واکاوی راهبردهای درک خواندن در کتاب‌ فارسی ششم دورۀ دوم ابتدایی: پژوهشی از منظر رویکرد اجتماعی ـ روان‌شناسی ‌زبان‌

نوع مقاله : مقالات علمی پژوهشی

نویسندگان
1 استادیار گروه آموزش زبان و ادبیات، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران
2 کارشناس ارشد آموزش و پرورش کرمان (ماهان)، کرمان، ایران
چکیده
خواندن فرایندی پیچیده‌ است که استفاده از راهبردهای درک به فراگیران کمک ‌می‌کند تا با برقراری تعامل بیشتر با متن، درک بهتری از آن داشته باشند. هدف این مقالۀ توصیفی ـ تحلیلی بررسی کتاب‌ فارسی ششم دورۀ دوم ابتدایی باتوجه‌به سه راهبرد فعال‌سازی دانش پیشین، گسترش گنجینۀ واژگان و بازبینی و 26 تکنیکِ درک خواندن از انگاره اجتماعی ـ روان‌شناسی زبانِ اندرسون (1994 & 2012) است تا همسویی این منبع آموزشی با رویکرد فوق و تکنیک‌های شناختی، فراشناختی و جبرانی آن روشن شود. دراین‌راستا، پیکرۀ متشکل ‌از 79 راهبرد استخراج‌شده از متون و همۀ تمرین‌های این کتاب شامل بخش‌های درک مطلب، درک ‌و ‌دریافت، خوانش‌ و‌ فهم، دانش (زبانی و ادبی)، بازی و گوش‌کن‌و‌بگو، برمبنای نمونبرگ محقق‌ساخته مطالعه شد. تحلیل داده‌ها نشان داد که اگرچه از هر سه راهبرد استفاده شده، فراوانی و تنوع تکنیک‌ها بسیار پایین و کتاب فوق ناهمسو ‌با این رویکرد است. سازمان‌ دادن فصل‌های کتاب به درس‌هایی با عناوین متنوع و بخش‌هایی نظیر بخوان و حفظ ‌کن، حکایت، بخوان‌ و ‌بیندیش و گوش‌کن ‌و ‌بگو، رغبت بیشتری برای خواندن متون ایجاد می‌کند. تکنیک‌های تنوع در آموزش واژه، کار با همکلاسی برای گسترش مهارت خواندن، آموزش واژه بههمراه دیگر فعالیتهای زبانی، آموزش صریح واژه، آموزش واژه جدای ‌از سایر فعالیت‌های زبانی، طرح‌واره‌های واژگانی، روابط مفهومی، به‌خاطر‌سپاری و تمرین در‌رابطه‌ با آن‌ها نیز برای آموزش واژه استفاده نشده است. داده‌های بازبینی راهبردها نشان داد که راهبردهای فراشناختی فراوانی بیشتری در مقایسه ‌با راهبردهای شناختی دارند. توجه ‌به تکنیک‌های مرور دانسته‌های پیشین و تنوع متون خواندنی از نقاط قوت و عدم توجه ‌به تمرینهای گروهی در پرورش و تقویت تفکر انتقادی فراگیران از نقاط ضعف کتاب حاضر در تدوین محتوا محسوب می‌شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


ذولفقاری، حسن؛ غفاری، مهبد؛ محمودی بختیاری، بهروز و راستانی، ژاله. (1387). فارسی بیاموزیم. چاپ سوم. تهران. انتشارات مدرسه.
سراج، فرشته؛ روشن، بلقیس؛ نجفیان، آرزو؛ و یوسفی‌راد، فاطمه. (1400). بررسی تأثیر عمق نویسه‌ای کتاب‌های فارسی بر مهارت روان‌خوانی دانش‌آموزان دورۀ ابتدایی. جستارهای زبانی. ۱۲ (۶) :33-60.
صحرایی، رضا‌مراد و شهباز، منیره. (1391). تحلیل محتوایی منابع آموزشی زبان فارسی بر پایۀ انگارۀ نیل اندرسون. پژوهش نامۀ آموزش زبان فارسی به غیر فارسی زبانان، سال اول، شماره دوم، صص، 1-29.
