تحلیل رایانشی متغیرهای زبان شناختی درگونۀ رودبارِِجنوب***

نوع مقاله : مقالات علمی پژوهشی

نویسندگان
1 گروه زبان شناسی،، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران
2 استادیار زبان‌شناسی، گروه زبان‌شناسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
3 استادیار زبان‌شناسی، گروه زبان‌شناسی، دانشگاه ولی عصر (عج) ، رفسنجان، ایران.
4 استادیار زبان‌شناسی، گروه زبان انگلیسی، ,واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی ‌، قم، ایران
چکیده
پژوهش حاضر قصد دارد با بهره‌گیری از بستۀ‌ نرم‌افزاری گویش سنجی و نقشه‌نگاری با رویکردی کمّی-رایانشی و کل­ گرایانه به بررسی تحلیل انبوهۀ‌ متغیرهای زبان‌شناختی گونه‌های زبانی رودبارِجنوب در استان کرمان بپردازد. گردآوری داده‌ها به روش میدانی از 22 منطقه در هفت شهرستان جنوبی استان کرمان صورت گرفته است. به منظور جمع ­آوری داده ­ها از پرسشنامه‌ای حاوی 208 واژه و 10 جملۀ‌ پایه بر اساس پرسشنامه‌های «طرح ملّی اطلس زبانی ایران» و «فهرست واژگان پایه موریس سوادش» بهره گرفته شده است. روایی پرسشنامۀ‌ مذکور بر اساس آزمون آلفای کرونباخ 98/0 است. نتایج حاصل از تحلیل انبوهۀ داده ­ها نشان داد که شش خوشۀ گویشی عمده از هم متمایزند و این خوشه ­های گویشی خود به زیرخوشه ­هایی تقسیم می­ شوند. هریک از خوشه‌های گویشی دارای ویژگی‌های آوایی، واجی، صرفی یا نحوی متمایزی هستند که آن را از دیگر خوشه‌ها جدا می‌کند. بر اساس تحلیل آماری داده­ ها خوشۀ گویشی «الف» به دلیل کاربرد پیشوند استمراری /mi-/ و پسوند جمع ساز/hɑ-/ نسبت به سایر خوشه­ ها بیشترین تشابه و خوشۀ گویشی «ب» در مواردی از قبیل کاربرد پسوند مصدر ساز /-eng/ و پسوند استمراری æ/-/ بیشترین تمایز را از نظر صرفی و نحوی با فارسی معیار دارد. خوشه­ های گویشی «ج»، «د»، «هـ» و «و» بر خلاف تمایزی که با فارسی معیار از جمله کاربرد پیشوند استمراری ʔæ-// و پسوند جمع ساز /-on/دارند، بیشترین تشابه را با یکدیگر دارند و از نظر فرآیندهای آوایی و وجود آواهای خاص گونۀ رودبارِجنوب با گویش «ب» مشابهت دارند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


• ابوالقاسمی، م. (1392). تاریخ زبان فارسی. تهران، انتشارات سمت.
• اسدپور، هـ. ( 1391). بررسی گونه‌های زبانی در آذربایجان غربی با روش فاصله‌سنجی‌گویشی. زبان‌ها و گویش‌های ایرانی. ویژه‌نامه فرهنگستان، 1، 173-202.
• امیرجانی، ش.، کردزعفرانلو کامبوزیا، ع. و حجازی، م.ج. ( 1398). فرآیندهای تضعیف و قلب در گویش بختیاری «بروافتو تنگشا». زبان‏شناسی گویش‌های ایرانی، 4،1، 67-89.
• جعفری، م.ع. و میردهقان، م. (1397). بررسی مقابله‌ای رده‏شناختی همگانی‌های گرینبرگ در گونه‌های ترکی رزن، تبریز و استانبولی. جسـتارهای زبـانی، 4( 46)، 61-88.
• رستم‏بیگ تفرشی، آ. (1393). اطلس گویشـی و انـدازه‌گیری فاصله‌های گویشی در استان همدان. جسـتارهای زبـانی، 7، 39-58.
