ویژگی های آکوستیکی ر-آواها در زبان ترکی

نوع مقاله : مقالات علمی پژوهشی

نویسندگان
1 دانشیار زبان‌شناسی دانشگاه بین المللی امام خمینی
2 استادیار زبان‌شناسی دانشگاه استانبول، استانبول – ترکیه
چکیده
در زبان‌های دنیا ر-آواها در جایگاه‌های دندانی/لثوی، پس‌لثوی/برگشتی و ملازی و با شیوه‌های لرزشی، زنشی، سایشی، ناسوده و لرزشی‌کناری دیده می‌شوند. از طرفی ماهیت و رفتار واجی همخوان روان لرزشی-لثوی [r] در زبان‌های مختلف به گونه‌ای است که در بافت‌های آوایی متفاوت بسیار تغییرپذیرند و تحت تأثیر عوامل متعددی ممکن است دچار تغییر شوند. در این پژوهش الگوی تغییـرات شـدت انـرژی بـر روی طیـف فرکانسی واج‌گونه‌های [r] در جایگاه‌های واجی مختلف در زبان ترکی آذری در قالب واج‌شناسی آزمایشگاهی مورد بررسی قرار گرفت. همچنین، فرکانس سازه‌ها، دیرش همخوان روان [r] اندازه‌گیری‌ و تأثیر محیط واکه‌ای و همخوانی نیز بر این همخوان بررسی شد. نتایج نشان داد در جایگاه­های واجی آغاز واژه، قبل و بعد از همخوان واکدار و نیز بین دو واکه، شیوه تولید [r] ناسوده است. در جایگاه­های قبل و بعد از همخوان بیواک و عضو اول خوشه همخوانی، شیوۀ تولید [r]، سایشی واکدار و در پایان واژه، شیوه تولید [r]، سایشی بیواک است. اندازه‌گیری میانگین مقادیر فرکانس‌های سازه اول و دوم گونه ناسوده در سه جایگاه آغاز، پایان و میان واژه نشان‌ داد مقادیر پارامتر F1 و F2 تحت تاثیر نوع واکه تغییر می‌کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


احمدی، عفیفه السادات و بتول علی‌نژاد (۱۳۹۶). بررسی موج چاکنایی همخوان روان /r/ در زبان فارسی. نشریه پژوهش‌های زبانشناسی تطبیقی. سال هفتم، شماره ۴۱، پاییز و زمستان 4. ۱۱۵-۱۳۳.
بی‌جن‌خان، محمود (۱۳۹۲) نظام آوایی زبان فارسی. تهران: سمت.
ثمره، یداالله. (13۸۶) آواشناسی زبان فارسی: آواها و ساخت آوایی هجاها، مرکز نشر دانشگاهی، ویرایش دوم.
شکری، مریم (۱۳۹۱) تحلیل صوت‌شناختی روان‌ها در زبان فارسی معیار. رسالۀ کارشناسی‌ارشد، دانشگاه الزهرا.
صادقی، وحید (۱۳۹۰) تنوع واجگونه‌ای /r/ در زبان فارسی: مطالعة آزمایشگاهی، مجلة انجمن زبانشناسی ایران: زبان و زبانشناسی. پائیز و زمستان ۱۰، شمارة دوم: ۱-۲۳.
مدرسی‌قوامی. گلناز (۱۳۹۴) دلایل آکوستیکی یک تحول آوایی. جشن‌نامۀ دکتر محمدرضا باطنی. تهران: فرهنگ معاصر. ۴۱۵-۴۴۵.
Barry, W. J. (1997). Another R-tickle. Journal of the International Phonetic Association, 27 (1-2), 35–45.
Behrman, A. (2007). Speech and voice science, San Diego: Plural Publication.
Blaskovics, J. (1964). “R” Sessizinin Söylenişi. X. Türk Dil Kurultayında Okunan Bilimsel Bildiriler, 5–10. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Boersma, Paul & David Weenink. (2021). Praat: doing phonetics by computer [Computer
program]. Version 6.1.08, retrieved from http://www.praat.org/.
Catford, J. C. (1977). Fundamental problems in phonetics. Edinburgh: Edinburgh University Press.
Comrie, B. (1997). Turkish Phonology. In Alan S. Kaye (ed.), Phonologies of Asia and Africa, 883–98. Winona Lake: Eisenbrauns.
Dhananjaya, N. et al (2012). Acoustic analysis of trill sounds. Journal of Acoustic Society of America: 131, April 2012, pages: 3141-3152.
Göksel, A. & C. Kerslake (2005). Turkish: A Comprehensive Grammar. London: Routledge.
Hagiwara, R. (1995). Acoustic Realization of American /r/ as Produced by Men and Women. Los Angeles: Working Papers in Phonetics.
Hayward, K. (2000). Experimental Phonetics, Harlow: Pearson Education Limited.
Kopkallı, H. (1993). A Phonetic and Phonological Analysis of Final Devoicing in Turkish. Ph.D. dissertation, University of Michigan.
Kornfilt, J. (1997). Turkish. London: Routledge.
Ladefoged, P. & I. Maddieson (1996). The sounds of the world’s languages. Oxford: Blackwell.
Ladefoged, P. (2006). A Course in Phonetics. Los Angeles: Thomson.
Lehiste, I. (1962). Acoustical characteristics of selected English consonants. University of Michigan: Communication Sciences Laboratory.
Lewis, G. L. (1967). Turkish Grammar. Oxford: Oxford University Press.
Lindau, M. (1985). The story of ‘r’. Phonetic linguistics, 34, 157–168.
Maddieson, I. (1984). Patterns of sounds. Cambridge: Cambridge University Press.
McGowan, R. S. (1992). Tongue-tip trills and vocal tract wall compliance. Journal of the Acoustical Society of America, 91 (5), 2903–2910.
Nichols, S. (2016). An acoustic study of the Turkish rhotic. Poster presented at the 5th International Workshop on Phonetic, Phonological, Acquisitional, Sociolinguistic and Dialect-Geographic Aspects of Rhotics, Leeuwarden, Netherlands, 18–20 May.
Sole´, M. J. (2002). Assimilatory processes and aerodynamic factors. Papers in Laboratory Phonology, VII (C. Stevens, K. N. (1998). Acoustic phonetics. Cambridge, MA: The MIT Press.
Yavuz, H. & A. Balcı. (2011). Turkish Phonology and Morphology (Türkçe Ses ve Biçim Bilgisi).
Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
Zhou, X. (2011). An MRI-Based Articulatory and acoustic Study of American Liquids /r/ and /l/. Dissertation, University of Maryland.
Zimmer, K. & O. Orgun. (2009). Turkish. Journal of the International Phonetic Association 22(1-2). 43–5.