1- دانشجوی دکتری زبانشناسی همگانی دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
2- دانشگاه سون یات سن، چین/ استاد گروه زبانشناسی دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران ، amouzadeh@fgn.ui.ac.ir
3- استادیار گروه زبانشناسی دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
چکیده: (2316 مشاهده)
در سنت مطالعاتی نقشگرایانه برای زبان سه کارکرد گزارهای (مفهومی)، متنی و بینِفردی ملحوظ شد. در راستای این رویکرد، پژوهش حاضر بر آن است معانی مختلف «این» و «آن» را در فارسی توصیف کرده، و نشان دهد چگونه مبانی دستوریشدگی میتواند برای بررسی همزمانی تنوع معنایی این عناصر زبانی بهمنزلۀ نقشنمای گفتمانی بهکار بسته شود. به این منظور، با استناد به الگوی نظری برخی زبانشناسان (Traugott & Dasher, 2002) از ابزار و مفاهیم این نظریه بهره گرفته شد و انواع کاربرد این عناصر زبانی در سه بافت گزارهای (مفهومی)، انتقالی و گفتمانی تحلیل شد. تحلیل دادهها، نشان میدهد «این» و «آن» در معنای گزارهای ـ مفهومی بهصورت برونزبانی، مرجعداری و متنی و همچنین در بافتهای انتقالی برای بازیابی اطلاعات زبانی، فرافکن اشارهای، بیان عواطف و احساسات، اجتناب از بیان صریح مفاهیم ناخوشایند و تشخیص مدلول بهکار گرفته میشود. بررسی دادهها همچنین نشان میدهد، دستوریشدگی «این»، پس از بافتهای انتقالی ادامه یافته و بهمنزلۀ نقشنمای گفتمانی در تغییر روند موضوعی گفتمان و ایجاد وقفه برای صورتبندی بخش آتی گفتمان (متنی)، برجستهسازی و تأکید روی بخش آتی گفتمان و ایجاد تقابل و بیان ارزیابی (ذهنی) و در بیان درخواست، پرسش و توصیه (بینِذهنی) به ایفای نقش میپردازد. تنوع معنایی و دستوریشدگی و عناصر مذکور گرایش تغییرات معنایی تراگوت و داشِر را تأیید میکند. بااینحال، عناصر مذکور با توجه به اینکه در آغازِ فرایند دستوریشدگی از معنای ذهنی برخوردارند، طیفِ غیرذهنی > ذهنی > بینِذهنی تراگوت و داشر (2002) نمیتواند روند تغییرات معنایی عناصر مذکور را بهدرستی توصیف کند. لذا، طیفِ مذکور بهصورت ذهنیِ غیرشخصی> ذهنیِ شخصی > بینِذهنی پیشنهاد میشود. درمجموع، پژوهش نشان داد عبارات زبانی مذکور دارای تنوع معنایی و کاربردی بوده که اصول دستوریشدگی میتواند این پدیده را بهخوبی توضیح دهد.
نوع مقاله:
مقالات علمی پژوهشی |
موضوع مقاله:
کاربردشناسی زبان انتشار: 1401/9/10