لایۀ معنایی میانجی در پرسش‌های بلاغی

نوع مقاله : مقالات علمی پژوهشی

نویسندگان
1 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران.
2 گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران.
چکیده
پرسش‌های بلاغی، جملاتی هستند که بنابر موقعیت زمانی و مکانی، کارکردی فراتر از کسب آگاهی می‌یابند که بر اساس آن، این جمله‌ها درعین داشتن ساختار پرسشی، معنای دیگری به عنوان معنای ثانویه را انتقال می‌دهند؛ امّا گاه بنا بر یک بافت خاص متنی، یک یا حتی چند معنای ضمنی ضعیف مابین روساخت معنایی جملات پرسشی بلاغی و معنای ضمنی قابل اثبات و دریافت است که این معانی ضمنی ضعیف را نه می‌توان نادیده گرفت و نه می‌توان آن‌ها را معنای ثانویه اصلی به حساب آورد؛ بنابراین مسئله‌ای که در این پژوهش مطرح می‌شود این است که با توجه به امکان دریافت چنین معنا یا معانی ضمنی‌ای از جملات پرسشی بلاغی، این معانی ضمنی اضافی دارای چه ماهیت و جایگاهی هستند؟ و با فرض پذیرش وجود آن‌ها؛ تولید معنا در جملات پرسشی بلاغی همچنان به شکل آنی اتفاق می‌افتد یا اینکه طبق فرضیۀ مطرح در این پژوهش، تولید معنا در آن‌ها دارای رویکردی فرایندی و مرحله‌ای است؟ یافته‌های این پژوهش که بر اساس روش تحلیلی- کاربردی و رویکرد مطالعۀ موردی در اشعار شعرای شاخص زبان فارسی که از نظر بافتاری دارای ایست موقعیتی هستند؛ بیان کنندۀ این امر است که طبق پیش‌بینی پژوهش‌گران در این مقاله، تولید معنا در جملات پرسشی بلاغی دارای رویکردی فرایندی و سه مرحله‌ای است که در جریان آن یک لایۀ دوم معنایی، میان روساخت و معنای ضمنی اصلی (لایۀ سوم معنایی) واقع می‌شود که می‌توان آن را لایۀ معنایی «میانجی» نامید.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


• آلن، گ.(1392). روﻻن ﺑﺎرت. ﺗﺮﺟﻤﻪ ﭘﯿﺎم ﯾﺰدانﻓﺮ. ﺗﻬﺮان: ﻣﺮﮐﺰ، ﭼﺎپ دوم.
• ابن طاووس، ع.(1330)‏. جمال الأسبوع بکمال العمل المشروع‏. قم: دار الرضى‏. چاپ اول‏.
• براتی، م.، و همتیان، م.(1389). «کاربرد پرسش در حدیقة سنایی». ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی، دورة6، شمارة21، 65-91.
• بهروز، ا.(1356). «ادوات و اغراض استفهام در زبان فارسی». زبان و ادب فارسی دانشگاه تبریز، دورة29، شمارة121، 100-137.
• پارسا، س.ا.، و مهدوی، د.(1390). «بررسی نقش‌های معنایی منظوری جملات پرسشی». فصل‌نامة زبان و ادبیات فارسی، سال19، شمارة71، 29-58.
• تجلیل، ج.(1385). معانی و بیان. تهران: مرکز نشر دانشگاهی. چاپ اول.
• حافظ شیرازی، ش.م.(1362). دیوان، به اهتمام محمد قزوینی و قاسم غنی. تهران: کتابفروشی زوار.
• حسینی، م.(1390). «معنای ضمنی و اهمیت آن در شعر». زبان‌شناسی تطبیقی، شمارة1، 139-147.
• حیدری، ح.، و صباغی، ع.(1390). «پرسش بلاغی در شعر اخوان ثالث». پژوهش‌های ادبی، سال هشتم، شمارة31و32، 51-80.
• خورسندی، م.، ترحمی، س.، و خورسندی، ع.(1391). «اسلوب استفهام و اغراض فرعی آن در قرآن کریم». مطالعات زبانی و بلاغی، دورة3، شمارة5، 83-102.
