تحلیل و طبقه‌بندی معنی‌شناختی استعاره‌های مفهومی در افعال مرکب فارسی: مطالعه‌ای در چارچوب زبان‌شناسی شناختی

نوع مقاله : مقالات علمی پژوهشی

نویسندگان
1 دانش آموختۀ کارشناسی ارشد زبان‌شناسی، گروه زبان و ادبیات انگلیسی، دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران.
2 استادیار زبان‌شناسی گروه زبان و ادبیات انگلیسی، دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران
3 استادیار زبان‌شناسی گروه زبان و ادبیات انگلیسی ، دانشگاه یاسوج،، یاسوج، ایران
چکیده
پژوهش حاضر می‌کوشد تا با اتکا بر ارکان معنی‌شناسی  شناختی در تحلیل استعاره به تحلیل و طبقه‌بندی انواع استعاره‌های مفهومی و همچنین شیوۀ مفهوم‌سازی آن‌ها در میان افعال مرکب فارسی بپردازد. روش‌تحقیق‌ توصیفی ـ تحلیلی ‌است. جمع‌آوری داده‌ها از طریق  فرهنگ 8 جلدی سخن  و همچنین پایگاه دادگان زبان فارسی صورت گرفته است. داده‌های پژوهش بالغ بر 1000 فعل مرکب فارسی است که در قالب 20 همکرد رایج زبان فارسی که به ازای هر کدام 50 ترکیب فعلی از زبان فارسی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. درواقع هدف نگارندگان این است تا انواع استعاره‌های مفهومی و بسامد آن‌ها و همچنین شیوۀ مفهوم‌سازی آن‌ها را در زبان فارسی تحلیل کنند. هدف اصلی جستار پیش رو پاسخ‌گویی به پرسش‌های زیر است: 1. مفهوم‌سازی استعاری در افعال مرکب زبان فارسی چگونه شکل می‌گیرد؟ 2. از میان استعاره‌های مفهومی رایج کدام یک دارای بسامد وقوع بیشتری است؟ نتایج نشان دادند که در این پیکره پنج حوزۀ مبدأ  شیء، ظرف، انسان، جاندار و ماده که همگی متعلق به استعاره‌های هستی‌شناختی هستند با اختلاف زیادی (به‌ویژه دو حوزۀ اول) پربسامدترین حوزه‌های مبدأ در این پیکره از زبان فارسی هستند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


