است، مجاز از زمینۀ واقعی است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


افخمی، ع. و اصغری، ز. (1391). چگونگی اشتقاق مفاهیم غیرمکانی از مفهوم مکانی حرف اضافۀ «در» در حوزۀ معنی‌شناسی شناختی و براساس نظریۀ LCCM. فصلنامۀ زبان‌پژوهی دانشگاه الزهرا، 4 (7)، 48-27.
دهقان، م. (1396). استعاره فضا در کردی کلهری: بررسی حرف اضافة مکانی. پژوهشنامه ادبیات کردی، 4 (5)، 45-64.
دهقان، م. (1397). بررسی معنایی حروف اضافه /wᴂgᴂrd/، /wᴂ/، /lᴂ/ و /wᴂpi/. دوماهنامه علمی-پژوهشی جستارهای زبانی، 2 (44)، 33-1.
زاهدی، ک. زیارتی، ع. م. (1390). شبکه معنایی حرف اضافه فارسی «از» در چهارچوب معنی‌شناسی شناختی. تازه‌های علوم شناختی، 13 (1)، 80-67.
ساندرز، مارک اِس. مک کورمیک، اِرنِست جِی. (1990-1911). ارگونومی (عوامل انسانی در طراحی مهندسی) ویرایش هفتم. ترجمۀ م. ر. افضلی (1378). نشر علوم دانشگاهی.
عابدزاده، ح. (1401). جدیدترین آموزش قوانین و مقررات راهنمایی و رانندگی، ویژه متقاضیان گواهینامه پایه سوم و دوم و اول و موتور سیکلت. انتشارات عابدزاده.
کوچکی زاد، ک. و واعظی، ه. (1398). بررسی حد نمایی حروف اضافه در زبان فارسی از منظر زبانشناسی شناختی. زبان فارسی و گویش های ایرانی، 4 (2)، 164-145.
گلفام، ا. و یوسفی راد، ف. (1388). رویکرد شناختی به حروف اضافه مکانی فارسی با نگاه آموزشی، مطالعه حرف اضافه «در». فصلنامه پژوهش زبان‌های خارجی،56 (ویژه‌نامه)، 179-167.
وحیدی فردوسی، ط.، علیزاده، ع. و بادامدری، ز. (1396). درسنامۀ آموزش حرف اضافۀ فارسی با رویکرد معنی‌شناسی شناختی برای آموزش به غیرفارسی‌زبانان. زبانشناسی و گویش‌های خراسان، 2 (17)، 202-175.
Afkhami, A. Asghari, Z. (1992). How non-locative meanings of the Persian preposition /dᴂr/ are derived from its locative meaning from cognitive linguistics view and based on LCCM theory. Zabanpazhuhi: Alzahra University, 4 (7), 27-48.
Abedzadeh, H. (2022). An up-to-date textbook of rules and regulations of driving. Tehran: Abedzade.
Coventry, K. (1999). Function, geometry and spatial prepositions: Three experiments. Spatial Cognition and Computatio,. 1, 145-154.
Dehghan, M. (2017). Spatial metaphor in Kurdish (Kalhori dialect): A study of a spatial preposition. Journal of Kurdish Literature, 4 (5), 45-64.
Dehghan, M. (2018). A study of different meanings of four Kurdish prepositions /wᴂgᴂard/, /wᴂ/, /lᴂ/ and /wᴂpi/ applying cognitive approach. Jostarha-ye Zabani, 2 (44), 1-33.
Garrod, S., Ferrier, G. & Campbell, S. (1999). In and on: investigating the functional geometry of spatial prepositions. Cognition, 72, 167-189.
Golfam, A. & Yousefi Rad, F. (2010). A Cognitive Approach to Persian Spatial Prepositions, A Pedagogical Perspective, Case Study: Persian Preposition /dᴂr/, Pazhuhesh-e-Zabanha-ye Khareji, No. 56, Special Issue, English, Spring 2010, 167-179.
Jamrozik, A & Gentner, D. (2011). Prepositions in and on retain aspects of spatial meaning in abstract contexts. Proceedings of the Annual Meeting of the Cognitive Science Society, 33 (33), 1589-1594.
Kuchakizad, A. Vaezi, H. (1999). A study on boundedness and unboundedness of Persian prepositions from coginitive linguistics perspective. Zaban-e-farsi va gouyeshhaye Irani, 4 (2), 145-164. 4(2), 145-164.
Sanders. Mark. S, MacCormic. Ernest J. (1990-1911). Human Factors in Engineering and Design (Ergonomy), Seventh edition. New York: McGraw-Hill Education.
Szwedek, A. (2019). Complex Image Schemas. Tertium Linguistics Journal, 4 (1), 1-11
Szwedek, A. (2019). The Image Schema: A definition. University of social sciences, Warsaw, Poland. Vol. 11, No.1, 7-27.
Talmy, L. (2000). Toward a Cognitive Semantics. Vol. 1. Cambridge, MA: MIT press.
Vahidi Ferdowsi, T. Alizadeh, A and Badamdari, Z. (2017). A lesson plan designed based on cognitive semantics framework for teaching Persian preposition /ᴂz/ to non-native Persian learners. Zabanshenasi va Gouyesh-hay e Khorasan, 2 (17), 177-202.
Zahedi, K. Zyarati, A. M. (2011). Semantic Nework of a Modern Persian Preposition: "Az" in a Cognitive Semantic Framework. Advances in Cognitive Science, 13 (1), 67-80.

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده
انتشار آنلاین از 22 تیر 1404