• رحیمیان، ج. و شکری احمدآبادی، ک.(1381). «نقش‌های معنایی- منظوری جملات پرسشی در غزلیات حافظ». مجله علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز، دورۀ18، ش1، پیاپی35، 17-34.
• رضانژاد(نوشین)، غ.ح.(1367). اصول علم بلاغت در زبان فارسی. تهران: الزهراء (س).
• رضایی هفتاددر، ح.، شهیدی، ر.، توسل، س.ر.، و روستایی، ز.(1394). «اسرار بلاغی استفهام در قرآن کریم». ادب عرب، سال7، شمارة2، 61-80.
• سارلی، ن.ق.(1390). «بلاغت خاص سعدی در غزل». مجموعه مقالات سعدی‌شناسی، دفتر چهاردهم، به کوشش کوروش کمالی سروستانی. شیراز: مرکز سعدی شناسی.
• سعدی، م.(1385)، غزلیات، تصحیح محمدعلی فروغی. تهران: ققنوس. چاپ ششم.
• شعیری، ح.ر.(1388). «از نشانه‌شناسی ساختگرا تا نشانه-معناشناسی گفتمانی. نقد ادبی، دورة۲، شمارة8، ۳۳-۵۲.
• شعیری، ح.ر.(1394). نشانه-معناشناسی حایل‌های گفتمانی. درج در http://farhangemrooz.com/news .
• شعیری، ح.ر.، و کنعانی، ا.(1394). «نشانه-معناشناسی هستی‌محور: از برهم‌کنشی تا استعلا براساس گفتمان رومیان و چینیان مولانا». جستارهای زبانی. دورة۶، شمارة۲، ۱۷۳-۱۹۵.
• شمیسا، س.(1389). معانی. تهران: میترا. چاپ دوم.
• شوقی ضیف، ا.( 1383). تاریخ و تطور علوم بلاغت. ترجمة محمدرضا ترکی. تهران: سمت.
• طاهری، ح.(1387/1386). «سؤال و اغراض ثانویة آن در غزلیات حافظ». فصلنامة علوم انسانی دانشگاه الزّهراء، سال18و 17، شمارة69و68، 87-118.
• طباطبایی، س.(1379). «عوامل مؤثر در معانی بلاغی استفهام و بلاغت اسالیب استفهام در آیات قران کریم». فقه و حقوق خانواده (ندای صادق)، شمارة18-17، 27-30.
• طبیبیان، س.ح.(1388). برابرهای علوم بلاغت در فارسی و عربی بر اساس تلخیص المفتاح و مختصرالمعالی. تهران: امیر کبیر.
• طوسى، م.(1411). مصباح المتهجّد و سلاح المتعبّد. بیروت: مؤسسة فقه الشیعة. چاپ اول.‏
• فردوسی، ا.ق.(1382)، غمنامة رستم و سهراب. انتخاب و شرح جعفر شعار، حسن انوری. تهران: نشر قطره. چاپ بیست و چهارم.
• فردوسی، ا.ق.(1385)، رزمنامة رستم و اسفندیار. انتخاب و شرح جعفر شعار، حسن انوری. تهران: نشر قطره. چاپ سی‌ام.
• فلاح، ا.، شفیع‌پور، س.(1398). «تحلیل روایت موسی(ع) و سامری بر پایة نشانه-معناشناسی گفتمانی». جستارهای زبانی. دورة۱۰، شمارة۱، ۲۵-۵۰.
• کزازی، م.ج.(1370). زیباشناسی سخن پارسی2 «معانی». تهران: مرکز.
• مالمیر، م.، و ورزیله، ف.(1396). «دولت قرآن (تأمّلی نو بر معانی ثانویه استفهام با تکیه بر غزلیّات حافظ و آیاتی از قران کریم)». پژوهش‌های ادبی- قرآنی، سال پنجم، شمارة دوم، 59-94.
• مجلسى، م.ب.‏(1403). بحار الأنوار. بیروت: دار إحیاء التراث العربی‏. چاپ دوم‏.
• مقیمی، ف.، و نیک‌منش، م.(1392). «کارکرد استفهام بلاغی در شعر قیصر امین‌پور»/ جستارهای نوین ادبی، دورة46، شمارة2، 121-144.
