بررسی زایایی الگوهای سازندۀ اسم مرکب در زبان فارسی

نوع مقاله : مقالات علمی پژوهشی

نویسندگان
1 دانشجوی دکتری زبان‌شناسی، واحد تاکستان، دانشگاه آزاد اسلامی، تاکستان، ایران
2 استادیار گروه زبان‌شناسی، واحد تاکستان، دانشگاه آزاد اسلامی، تاکستان، ایران
3 استادیار گروه زبان‌شناسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
چکیده
پژوهش حاضر به بررسی زایایی الگوهای سازندۀ اسم مرکب در زبان فارسی با تکیه بر چارچوب نظری زایایی پلاگ (2003) می‌پردازد. بدین منظور نگارندگان از پیکره‌ای برگرفته از پایگاه دادگان زبان فارسی، 1300 اسم مرکب استخراج کردند. روش تحقیق پژوهش حاضر توصیفی ـ تحلیلی بوده و روش گردآوری داده‌ها پیکره‌بنیاد است. نگارندگان پس از بررسی و تحلیل داده‌های جمع‌آوری‌شده از پیکرۀ پژوهش، این گونه نتیجه گرفتند که تنها روش کمی سنجش زایایی فرایندهای واژه‌سازی که پلاگ (2003) معرفی کرده، شمارش بروندادهای یک فرایند واژه‌سازی است. همچنین، زایاترین الگوی اسم مرکب‌ساز در میان الگوهای سازندۀ اسم مرکب در زبان فارسی، الگوی (اسم + اسم) است. به علاوه، روش‌های مختلف سنجش میزان زایایی الگوهای سازندۀ اسم مرکب، نتایج متفاوتی را از میزان زایایی این الگوها ارائه می‌دهد. تحلیل داده‌های استخراج‌شده از پیکرۀ پژوهش نشان می‌دهد که در میان الگوهای سازندۀ اسم مرکب در زبان فارسی، الگوی (اسم + اسم) بیشترین زایایی را دارد و الگوهای (ضمیر + اسم، ضمیر + ستاک فعلی (حال)، اسم + فعل امر و عدد + عدد) با بسامد نوع 1 واژه، غیرزایاترین الگوی سازندۀ اسم مرکب بوده و از کم‌ترین میزان زایایی برخوردارند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


منابع
- امیرارجمندی ، سیده نازنین، (1389) ، زایایی در فرایند ترکیب زبان فارسی ، رساله دکتری ، تهران : دانشگاه آزاد واحد علوم تحقیقات .
- بدخشان، ابراهیم، (1389)، بررسی پیکره بنیاد میزان زایایی فرایند ترکیب در زبان فارسی امروز، رساله دکتری ، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
- بدخشان، ابراهیم؛عادل، دست گشاده؛ زانیار، نقشبندی؛ سید انور، اسدی،(1399)، شیوه انتخاب نام مشاغل در شهر سنندج از دیدگاه زبان شناسی اجتماعی- شناختی، مجله زبان شناسی و گویش های خراسان، سال دوازدهم: شماره 3.
- سامانه اینترنتی، پایگاه دادگان زبان فارسی ، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی ،http://pldb.ihcs.ac.ir.
- سمیعی ، احمد،(1380)، ترکیب و اشتقاق دو ابزار واژه سازی ، مجموعه مقالات نخستین هم اندیشی مسائل واژه گزینی و اصطلاح شناسی ، تهران : مرکز نشر دانشگاهی .
- شقاقی ، ویدا ، (1389) ، مبانی صرف ، چاپ چهارم ، تهران: سمت .
- شقاقی ، ویدا ، (1394) ، فرهنگ توصیفی صرف ، چاپ اول ، تهران: نشر علمی.
- طباطبایی ، علاءالدین، (1382) ، اسم و صفت مرکب در زبان فارسی ، تهران: مرکز نشر دانشگاهی .
- طباطبایی ، علاءالدین، (1384) ، طرحی کلی از امکانات واژه سازی در زبان فارسی ، تهران ، نشر دانش ، سال بیست و یکم: شماره سوم.
- فرشیدورد، خسرو، (1392) ، دستور مفصل امروز بر پایه زبانشناسی جدید ، تهران : سخن .
- قطره، فریبا،(1379)، فرایندهای اسم سازی در زبان فارسی، پایان نامه کارشناسی ارشد، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
- قطره، فریبا؛ مینا، قندهاری، (1395)،ساختار اسم 1 (و) اسم 2 در زبان فارسی بر اساس نظریه آمیزش مفهومی، مجموعه مقالات چهارمین همایش ملی صرف، تهران: انتشارات انشگاه علامه طباطبایی.
- کلباسی ، ایران (1391) ، ساخت اشتقاقی واژه در فارسی امروز ، چاپ سوم ، تهران : پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی .
- ناصح، محمدامین،(1386)،چکیده پایان نامه‌های حوزه زبان و زبان شناسی: دانشگاههای دولتی آزاد کشور؛دوره های کارشناسی ارشد و دکتری (1333-1385)، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
- همایون، همادخت،(1394)، واژه نامه زبانشناسی و علوم وابسته ، ویرایش دوم ، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
- Aronoff, M.(1976). Word formation in generative grammar. Cambridge, Mass : MIT Press.
-Aronoff, M. (1994). Morphology by itself. Massachusetts: Massachusetts Institute of Technology
-Baayen,R.H.(1989). A corpus - Based Approach to morphological productivity: Statistical Analysis and Psycholinguistics Interpretation. Centrum voor wiskunde en Informatical, Amsterdam.
-Baayen, R.H., Lieber,R.(1991).Productivity and English derivation: A corpus based study. Linguistics, 29: 801-843.
- Baayen, R.H. (2006). Corpus Linguistics in Morphology: morphological Productivity. (In press).To appear in handbook of Corpus Linguistics.
-Baayen,R.H. Hay. J.(2002). Affix productivity and base productivity. University of Nijmegen, the Netherlands: University of Conterbury, New Zealand.
-Bauer, L. (1983). English word-formation. Cambridge University Press.
-Bauer, L. (2001). Morphological productivity. Cambridge University Press.
-Haspelmath, M., A. D. Sims. (2010)Understanding morphology, second edition. London: Hodder Education.
-Haspelmath, M (2002)Understanding morphology. London: Oxford University Press.
-Nii Broohm, O.,Melloni, C.(2021). Action nominalization: a view from Esahie(Kwa). University of Science and Technology, Kumasi, Ghana: https://doi.org/10.1515.2021.
-Plag, I.(1999). Morphological Productivity : structural constraints in English derivation. Berlin ; New York : Mouton de Gruyter.
-Plag. I . (2003). Word – Formation In English. Cambridge; New York : Cambridge University Press.
-Plag. I . (2006). productivity. The handbook of EnglishLinguistics.http://www.uni-siegen.de/~engspra.