صفارمقدم، احمد و احدی، حوریه. (1394). رویکردهای عمده در آموزش خواندن و نقش آنها در آموزش نوین زبان فارسی. زبانشناسی و گویش‌های خراسان، 7 (13)، 61-88.
صفارمقدم، احمد. (1386). مجموعۀ زبان فارسی. چاپ اول. تهران: شورای گسترش زبان و ادبیات فارسی و پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
غفاری، محمد‌علی. (1390). آموزش خواندن بر اساس الگوی آموزشی نیل اندرسن و تاثیر آن بر درک مطلب زبان‌آموزان غیر فارسی‌زبان در سطح پیشرفته (پایان‌نامه کارشناسی ارشد). تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
غنچه‌پور، موسی؛ احمدی‌پور اناری و خدادای اسفیجار، جواد. (1400). تحلیل محتوای کتاب های فارسی دورۀ دوم ابتدایی برپایۀ رویکرد خواندن فعال اندرسون. مجموعه مقالات نهمین کنفرانس بین‌المللی مطالعات زبان، ادبیات، فرهنگ و تاریخ. صص 731-751.
قاسم‌پور‌مقدم، حسین؛ اکبری شلدره، فریدون؛ بهروان، نازیلا؛ میرایی آشتیانی، مهتاب؛ سجودی، مرجان؛ محمدی، راحله؛ .... سنگری، محمدرضا. (1399). فارسی ششم دبستان. تهران: اداره کل چاپ و توزیع کتاب‌های درسی.
کرمانی، معصوم؛ مختاری، شهره و فاطمی‌منش، علی. (1395). استفاده از رویکرد خواندن فعال در تدوین محتوای آموزشی جهت آموزش مهارت خواندن فارسی به دانشجویان غیر ایرانی سطح متوسط دانشگاه مجازی المصطفی ( ص). نخستین همایش ملی واکاوی منابع آموزشی زبان فارسی به غیر فارسی زبانان. صص 144-167.
میردهقان، مهین ‏ناز؛ داوری اردکانی، نگار و عبداللهی پارسا، طاهره. (1392). تأثیر رویکرد تکلیف‌محور و انگارۀ اندرسون بر درک متون اسلامی. پژوهش نامه آموزش زبان فارسی به غیر فارسی زبانان، 2 (شماره سه- پیاپی 5)، 117-142.
References
Anderson, N. J. (1994). Developing Active Readers: A Pedagogical Framework for the Second Language Reading Class. System, Vol. 22: 177-194.
Anderson, N. J. (2012). Reading instruction. In J. Richards and A. Burns (Eds.), The Cambridge guide to pedagogy and practice in second language teaching, (pp. 218-225). Cambridge, UK: Cambridge University Press.
Anderson, J. N. (2014). Active Skills for Reading 4. USA: Heinle Publication
Dechant, E. (1991). Understanding and teaching reading: An interactive model. Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum Associates.
Echeverri Acosta, L. M., & McNulty Ferri, M. (2010). Reading strategies to develop higher thinking skills for reading comprehension. Profile Issues in TeachersProfessional Development, 12 (1), 107-123.‏
Ghaffari, M. A. (2011). Teaching reading based on Neil Anderson and its effect on advanced non-Persian learners. (M. A. Thesis). Tehran: Allame Tabataba'i University. [In Persian].
Ghassempour Moghaddam, H., Akbari Sheldare, F., Bahravan, N., Mirayi Ashtiyani, M., Sojudi, M., Mohammadi, R., …….Sangsari, M. R. (2020). Farsi book of sixth grade. Publishing Administration and distribution of textbooks. [In Persian].
Ghonchepour, M. Ahmadipooranari, Z. & Khodadadi Esfijar, J. (2022). Content analysis of Persian textbooks of elementary school (grades 4-6) based on Anderson's Reading ACTIVE model. 9th International Conference on Language, Literature, Culture and History Studies, 731-751. [In Persian].
