مرز بین همایندها و اصطلاحات در زبان فارسی بر مبنای دستور ساختاری

نوع مقاله : مقالات علمی پژوهشی

نویسندگان
1 دانشجوی دکتری زبان‌شناسی، دانشکده ادبیات و زبان‌های خارجی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران.
2 دانشیار زبان‌شناسی، عضو مرکز تحقیقات میان‌رشته‌ای زبان و ادبیات، دانشکده ادبیات و زبان‌های خارجی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران
3 استادیار زبان‌شناسی، عضو مرکز تحقیقات میان‌رشته‌ای زبان و ادبیات، دانشکده ادبیات و زبان‌های خارجی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران.
چکیده
هدف از مقاله حاضر، ارائه تعریفی جدید و کاربردی از «اصطلاح» و «همایند»، بر اساس ملاک‌های نحوی و نه صرفاً معنایی بود. بر حسب سنّت فرمالیسم، یکی از ملاک‌های مهم برای تفکیک این دو نوع عبارت (اصطلاح و همایند) از یکدیگر، امکان یا عدم امکان جابه‌جایی عناصر سازنده آنها است. این عبارت‌ها تاکنون با رویکردی نحوی مورد بررسی قرار نگرفته بودند. بر اساس دستور ساختاری، اصطلاحات بر پایه چهار آزمون نحوی «مجهول‌سازی»، «اسنادی‌سازی»، «فک اضافه» و «پرسشی‌سازی» بررسی شدند. دستور ساختاری به مجموعه‌ای از دستورهایی با ماهیت شناختی گفته می‌شود که ساختار را به عنوان واحدی نمادین متشکل از قطب‌های صورت و معنی در نظر می‌گیرد. در پژوهش حاضر، 200 اصطلاح مورد بررسی قرار گرفتند. این اصطلاحات از دو منبع اصلی یعنی فرهنگ فارسی عامیانه )ابوالحسن نجفی، 1387) و فرهنگ دوجلدی کنایات سخن (حسن انوری، 1398) جمع‌آوری شدند. چهار ساخت هر اصطلاح از سوی 15 نفر به عنوان مشارکین پژوهش مورد قضاوت نحوی قرار گرفتند. معنی‌داری برخی از چهار ساخت نشان داد که انعطاف‌پذیری نحوی همه اصطلاحات شبیه به هم نیست. برخی اصطلاحات در برابر تغییرات نحوی انعطاف‌پذیر بودند و درنتیجه رفتاری شبیه به همایندها داشتند. انعطاف‌پذیری اصطلاحات سبب شد تا بر مبنای ملاک‌های نحوی، تعریف تازه‌ای از این عبارت‌ها ارائه دهیم و آن‌ها را در گروه همایندها قرار دهیم. به این ترتیب، آن دسته از عبارت‌های واژگانی اصطلاح نامیده شدند که در مقابل چهار آزمون نحوی «انعطاف‌ناپذیر» بودند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