• مولوی، ج.م.(1389). مثنوی معنوی. به کوشش و اهتمام رینولدالین نیکلسون. با مقدمة محمد عباس. تهران: نشر طلوع. چاپ بیست و سوم.
• نظامی گنجوی، ا.(1384). مخزن ‌الأسرار. به کوشش سعید حمیدیان. تهران: نشر قطره. چاپ هشتم.
• نکوبخت، ن.، و هوشنگی، م.(1392) «تحلیل بن‌مایه‌های استفهام در دیوان ناصر خسرو». کهن‌نامة ادب پارسی، دورة4، شمارة2، 131-154.
• Allen, G. (2013). Ronald Barthes. Translated by Payam Yazdanfar. Tehran: Markaz, second edition.
• Austin, J.L. (1986). How to Do Things with Words. Oxford: Clarendon Prees.
• Barati. M., & Hemmatiy, M. (2011). "Interrogative Sentenses in Hadigat-ul Haqiqah". Mytho-Mystic Literature,Vol. 6, Issue:21, 65-91.
• Barth’s, R. (1964). Elements Semiology. Translated by A. lavers, C. smith. Paris, Editions du Saul.
• Barth’s, R. (1970). s/z. Translated, by Richard Howard and Richard Miller, New York, Hill and Wang.
• Barth’s, R. (2002). An Introduction to the Structural Analysis of Stories. translated by: Munther Ayashi, Aleppo: Center for Cultural Development, second edition.
• Behrouz, A. (1977). "Interrogative devices and purposes in Persian language". Persian Language and Literature, University of Tabriz, Vol. 29, Issue 121, 100-137.
• Fallah, E., & shafipor, S. (2019). "Analyzing Moses and Samiri’s Narrative – A Semiotic Approach". Language Related Research, Vol. 10, No. 1, 25-50.
• Firdausi, A.Q. (2003), Ghamname Rostam va Sohrab. Selection and Explanation of Ja'far Shaar, Hassan Anvari. Tehran: Qatre Publishing House. Twenty-fourth Edition.
• Firdausi, A.Q. (2006), Razmname Rostam va Esfandiyar. Selection and Explanation of Ja'far Shaar, Hassan Anvari. Tehran: Qatra Publishing House. 3rd Edition.
• Hafez Shirazi, Sh.M. (1983). Divan, edited by Mohammad Qazvini and Qasem Ghani. Tehran: Zavvar Bookstore.
• Heydari, H., & Sabbaghi, A. (2011). "Rhetorical Question in the Poetry of Mahdi Akhavan Sales". Literary Research, Vol. 8, No. 31-32, 51-80.
• Holmes, J. (1990). "Apologies in New Zealand English". language in Scoitety, 19 (2),155-199.
• Hoseini, H. (2011). "The implicite meaning and its importance in poetry". Comparative Linguistic Research, Vol. 1, Issue 1, 139-147.
• Huddleston, R. (1988). English grammar: An outline. Cambridge: Cambridge University Press.
• Ibn Tawus, A. (1911). Jamal al-'usbua' be-kamal al-a'mal al-mashrua'. Qom: Dar Al-Razi. First Edition.
• Kazzazi, M.J. (1991). The Aesthetics of Persian Speech 2 "Maa'ni". Tehran: Markaz.
• Khorsandi, M., Tarhami, S., & Khorsandi, A. (2012). The Secondary Purposes of Rhetorical Questions in the Holy Quran". Linguistic and Rhetorical Studies, Vol. 3, Issue 5, 83-102.
• Larson, M. L. (1984). Meaning-based Translation: A Guide to Croos languague Equivalence. New York: University Press of America.
• Leech, G. N. (1983). Principles of Pragmatics. London: Longman.
• Maalmir, M.I., & Vazile, F. (2017). " The Blessing of the Qur'an:A New Reflection on the Secondary Meanings of Interrogation Focusing on Sonnets of Hafez and Ayahs from the Holy Qur'an". Literary-Qura'nic Researches, Vol. 5, Issue 2, No. 18, 59-94.
• Majlisi, M.B. (1983). Bihar al-Anwar. Beirut: Dar Ihya al-Turaht al-Arabi. Second edition.
