ابعاد معنایی و نحوی زمان، نمود و وجهیت در صیغگان امری: مطالعۀ موردی کردی

نوع مقاله : مقالات علمی پژوهشی

نویسندگان
1 دانشیار زبانشناسی، گروه زبان انگلیسی و زبانشناسی، دانشکده زبان و ادبیات، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران
2 استادیار آموزش زبان انگلیسی، گروه زبان انگلیسی و زبانشناسی، دانشکده زبان و ادبیات، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران
چکیده
هدف جستار حاضر بررسی رابطۀ بین ساخت‏های امری و نظام زمان، نمود و وجه در کردی است. روش‏ تحقیق حاضر مبتنی بر رویکرد آیخنوالد و دیکسون (2017) و الگوی رده‏شناختی وندرآئورا و همکاران (2005) است. داده‏های تحقیق نیز عمدتاً از طریق مصاحبه با گویشوران جمع‏آوری شده است. نتایج تحقیق نشان داد که صیغگان امری در کردی مبتنی بر سه ساخت امری بوده، و چهار راهبرد امری نیز در کنار این ساخت‏ها برای بیان معانی امری بکار می‏روند. همچنین نتایج نشان داد که ساخت‏های امری روی محور زمان دارای نوعی توزیع نامتقارن بوده، و همچنین رفتارهای متفاوتی در رابطه با پدیدار زمان دستوری دارند. همچنین روشن شد که ساخت امری عمدتاً میل به ترکیب با افعالی دارد که خصلت پویایی (نمود) آن‌ها مثبت است. اما ساخت امری در فرایند تحمیل خصیصۀ پویایی افعال را خنثی ساخته و ساخت نهایی تنها مراحل مقدماتی رخداد را بازنمایی می‏کند. به همین دلیل ساخت امری با عملگرهای ناقص آغازی به راحتی ترکیب می‏شود چراکه این عملگرها تنها مراحل آغازی رخداد را بازنمایی می‏کنند، و همچنین تمایلی به ترکیب با عملگر استمراری ناقص ندارد، چراکه این عملگر عمدتاً مراحل میانی و پویای رخداد را بازنمایی می‏کند. از سوی دیگر ساخت امری به‌دلیل ویژگی‏های نمودی و زمانی هرگز نمود کامل را به خود نمی‏پذیرد، چراکه این نمود تجانس معنایی با ساخت امری ندارد. درنهایت نتایج نشان داد که در صورت هر گونه جایگشت ساخت امری در محور نامتقارن زمان، عملگرهای وجهی به‌عنوان اولین جایگزین برای آن‌ها ظاهر می‏شوند. نتایج بیانگر این است که عبارات امری و رهنمودی عمدتاً دچار فقر معنایی در لایه‏های رخدادی بوده، و صرفاً چون یک کنش گفتار بیانی عمل می‏کنند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


انجمن علمی کردی عراق. (1976). دستور سخن کردی (به زبان کردی). بغداد: چاپخانه انجمن علمی عراق.
انجمن علمی کردی عراق. (1985). برخی از مشکلات نحو کردی (به زبان کردی). بغداد: چاپخانه انجمن علمی عراق.
محوی، محمد. (2011). مبانی نحو کردی (به زبان کردی). سلیمانیه: پیوند.
نجفی، شرمین، ویسی حصار، رحمان و بدخشان، ابراهیم. (1395). بررسی نمود ناقص در زبان کردی براساس دستور ساخت‌مدار نشانه‌محور. مطالعات زبان و گویش های غرب کشور. 105-126.
نبز، جمال. (1976). زبان معیار کردی. بامبرگ: اتحادیه دانشجویان کرد در اروپا.
ویسی حصار، رحمان. (1400). ساخت امری در زبان کردی. نشریه پژوهش های زبانشناسی تطبیقی. 111-133.
ویسی حصار، رحمان. (1394). زمان و نمود در کردی موکریانی. مطالعات زبان و گویش های غرب کشور. 101-124.
ویسی حصار، رحمان. (1396). نمود در کردی: از هستی شناسی تا دستور. جستارهای زبانی. 135-185.
Aikhenvald, A. & Dixon, R. (2017). Commands: A Cross-Linguistic Typology. Oxford: Oxford University Press.
Aikhenvald, A. (2010). Imperatives and Commands. Oxford: Oxford University Press.
Binnick, R. (1991). Time and the Verb. New York and Oxford: Oxford University Press.
Birjulin, L. & Xrakovskij, V. (2001). Imperative sentences: Theoretical problems. In, Typology of Imperative Constructions, V. Xrakovskij (ed.), 3–50. Munich: Lincom.
Comrie, B. (1976). Aspect. New York and Cambridge: Cambridge University Press.
Comrie, B (1985). Tense. Cambridge: Cambridge University Press.
Dowty, D. (1979), Word Meaning and Montague Grammar. Boston and London: D. Reidel Publishing Company.
Evans, V. (2005). The Structure of Time. Amsterdam/Philadelphia: John Benjamin.
Huddleston, R. (1984). Introduction to the Grammar of English. Cambridge: Cambridge University Press.
Jary, M. & Kissene, M. (2014). Imperative. Cambridge: Cambridge University Press.
Jary, M. & Kissine, M. (2016). “When terminology Matters: The Imperative as a Comparative Concept”, Linguistics 54 (1): 119–148.
Klein, W. (1994). Time in Language. London: Routledge.
Lyons, J. (1977). Semantics Volume 2. New York Melbourne: Cambridge University Press.
Moens, M. & Steedman, M. (1988), Temporal Ontology and Temporal Reference. Computational Linguistics 14(2). 15–28.
Reichenbach, H. (1947). Elements of Symbolic Logic. New York: The Macmillan Company.
Searle, J. (1976). A Classification of Illocutionary Acts. Language in Society. pp.: 1-23.
Smith, C. S. (1997), The Parameter of Aspect. Dordrecht: Kluwer.
Takahashi, Hidemitsu (2012). A Cognitive Linguistic Analysis of the English Imperative. With Special Attention to Japanese Imperatives. Amsterdam: John Benjamin.
Van der Auwera, J.; Dobrushina, N. & Goussev, V. (2005c). Imperative-hortative systems. In, The World Atlas of Language Structures, Martin Haspelmath, Matthew S. Dryer, David Gil & Bernard Comrie (eds), 294–297. Oxford: Oxford University Press.