• رستمی ابوسعیدی، ع.ا. (1382). وجه تمایز گویش بشاگردی و فارسی در برخی جنبه‌های آوایی و دستوری. دانشکده ادبیات و علوم انسانی (دانشگاه شهید باهنر کرمان)، 13(10)، 105-122.
• رضایتی کیشه‏خاله، م.، و بتلاب اکبرآبادی، م. (1391). بررسی وندها در گویش کهنوجی. ادب پژوهی، 22، 173-195.
• زارعی پور، پ. (1393). بررسی ر- آواهای گویش مینابی. پژوهش‌های زبان‏شناسی تطبیقی، 4، 7، 245-262.
• سالنامه آماری استان کرمان . (1396)، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان کرمان، سازمان برنامه‌‌و‌بودجه کشور، مرکز اسناد، مدارک و انتشارات، چاپ اول.
• شیبانی‌فرد، ف. (1399). بررسی حالت‌های دستوری در گونۀ زبانی براهویی. زبان‌ها و گویش‌های ایرانی، 11، 187-202.
• شیبانی فرد، ف.، و زرشناس، ز. (1398). توصیف ساختمان فعل در گونۀ زبانی براهوییِ رودبارِجنوب. زبان پژوهی، 35، 204-178.
• صدیقی‌نژاد، س.، و خلیفه‌لو، ف. (1396). معرفی پاره‌ای از مختصات واجی منحصربه‌فرد گـویش رودباری کرمان. نثرپژوهی ادب فارسی، 41، 183-204.
• قسمت پور، ب.، قلی فامیان، ع.، و ملایی پاشایی، س. (1399). گویش‏سنجی رایانشیِ تنوعاتِ آوایی گویش تالشی در استان گیلان. 5، 1(9)، 213-233.
• مدرسی، ی. (1384). گسترۀ گویش‌شناسی نوین. گویش شناسی، 2، 1، 2-22.
• مدرسی قوامی، گ.، و حیدری زاده، م. (1398). اطلس گویشی چرداول: بررسی تنوعات آوایی و اندازه گیری فاصله گویشی. پژوه‌های زبان‏شناسی تطبیقی، 9، 18، 45-64.
• محمدی‌نیا، م. (1373). واژگان گویش کُرته متداول در قلعه گنج همراه با تحلیل واجی، شاخت واژی، معنایی و منظورشناختی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
• محمودزهی، م. (1393). نمونه‌ای از پیشین‌شدگی واکه‌ای در مطالعات تاریخی زبان بلوچی. زبان شناخت، 5، 1، 174-188.
• مُطلّبی، م.، و شیبانی‌فرد، ف. (1392). مواردی از واج‌شناسی تاریخی گویش رودباریِ کرمان. ادب و زبان، 34، 311- 329.
• مُطلّبی، م.، و کردستانی، س. (1393). بررسی زبان‌شناختی گویش مُحمِدی جبالبارز کرمان. زبان‌شناسی و گویش‌های خراسان، 6، 10، 97-120.
• مُطلّبی، م. (1393). بررسی زبان‌شناختی گویش رودباری کرمان. ادب و زبان، 17، 36، 269-305.
• مُطلّبی، م. (1385). بررسی گویش رودباریِ کرمان. رساله دکترای فرهنگ و زبان‌های باستانی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
• ملایی‌پاشایی، س. (1392). گویش‌سنجی رایانشیِ دامنه شمالی البرز مرکزی بر پایه الگوریتم لِوِنشتِین: تدوین یک اطلس زبان‌شناختی، رساله دکتری تخصصی، تهران: دانشگاه پیام نور.
• ملایی‌پاشایی، س.، ونجفیان، آ. (1393). اعتبارسـنجی گویش‌سنجی کرانه جنوب خـاوریِ دریـای مازنـدران بـه روش بسامد آوایی هـوپنبرووِرس. پـژوهش‌هـای زبان‌شناسی، 6، 2(11)، 71-88.