• Anvari, H. (2019). Kenayat-e Sokhan Dictionary (two volumes). Tehran: Sokhan. [In Persian]
• Croft, W. (2001). Radical Construction Grammar: Syntactic Theory in Typological Perspective. Oxford: Oxford University Press.
• Croft, W. (2007). Construction grammar. Handbook of Cognitive Linguistics, ed. Dirk Geeraerts and Hubert Cuyckens, 463-508. Oxford: Oxford University Press.
• Culicover, P. W., Jackendoff, R., & Audring, J. (2016). Multiword Constructions in the Grammar. Topics in Cognitive Science, 1–17.
• Dabir-Moghaddan, M. (2005). About "را" in Persian. Reprinted in Persian Linguistic Researches, 83-146. University Publishing Center. [In Persian]
• Dabir-Moghaddan, M. (2020). Linguistics: An Iranian perspective. Tehran: Allameh Tabatabai University Press. [In Persian]
• Dabrowska, A., (2018). A Syntactic Study of Idioms: Psychological States in English and Their Constraints. Cambridge Scholars Publishing.
• Firth, J. R. (1957) Modes of meaning, in J. R. Firth, Papers in Linguistics: 1934-51, pp. 190-215, London: Oxford University Press.
• Gandomkar, R. (2020). A Descriptive Dictionary of Semantics. Tehran: Elmi. [In Persian]
• Goldberg, A. (1995). Constructions: A construction grammar approach to argument structure. Chicago, IL: University of Chicago Press.
• Goldberg, A. (2003). Constructions: a new theoretical approach to language. Trends in cognitive sciences 7(5): 219-224.
• Jespersen, O. (1909). A Modern English Grammar on Historical Principles. George Allan and Unwin/Munksgaard, London/Copenhagen.
• Karimi, S. (1997). Persian complex verbs: idiomatic or compositional? Lexicology, 3(2): 273–318.
• Malmkjaer, K. (2004). The Linguistics Encyclopedia, 2nd Edition, London and Newyork: Routledge.
• Mel'čuk, I. (2014). Semantics: From meaning to text. John Benjamins Publishing Company.
• Miller, J. (1999). Magnasyntax and syntactic analysis. Revue française de linguistique appliquée, 4(2), 7-20.
• Moezzipoor, F. (2019). A Discussion on Persian left-dislocation and its theoretical challenges for Role and Reference Grammar. Journal of Linguistic Researches in Linguistics, 2, 45-64. [In Persian]
• Mollanazar, H. (1990). The role of collocation in translation. Unpublished MA dissertation, Tehran: Tarbiat Modarres University.
• Najafi, A. (2008). The Colloquial Persian Dictionary. Tehran: Niloufar. [In Persian]
• Oxford Advanced Learner’s Dictionary (2000). Oxford: OUP.
• Perlmutter, D. & Postal, P. (1977). Toward a universal characterization of passivization, Proceedings of the 3rd annual meeting. Berkeley Linguistic Society. 394-417.
• Quirk, R., Greenbaum, S., Leech, G., & Svartvik, J. (1985). A contemporary grammar of the English language. London: Longman.
• Radford, A. (2009). Analysing English Sentences, A Minimalist Approach. Cambridge: Cambridge University Press.
• Rasekh-Mahand, M., and Shamsoddini, M. (2012). Semantic classification of Persian idioms from the perspective of cognitive linguistics. Pazhuhi Adab, 20, 11-32. [In Persian]
• Safavi, K. (2005). A Descriptive Dictionary of Semantics. Tehran: Farhang-e Mo'aser. [In Persian]
• Safavi, K. (2012). Scattered Writings: The First Book, Semantics. Tehran: Elmi. [In Persian]
• Sanchez, J. and Ott, D. (2020). Dislocations. Language and Linguistics Compass. 14 (9), 1-39. https://doi.org/10.1111/lnc3.12391
• Sinclair, J. (2004). Trust the text. Language, corpus and discourse, 190-191.
• Soheili-Isfahani, A. (1976). Noun phrase complementation in Persian. Unpublished PhD dissertation. University of Illinois, Urbana.
• Sornicola, R., (1988). It-clefts and Wh-clefts: two awkward sentence types. Linguistics 24, 343-379.
• Toma, B. (2018). The Semantics and Pragmatics of Right Dislocation: Odd thing, that. Undergraduate Research Thesis. The Ohio State University.
• Ward, G. and Birner, B. (1996). A Crosslinguistic Study of Postposing in Discourse. Language and Speech. 39 (2-3).
• Zolfaghari, H. (2015). Typology of structural constructions in popular language. Language Related Research, 4 (25), 69-98. [In Persian]
• Zolfaghari, H. (2017). Linguistic stereotypes in classic texts of Persian folk literature. Language Related Research, 8 (5), 53-78. [In Persian]