بازنمایی ویژگی‌های کارگزاران اجتماعی در دو منظومه‌ی «آقادار» و «فوخوس» از شیون فومنی براساس رویکردهای جامعه‌شناختی-معنایی و نشانه-معناشناختی

نوع مقاله : مقالات علمی پژوهشی

نویسندگان
1 دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه گیلان
2 کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران.
چکیده
منظومه­های داستانی شیون فومنی به لحاظ محتوایی و کارکردی متنوع­اند.این تنوعات سبکی در منظومه­های شیون، بیانگر کثرت تجاربی است که شاعر در قالب سبکی خاص،با استفاده از عناصر نمادین،عامل معنا را به جامعه­ی زبانی شعر پیوند می­زند.با توجه­به­اینکه عمده­ی منظومه­های وی،نمادین­اند و در منظومه­ها درقالب هویت­بخشی­های انتسابی،تشخص­بخشی و تشخص­زدایی تجلی می­یابند،پژوهش حاضر درصدد است در دو منظومه­ی فوخوس و آقادار،به بررسی مولفه­های معنایی منظومه­های شاعر از منظر جامعه­شناسی زبان بپردازد و از طریق تفسیر نمادین کنشگران اجتماعی این منظومه­ها،چارچوب فضاهای گفتمانی موجود در متن را با توجه به کارکردهای گفتمانی ترسیم نماید.برای نیل به این هدف، دو مدل تلفیقی جامعه­شناختی-معنایی ون لیون و رویکرد تحلیل نشانه-معناشناختی مکتب پاریس، انتخاب شدند.به عنوان هدف اصلی پژوهش،مدل ون لیون به بررسی عوامل معنایی-جامعه­شناختی دخیل در تولید متن منظومه­ها می­پردازد و مدل نشانه-معناشناختی پاریس به بررسی قلمروهای گفتمانی در این دو منظومه توجه می­نماید.دستیابی به این دو هدف ابتدا با کاربست فرایندهای شاخص مدل ون­لیون در متن منظومه­ها محقق شد و این نتیجه بدست آمد که بازنمایی کنش­گران اجتماعی در متن هر دو منظومه،­بیشتر بر اساس عامل تشخص­زدایی شکل­گرفته­است.درضمن با توجه به برجستگی عامل تشخص­زدایی در متن دو منظومه، و درخدمت قرارگرفتن مقولات آن به عنوان ابزاری در جهت فضاسازی گفتمانی،تحلیل نشانه-معناشناختی دو منظومه براساس آن شکل­گرفت.نتیجه مبین آن بود که انواع کارکردهای گفتمانی مماشات، مقاومت و ممارست در دو منظومه­ی فوخوس و آقادار بیشتر در لایه­های متنی­ای سازمان­دهی شده­اند که بر اساس مولفه­های تشخص­زدایی شکل گرفته­است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


آقاگل‌زاده، ف. (1385). تحلیل گفتمان انتقادی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی
اقبالیان، س.س. (1391). بررسی ساز و کارهای طنز در اشعار گیلکی افراشته، شیون فومنی، مصطفی رحیم‌پور سیاهکلی. پایان‌نامه‌ کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه گیلان، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، رشت، ایران
تدینی، م. (1393). پسامدرنیسم در ادبیات داستانی ایران. تهران: نشر علم
حق‌پرست، ح.ر. (1388). تحلیل اجتماعی اشعار شیون فومنی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران.
خیرآبادی، ر.(1395). تحلیل گفتمان انتقادی: شیوه‌ی نام‌گزینی و حضور یا عدم حضور ایران در مطالب نشریه آمریکایی تایم از دهه 1920. جستارهای زبانی، ش30.
شعیری، ح. (1394). مقاومت، ممارست و مماشات گفتمانی: قلمروهای گفتمان و کارکردهای نشانه-معناشناختی آن. مجله جامعه‌شناسی ایران، دوره شانزدهم، شماره 1، بهار 1394، صص 128-110
طاهری‌نیا، ع.ب.، ملاابراهیمی،ع.، و الیاسی،ح.(1399). تحلیل نشانه‌شناسی انتقادی قصیده‌ی «العشاء‌الاخیر» با تکیه بر روش متنی و فرامتنی فرکلاف و روش کنش تحلیل تئو ون لیون. ادب عربی، س12، ش2، صص 22-1
عسگری، م.، فاضلی، م.، و صلاحی‌مقدم، س.(1398). تحلیل انتقادی گفتمان دو اثر طنزآمیز «دیوان خروس‌لاری» از ابوالقاسم حالت و «مجموعه آثار محمدعلی افراشته» براساس الگوی ون لیون (1996م.). فصلنامۀ پژوهشهای ادبی، س16، ش64، صص 57-88
فلاحی، م.ه.، حمزوی زرقانی، ن.(1399). چگونگی بازنمایی کودکان در ادبیات روایی بزرگسالان از دیدگاه گفتمان-شناسی انتقادی. ادبیات پارسی معاصر، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، س10، ش2، صص272-243
فومنی، ش.(1387). خیاله گرده گیج (پرسه خیال) مجموعه شعر گیلکی با برگردان فارسی به کوشش و پژوهش حامد فومنی، تهران، نشر ثالث
قنبری عبدالملکی، ر.، و فیروزیان پوراصفهانی، آ.(1399). بررسی شیوه‌های بازنمایی کنشگران اجتماعی در داستان «دره خزان‌زده» از منظر تحلیل گفتمان انتقادی با بهره‌گیری از مولفه‌های جامعه‌شناختی-معنایی (رویکرد ون لیون). دو ماهنامه بین‌المللی جستارهای زبانی، د13، ش1 (پیاپی67)، صص 232-199
نیکدل کلاشمی، ا.ر.(1401). بررسی خطاب‌واژه‌ها و عبارات خطاب در متن‌های گفتگومحور اشعار گیلکی شیون فومنی. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه گیلان، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، رشت، ایران.
نیکویی، ع.(1382). پیوند بینش‌های سه‌گانه استعاری، اسطوره‌ای و رمانتیک در شعر «شیون فومنی». نشریه‌ی شعر، ش33، صص75-74
Van Leeuwen, T. (1996). The representation of social actors. Texts and practices; Readings in Critical Discourse Analysis. C.RCaldas – Coulthard (ed.). London: Routledge.
Van Leeuwen, T.(2008) Discourse and practice, New tools for critical discourse analysis: Oxford University Press.

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده
انتشار آنلاین از 22 تیر 1404