• نجفیان، آ.، ملایی‌پاشـایی، س.، و سـنایی، ی. (1396). گویش‌سنجی و نقشه‌نگاری رایانشی زبان گونه‌های شمال استان ایلام بر پایه تحلیل انبوهۀ داده‌های زبـانی. پژوهش‌های زبان‌شناسی تطبیقی،14، 145-163.
• نجفیان، آ.، موسوی‌میانگاه، ط.، روشن، بلقیس.، و ملایی‌پاشایی، س. ( 1395). بازشناسی زبان شناختی و جغرافیایی گونه های زبان مازندرانی در حدفاصل خلیج گرگان تا مرکز مازندران با اعمال روش‌های گویش‏سنجی بر تفاوت‌های آوایی. جستارهای زبانی، 34، 445-469.
• نیک‌نفس دهقانی، ا. (1377). بررسی گویش جیرفت و کهنوج. کرمان: مرکز کرمان شناسی.
• Chambers, J. K. & P. Trudgill. (2004). Dialectology. Cambridge University Press, (2nd ed).
• Crystal, D. (2008). A Dictionary of linguistics and Phonetics. Blackwell Publishing, (6th ed).
• Elfenbien, J. (1989). Baluchi, in: compendium linguarum Iranicarum. Wiesbaden, 350-362.
• Geiger, W. (1891). Etymologie des Balūčī. Akademie der Wissenschaften, 19(1), 105- 153.
• Goebl, H. (1984) Dialektometrische Studien. Anhand italoromanischer, rätoromanischer und galloromanischer Sprachmaterialien aus AIS und ALF [Dialectometric studies: based on geolinguistic data taken from the AIS and ALF], Tübingen: Niemeyer, 1984.
• Heeringa, W. (2004). Measuring Dialect Pronunciation Differences using Levenshtein Distance. PhD thesis. University of Groningen, Groningen.
• IPA (1999). Handbook of the International Phonetic Association: A Guide to the Use of the International Phonetic Alphabet. Cambridge: Cambridge University Press.
• Jahani, C. (1989). Standardization and Orthography in the Balochi Language.Uppsala.
• Jahani, C. & Korn, A. (2009). Balochi Windfuhr, Gernot (ed.), The Iranian Languages. London and New York: Routledge. 634-692.
• Kessler, B. (1995). Computational dialectology in Irish Gaelic. In Proceedings of 7th Conference of the European Chater of the Association for Computational Linguistics (EACL 7), Dublin, 60-66.
• Korn, A. (2005). Towards a Historical Grammer of Balochi, Wiesbaden.
• Kruskal, J.B. & Wish. M. (1978). Multidimensional Scaling. Sage University Publication. London.
• Nerbonne, J. & Heeringa, W. (2001). Computational comparison and classification of dialects. Dialectologia et Geolinguistica, 9, 69-83.
• Nerbonne, J., & Heeringa, W., Kleiweg, P. (2003). Lexical distance in LAMSAS. Computers and the Humanities, 37 (4). 339-357.
• Nerbonne, J. & Heeringa, W. (2001). Computational comparison and classification of dialects. Dialectologia, 9, 69-83.
• O'Brien, J. (2010). Debuccalization and supplementary gestures, Available at http://roa.rutgers.edu.
• Séguy, J. (1971). La relation entre la distance spatiale et la distance lexicale. Revue de Linguistique Romane, 35, 335–357.
• Séguy, J. (1973). La Dialectométrie Dans l'Atlas Linguistique de la Gascogne. Société de linguistique romane.
• Sᴋᴊᴁʀᴠø, P. O. (1988). Baškardi. Encyclopedia Iranica, 3, 846-850.
• Sᴋᴊᴁʀᴠø, P. O. (1989). Languages of Southeast Iran: Lārestānī, Komzārī, Baškardī”. Linguarum Iranicarum, 363-369.
• O'Brien, J. (2010). Debuccalization and supplementary gestures, Available at http://roa.rutgers.edu/.

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده
انتشار آنلاین از 22 تیر 1404