Goodman, K. S. (1976). Reading: A psycholinguistic guessing game. In H. Singer & R. B. Ruddell (Eds.), Theoretical models and process of reading (2nd ed.) (pp. 497-508). Newark, DE: International Reading Association.
James, C. (2007). Impacting struggling adolescent readers: A socio-psycholinguistic study of junior secondary students in Trinidad. Caribbean Curriculum, 14, 1-30.
Kermani, M., Mokhtari, S. & Fatemimanesh. A. (2016). Using ACTIVE reading approach in codifying educational content to teach Persian reading for intermediate non-persian students in Al- Mustafa Open University. 1st National Conference on investigating on TPSOL Textbooks, 144- 167. [In Persian].
Landberg, G. L. (1993). The identification and validation of sociopsycholinguistic strategies for integrating reading and writing at the postsecondary level. (Doctoral Dissertation). Western Michigan University.
Mckeown, M. G. L. (2002). Bringing words to life: Robust vocabulary instruction. New York: The Guilford Press.
Mirdehghan, M., Davari ardakani, N., Abdollahi Parsa, T. (2013). The Effect of Task-based Method and Anderson’s Reading Model in Comprehension of Islamic Passages. Journal of Teaching Persian to Speakers of Other Languages, 2 (TOME 5), 117-142. [In Persian].
Naeimi, M. & Voon Foo, T. C. (2015). Vocabulary Acquisition through Direct and Indirect Learning Strategies. English Language Teaching, 8 (10). doi:10.5539/elt.v8n10p142
Nation, I. S. P. (2001). Learning vocabulary in another language. Cambridge: Cambridge University Press.
Orbea, J. M. M. & Villabeitia, E. M. (2010). The teaching of reading comprehension and metacomprehension strategies. A program implemented by teaching staff. anales de psicologÍa, 26 (1), 112-122.
Ozek, Y., & Civelek, M. (2006). A Study on the Use of Cognitive Reading Strategies by ELT Students. Asian EFL Journal. Professional Teacher Articles,14 (1), 1-26.‏
Park, D. (2014). A study of the Goodman socio-psycholinguistic approach to beginning reading instruction in a first grade classroom. (Doctoral Dissertation). University of Massachusetts Amhers.
Safarmoqaddam, A. & Ahadi, H. (2015). Main approaches in teaching reading and their role in modern teaching of Persian Language. Journal of Linguistics & Khorasan Dialects, 7(13), 61-88. [In Persian].
Saffarmoqaddam, A. (2007). Persian Language collection (1st ed.). Persian Language and Literature Development Council & Institute of Humanities and cultural studies. [In Persian].
Sahrayi, R. M. & Shabaz, M. (2012). Content Analysis of Persian Language Teaching Sources based on Neil Anderson Model. Journal of Teaching Persian to Speakers of Other Languages, 1(2), 1-29 [In Persian].
Schmitt, N. (2010). Researching vocabulary: A vocabulary research manual. Basingstoke, England: Palgrave Macmillan.
Seraj, F., Rovshan, B., Najafiyan, A., & Yousefirad, F. (2022). Study of Orthography Depth Effect of Farsi Text Books on the Ability of Students’ Reading Fluency in Primary Schools. LRR. 12 (6) :33-60.
Stoller, F. L., Anderson, N. J., Grabe, W., & Komiyama, R. (2013). Instructional enhancements to improve students’ reading abilities. English Teaching Forum, 51(1), 2-11.
Torres, N. G. & Constain, J. J. A. (2009). Improving Reading Comprehension Skills through Reading Strategies Used by a Group of Foreign Language Learners. HOW, 16 (1), 55-70.
Walczyk, J. J., & Griffith-Ross, D. A. (2007). How important is reading skill fluency for comprehension? The Reading Teacher, 60(6), 560-569.
Zolfaghari, H., Ghaffari, M., Mahmudi Bakhtiyari, B. & Rastani, Zh. (2008). Learn Persian (3ed ed.). Tehran: School Publication. [In Persian].