• Moghimi, F., & Nikmanesh, M. (2013). "The Function of Rhetorical Questions in Qeysar Aminpour’s Poetry". New Literary Studies, Vol. 46, Issue 2 – No. 181, 121-144.
• Naser Nikoubakht, N., & Houshangi, M. (2013). "An Analysis of the Motif of Question in Naser Khosrow’s Divan". Kohan-Name-ye Adab-e Parsi (Classical Persian literature), Vol. 4, Issue 2 – No. 2, 131-154.
• Nezami Ganjavi, A. (2005). Makhzan al-Asrar. With the efforts of Saeed Hamidian. Tehran: Qatra Publishing. Eighth edition.
• Parsa S. A., & Mahdavi D. (2011). "A Study of the Semantic-Intentional Roles of Interrogative Sentences in Shams's Ghazals". Persian Language and Literature, Vol. 19, Issue 71, 29-58.
• Rahimian, J., & Shokri Ahmadabadi, K. (2002). "Semantic-Pragmatic Functions of Interrogative in Hafez’s Poems". Journal of Social Sciences and Humanities, Shiraz University, Vol. 18, No. 1, Serial 35. 17-34.
• Rezaee Haftador, H., Shaheedee, R., Tawassol, S.R., & Roostayee, Z. (2016). "Rhetorical Mysteries of Interrogation in the Noble Quran". Arabic Literature, Vol. 7, Issue 2, 61-80.
• Rezanejhad (Noshin), G.H. (1988). Principles of Rhetoric in Persian. Tehran: Al-Zahra.
• Richards, J. Platt, J. and Weber, H. (1985). Longman Dictionery of Applied Linguistics. London: Longman.
• Rumi, J.M. (2010). Masnavi Manawi. With the efforts and care of Reynoldson Nicholson. With an introduction by Mohammad Abbasi. Tehran: Tolo Publishing. Twenty-third edition.
• Saa'di, M. (2005), Ghazliat, corrected by Mohammad Ali Foroughi. Tehran: Qoghnous. Sixth edition.Shamisa, S. (2010). Maa'ani. Tehran: Mitra. Second edition.
• Sarli, N.Q. (2011). "Saa'di’s Special Rhetoric in Ghazals". Collection of Saa'di Studies Articles, Vol. 14, edited by Kourosh Kamali Sarvestani. Shiraz: Saa'di Studies Center.
• Shairi, H.R. (2009)."Passing from a predetermined relationship of signifier and signified to a processional discursive meaning". Literary Criticism, Vol. 2, No. 8, 33-52.
• Shairi, H.R. (2015). "Semio-Semantics of Discourse buffers". Posted in http://farhangemrooz.com/news.
• Shairi, H.R., & Kana'ani E. (2015). Sémio-ontological Study: From Interaction to Transcendence Based on Mowlana’s Romans and Chinese Discourse. Language Related Research, Vol. 6. No. 2 :173-195.
• Shoghi Zeif, A. (2004). History and Development of Rhetoric Sciences. Translated by Mohammad Reza Turki. Tehran: Samt.
• Tabatabaei, S. (1990). "actors Affecting the Rhetorical Meanings of Interrogatives and the Rhetoric of Interrogative Metods in the Verses of the Holy Quran". Jurisprudence and Family Law (Neday-e Sadeq), No. 17-18, 27-30.
• Tabibiyan, S.H. (2009). The Equivalences of Rhetoric in Persian and Arabic Based on the Summary of Al-Muftah and Muhsakht-ul-Ma'ali. Tehran: Amir Kabir.
• Taheri, H. (2008/2009). “"uestion and its secondary purposes in Hafez’s ghazals.". Humanities Quarterly of Al-Zahra University, No. 69-68, 87-118.
• Tajlil, J. (2006). Meanings and Expression. Tehran: University Publishing Center. First edition.
• Thomas, J. (1995). Meaning in Interaction. London: Longman.
• Tusi, M. (1991). Masbah ul-motehajjod va salah ul-mota'bbed. Beirut: Shiite Fiqh Institute. First Edition.

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده
انتشار آنلاین از 22 تیر 1404