• افراشی، آ.، حسامی، ت.، سالاس، ب.ک.( 1391). بررسی تطبیقی استعاره‌های مفهومی جهتی در اسپانیایی و
فارسی . جستارهای زبانی. ¾: صص: 1-23
• افراشی ، آ. عاصی ، م. جولایی، ک (1395). استعاره های مفهومی در زبان فارسی ، زبان شناخت ، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی سال ششم، شمارة دوم، پاییز و زمستان .
• افراشی، آ.( 1396).مبانی معنی شناسی شناختی ، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
• افراشی، آ.( 1397). الگوی انطباق‌های ریشه‌شناختی واژگان و استعاره‌های مفهومی در حوزۀ عواطف با رویکرد شناختی. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. صص: 69-88.
• انوری،ح.(1386). فرهنگ بزرگ سخن.تهران:انتشارات سخن.
• پایگاه‌دادگان‌زبان فارسی،دردسترس : https://pldb.ihcs.ac.ir/
• پورابراهیم،ش.گلفام،ا،آقاگل‌زاده،ف؛،کردزعفرانلوکامبوزیا،ع. (1390).بررسی‌مفهوم بصیرت درزبان قرآن در چارچوب معنی شناسی شناختی، پژوهش های زبانی،سال سوم،شماره دوم.
• خانلری،پ.ن(1355).دستورزبان فارسی، تهران،انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
• خیام پور،ع.ر( 1389).دستور زبان فارسی، تبریز: انتشارات ستوده.
• دبیرمقدم،م.(1384).فعل مرکب در زبان فارسی، پژوهش های زبان شناختی فارسی (مجموعۀ مقالات)،تهران:مرکز نشر دانشگاهی، 196 – 149 .
• راسخ مهند، م. (1392). درآمدی بر زبان‌شناسی شناختی نظریه‌ها و مفاهیم. تهران: سمت.
• روشن، ب.، اردبیلی، ل.(1392). مقدمه‌ای بر معنا شناسی شناختی. تهران: علم
• شریف،ب‌وعموزاده،م.(1395).تشکیل‌افعال‌مرکب‌فارسی‌ازمنظردستورشناختی،جستارهای‌زبانی شمارۀدوم،دورۀهشتم .
• صباحی گراغانی، ح، حیدریان شهری، ا، محمد حسین زاده، ع.ر (1395). بررسی استعارۀ مفهومی در سورۀ بقره:رویکردزبان شناسیِ شناختی،نشریّة ادب و زبان،سال 19، شماره39.
• فرشیدورد،خ.(1384)دستور مفصل امروز.چاپ دوم،تهران:اتشارات سخن.
• مرادی،اوکریمی دوستان،غ.(1392).بررسی‌معنایی فعل مرکب در زبان فارسی،نثر پژوهی ادب فارسی،شمارۀسی و سه،دوره شانزدهم .
• منشی زاده،م.چنگیزی،1.،شریف،ب.(1400).ماجرای پایان ناپذیر فعل مرکب : درآمدی به مفهوم شناسی و اصطلاح شناسی فعل غیر بسیط در زبان فارسی،پژوهش های زبانشناسی ،سال سیزدهم، شماره دوم، شماره ترتیبی، 52پاییز و زمستان 1400ص 532-50
• نورمحمدی،م.آقاگل زاده،ف.گلفام،ا.(1391). تحلیل مفهومی استعاره های نهج البلاغه (رویکرد زبان شناسی شناختی)، الجمعیه العلمیه الایرانیه للغه‌العربیه و آداب‌ها،بهار،دورۀ8،شمار.22
• Barjasteh, D. (1983). Morphology, Syntax and Semantics of Persian Compound Verbs. A lexicalist Approach, Urbana, University of Illinois PhD dissertation.
• Camp, E. (2006). Contextualism, metaphor, and what is said. Mind and Language, 21(3), 280-309.
• Deignan A (2005). Metaphor and Corpus Linguistics: Converging evidence in language and
communication research. Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins Publication Company.
• Evans, V. (2007). Towards a cognitive compositional semantics: An overview of LCCM Theory. Further insights into semantics and lexicography, 11-42.
• Evans, V., and Green, M. (2007). Cognitive linguistics: An introduction. Great British: Edinburg University Press.
• Goschler, J. (2007). Metaphors in Cognitive and Neurosciences. Which impact have metaphors on scientific theories and models?. Metaphorik. de, 12, 1-20.
• Grady, j.E.(2007). “metaphor” in Geeraerts, D.and cuyckens, H.(eds) The oxford Handbook of Cognitine Linguistics. Oxford: oxford university .
• Imre, A. (2010). Metaphors in cognitive linguistics. Eger Journal of English Studies, 10, 71-82.
• Johnson, M. (1987). The body in mind: The bodily basis of meaning, imagination and reason. Chicago University Press.
• Kövecses, Z. (2010). Metaphor. A Practical introduction. 2nd edition, Oxford: Oxford University Press.
• Kroeber, A. (1909). Noun incorporation in American Language”, XVI internationaler Amerikanisten-Kongress, ed. by Frantz Heger, 569-576, Vienna & Leipzig, Hartleben.
• Lakoff, G., and Johnson, M. (1980). Metaphors we Live by. Chicago: Univ. of Chicago Press.
• Mohammad, J.& Karimi, S. (1992). Light verbs are taking over: complex verbs in Persian, Proceedings of the Western Conference on Linguistics, Vol. 5: 195 - 212 .
• Sapir, E. (1911). The problem of noun incorporation in American languages, American Anthropologist 13, 250 – 282 .
• Talmy, L. (2000). Towards a cognitive semantics, London: Cambridge.