امروزه با توجه به گسترش ارتباطات در اینترنت، گفتمان تازهای در فضای مجازی شکل گرفته که بهدلیل ماهیت خاص، زبان مهمترین عنصر در آن بهشمار میرود. این گفتمان در رابطهی تخاصمی با دیگر گفتمانهای رایج قرار میگیرد که یکی از مهمترین آنها زبان معیار است. زبان فارسی بهعنوان یکی از زبانهای سوژهی ایرانی در این فضا با چالشهایی روبهروست. به نظر میرسد شکل جدیدی از زبان در شبکههای اجتماعی فضای مجازی در حال شکلگیری است که بیتوجهی بدان، میتواند آسیبهای جبرانناپذیری برای آیندهی زبان فارسی به همراه داشته باشد. با توجه به اهمیت نقش زبان در روانکاوی ژاک لاکان و تلقی او از گفتمان، این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی هر یک از این گفتمانها را براساس گفتمانهای لاکان بررسی نموده و زبان رایج در این فضا را آسیبشناسی کردهاست. نتایج نشان میدهند که گفتمان زبان معیار، سوژهی خطخورده و گفتمان فضای مجازی سوژهی هیستریک را برمیسازند. مطابق اندیشهی لاکان، میل سوژه هرگز ارضا نمیشود و احساس فقدان در او نیز از بین نمیرود، لذا سوژهی معاصر نیز با زبان خارج از هنجار و قواعد دستور، هرگز به مطلوب خود نخواهد رسید و این امر پیامدی جز آسیب و خطر تحریف و نابودی برای زبان نخواهد داشت.
- ایرانی، ناصر. (1374). خطرهایی که زبان فارسی را تهدید میکند. نشر دانش. 90، 21- 15.
- برزآبادی فراهانی، حجتاله. برناکی، فاطمه و مطلبی مقدم، افسانه. (1397). نقد گفتمان تعلیق در نمایشنامه هملت شکسپیر، خوانشی لاکانی، فصلنامهی زیباییشناسی ادبی. 9 (37)، 138- 119.
- تربتی، سروناز. (1399). واکاوی ارتباطات میانفردی با تأکید بر سوژهی خطخوردی لکان (مورد مطالعه: تحلیل روابط میانفردی در فیلم سینمایی برادرم خسرو). فصلنامهی مطالعات رسانههای نوین. سال ششم (23)، 314- 285.
- دُر، ژول و فرگورویچ، جودیت. (1399). مقدمهای بر مطالعهی لکان، ناخودآگاهی ساختاریافته به مانند زبان. ترجمه-ی رضا سویزی و تورج بنیرستم، تهران: نشر گستره.
- رضایی، والی. (1383). زبان معیار چیست و چه ویژگیهایی دارد؟. نامه فرهنگستان، 23، 35-20.
- زنجانبر، امیرحسین. بستانی، فاطمه و کریمی دوستان، غلامحسین. (1399). تحلیل استعاره- روانکاوی داستان کودکانهی «یک داستان محشر»: بر پایهی نظریهی ناخودآگاه زبانی. پژوهشنامهی نقد ادبی و بلاغت، سال نهم (1)، 66- 43.
- سهرابی، مهسیما. تاجیک، محمدرضا و میراحمدی، منصور. (1400). روانکاوی سیاسی و گفتمان: گزارههای تروماتیک و سوژههای هیستریک در گفتمان نو اصلاحطلبی (1392- 1398). پژوهش سیاست نظری. 29، 288- 261.
- شادمان، سید فخرالدین. (1382). تسخیر تمدن فرنگی. چ دوم. تهران: گام نو.
- شیری، قهرمان. مهری، بهروز. حسینی آبباریکی، سید آرمان. (1391). از لاکان تا مولانا (نگاهی لاکانی به سیر رشد روانی سوژه در آرای مولانا). ادبیات عرفانی دانشگاه الزهرا. 3 (6)، 100- 81.
- صادقی، علیاشرف. (1362). زبان معیار. نشر دانش. شمارهی 16. صص 21- 16.
- صالحی مازندرانی، محمدرضا و زکینژادیان، سید محسن. (1396). نقش کارکردهای بلاغی و زبانی در تبلیغات بازرگانی. دوفصلنامهی علمی- پژوهشی مطالعات زبانی و بلاغی. سال هشتم (16)، 250- 223.
- صفوان، مصطفی. (1403). گفتارهایی در باب روانکاوی لاکان. ترجمهی خشایار داودیفر. تهران: پندار تابان.
- طرزی، سحر و زندی، کیارش. (1401). تحلیل شخصیت در افسانههای من منداس و بوسلامه با رویکرد استفاده در انیمیشن براساس آرای لاکان. فصلنامهی رهپویهی هنرهای نمایشی. سال دوم (4)، 48- 37.
- عامری، حیات. (1395). زبان، هویّت ملی و فضای سایبر. تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
- عرفانمنش، ایمان و صادقی فسایی، سهیلا. (1395). بازنمایی و تحلیل گفتمان انتقادی- لاکانی الگوی خانوادهی داعش در فضای مجازی. مطالعات فرهنگ- ارتباطات. سال هفدهم (35)، 51- 33.
- فینک، بروس. (1399). سوژهی لاکانی. ترجمهی علی حسنزاده. چ دوم. تهران: بان.
- قلیسارلی، ناصر. (1384). درجه معیاری در گونه معیار فارسی. پژوهشهای ادبی. دورهی دوم (6)، 84- 67.
- کدیور، میترا. (1396). مکتب لکان، روانکاوی در قرن بیست و یکم. چاپ چهارم. تهران: اطلاعات.
- محمدی، اویس. عرب یوسفآبادی، عبدالباسط و فرامرزی، زینالعابدین. (1397). تحلیل کارکرد «زبان و آموزش» استعمارگر در گفتمان پسا استعماری «موسم الهجره إلی الشمال» براساس نظمهای سهگانهی لاکان. انجمن ایرانی زبان و ادبیات عربی. 47، 96- 79.
- مک دانل، دایان. (1380). مقدمهای بر نظریههای گفتمان. ترجمهی حسینعلی نوذری. تهران: فرهنگ گفتمان.
- مولّلی، کرامت. (1401). مبانی روانکاوی فروید- لکان. چ پنجم. تهران: نی.
- میلز، سارا. (1393). گفتمان. ترجمهی مؤسسهی خط ممتد اندیشه زیر نظر نرگس حسنلی، تهران: نشانه.
- ون دایک، تئو ان. (1382). مطالعاتی در تحلیل گفتمان، از دستور متن تا گفتمانکاوی انتقادی. ترجمهی پیروز ایزدی و دیگران. تهران: نشر مرکز اطلاعات و تحقیقات رسانهها.
- وودز، نیکلاو. (1396). تحلیل گفتمان: راهنمایی کاربردی برای تحلیل گفتمان. ترجمهی سید محمد باقر برقعی، مریم نخعی و آمنه عربزاده. تهران: نشر نویسه پارسی.
- هوشنگی، مجید. (1396). تداخل زبانی فضای مجازی و زبان و معیار و تأثیر آن بر آموزش زبان. دوفصنامهی تخصصی مطالعات آموزش زبان فارسی. سال سوم (4)، 50- 37.