گویشهای ایرانی علاوه بر برخورداری از ساختواژههای مشترک با زبان فارسی، از ساختواژههای ویژهای نیز برخوردارند. ساختواژههای مشترک، واژههایی تولید مینمایند که علاوه بر معنای رایج در فارسی، کاربرد گویشی نیز دارند. میتوان از این معانی و کاربردهای گویشی جهت گسترش حوزۀ معنایی واژهها در متون نظم و نثر و مکالمههای روزانۀ فارسی استفاده کرد. ساختواژههای اختصاصی علاوه بر تولید واژگان گویشی، توانایی تولید واژه در زبان فارسی را نیز دارند و میتوانند مورد توجه فرهنگستان زبان و ادب فارسی واقع شوند. بسیاری از واژههای گویشی را میتوان برای تقویت دستگاه واژگانی فارسی وارد این زبان نمود. هدف از این پژوهش که به روش کتابخانهای انجام شده، بررسی تطبیقی ساختواژۀ تاتی (گونۀ جیرنده عمارلو) و فارسی در دو مقولۀ اسم و صفت بر اساس نظریۀ مقوله و میزان، و یافتن واژهها و ساختواژههای گویشی مناسب جهت ورود به زبان فارسی و تقویت دستگاه واژگانی آن است. نتیجۀ این مطالعه نشان میدهد که بسیاری از واژههای تاتی توان انطباق بالایی با دستگاه آوایی زبان فارسی دارند و میتوانند به طور مستقیم وارد زبان فارسی شوند. واژههای تاتی دیگری هم که بار معنایی و رسانگی کلام خوبی دارند، اما از تطابق کمتری با دستگاه آوایی زبان فارسی برخوردارند، میتوانند به صورت «فارسی شده»، یعنی منطبق شده با دستگاه آوایی زبان فارسی (با تغییرات آوایی یا نحوی اندک)، و یا به صورت ترجمه وارد زبان رسمی شوند و بر گسترش دستگاه واژگانی آن بیفزایند. پیشنهاد ورود بیش از هفتاد واژه، عبارت و اصطلاح تاتی به زبان فارسی نتیجۀ بررسیهای این پژوهش است.
ابراهیمی، مرضیه. (1396). فرایندهای واژ - واجی گونۀ طالقانی زبان تاتی، واجشناسی زایشی. (پایاننامۀ کارشناسی ارشد زبانشناسی)، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس.
باطنی، محمدرضا. (1348). توصیف ساختمان دستوری زبان فارسی (بر بنیاد یک نظریهی عمومی زبان)، تهران: امیرکبیر.
جعفرپور، رشید. (1378). راهکارهای حفظ زبان تاتی. همایش بینالمللی تات شناسی (91 – 104). تاکستان: دانشگاه آزاد اسلامی.
جندواسماعیل، زهریه. (1395). مقایسه واژهسازی زبان فارسی و کردی. (پایاننامۀ کارشناسی ارشد زبانشناسی)، ارومیه: دانشگاه ارومیه.
حاجیزاده جوبُنی، مهران. (1390). بررسی ساختار واجی و صرفی گویش جوبُن رودبار (گیلان). (پایاننامۀ کارشناسی ارشد آموزش زبان فارسی)، تهران: دانشگاه پیام نور.
حسینی زنجانینژاد، حامد. (1389). بررسی ساخت فعل در گویش تاتی اشتهاردی. (پایاننامۀ کارشناسی ارشد زبانشناسی)، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
دهخدا، علیاکبر. (1377). لغتنامه، تهران: انتشارات تهران.
سبزعلیپور، جهاندوست. (1394). گنجینهی گویشهای ایرانی (تاتی خلخال)، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
شوقی جیرنده، صمد. (1396). گیلتات (پژوهشی پیرامون تاریخ، زبان و فرهنگ عمارلو)، جلد اول، رشت: فرهنگ ایلیا.
________________ . (1396). گیلتات (واژگان، اصطلاحات و ضربالمثلها)، جلد دوم، رشت: فرهنگ ایلیا.
طاهری آبکناری، ایرج. (1396). بررسی زبانشناختی – اجتماعی واژگان زبانهای گیلکی گویش آبکناری فارسی و انگلیسی. (پایاننامۀ کارشناسی ارشد زبانشناسی)، رشت: دانشگاه پیام نور.
طاهری، حمید، (1389)، پژوهشی در پیوند زبان تاتی و کردی، همایش ایرانشناسی.
طاهری، عباس. (1378). بررسی گویش تاکستان، همایش بینالمللی تات شناسی (146 – 151). تاکستان: دانشگاه آزاد اسلامی.
طباطبایی، علاءالدین. (1395). ترکیب در زبان فارسی: بررسی ساختاری واژههای مرکب، تهران: کتاب بهار.
عاصی، مصطفی. (1371). نقش ترکیب در گسترش زبان فارسی با نگرشی بر آثار نظامی، فرهنگ، شماره 10، 297 - 316.
کهنسال واجارگاه، حسن و ندا عطایی عمروآبادی. (1396). نقش و کارکرد اقوام باستانی گیلان در تاریخ، رشت: بلور.
ورجاوند، پرویز. (1374). سرزمین قزوین، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی و انتشارات راستی نو.
ولایتی، علی اکبر، (1395)، آیا ایرانیها صرفاً آریایی هستند؟، .aparat.com/v/YeEFB/.
شوقی,صمد و طاهری,حمید . (1404). تقویت دستگاه واژگانی زبان فارسی با استفاده از واژهها و ساختواژههای گویشی (مطالعۀ موردی: گویش تاتی جیرنده عمارلو). جستارهای زبانی, 16(2), 337-368. doi: 10.48311/LRR.16.2.11
MLA
شوقی,صمد , و طاهری,حمید . "تقویت دستگاه واژگانی زبان فارسی با استفاده از واژهها و ساختواژههای گویشی (مطالعۀ موردی: گویش تاتی جیرنده عمارلو)", جستارهای زبانی, 16, 2, 1404, 337-368. doi: 10.48311/LRR.16.2.11
HARVARD
شوقی,صمد,طاهری,حمید. (1404). 'تقویت دستگاه واژگانی زبان فارسی با استفاده از واژهها و ساختواژههای گویشی (مطالعۀ موردی: گویش تاتی جیرنده عمارلو)', جستارهای زبانی, 16(2), pp. 337-368. doi: 10.48311/LRR.16.2.11
CHICAGO
صمد شوقی و حمید طاهری, "تقویت دستگاه واژگانی زبان فارسی با استفاده از واژهها و ساختواژههای گویشی (مطالعۀ موردی: گویش تاتی جیرنده عمارلو)," جستارهای زبانی, 16 2 (1404): 337-368, doi: 10.48311/LRR.16.2.11
VANCOUVER
شوقی,صمد,طاهری,حمید. تقویت دستگاه واژگانی زبان فارسی با استفاده از واژهها و ساختواژههای گویشی (مطالعۀ موردی: گویش تاتی جیرنده عمارلو). جستارهای زبانی, 1404; 16(2): 337-368. doi: 10.48311/LRR.16.2.11