استادیار زبان‌شناسی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
چکیده
این مقاله به‌دنبال بررسی نظام ساختواژی زبان فارسی در چارچوب انگارۀ صرف واژگانی- مطرح‌شده توسط کیپارسکی- است. هدف از انجام این پژوهش بررسی میزان کارایی این انگاره در تحلیل داده‌های زبان فارسی است. بدین‌منظور، پس از معرفی این انگاره در قالب سه پرسش به تحلیل داده‌هایی پرداخته می‌شود که در نگاه نخست انطباق چندانی با انگارۀ موردنظرِ این مقاله ندارند. در ادامه به کمک معیارهای مختلف نحوی، معنایی و شناختی آشکار می‌شود که اغلب داده‌ها نهایتاً نوعی همسویی و انطباق با انگارۀ موردنظر نشان می‌دهند. تأکید می‌شود که میزان کارایی این انگاره در تحلیل داده‌های زبان انگلیسی- زبانی که انگاره براساس آن بنا شده ــ بیشتر از کارایی آن در زبان فارسی است. افزون‌بر این، نگارنده در جهت رفع نقصی که انگارۀ کیپارسکی در تحلیل گروه‌واژه‌ها در زبان فارسی دارد، پیشنهادِ وجود حلقه‌ای ارتباطی داده است که بتواند نمایانگر نوعی حرکت چرخه‌ای یا رفت‌و‌برگشتی میان دو سطح واژگان و نحو زبان باشد؛ زیرا خاستگاه اولیۀ گروه‌واژه‌ها سطح نحو زبان است که پس از واژگانی‌شدن بار دیگر به سطح نحو بازمی‌گردند. به‌نظر می‌رسد وجود این حلقه، ضریب کارآمدیِ الگوی کیپارسکی را افزایش می‌دهد.
آرام، یوسف (1387). «بررسی فرایند اشتقاق در زبان ترکی آذری». مجلۀ پژوهش علوم انسانی. س 9، ش 24، صص 185-207.
آرام، یوسف (1388). اشتقاق در زبان ترکی آذری. رسالۀ دوره دکتری زبان‌شناسی. تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
رفیعی، عادل (1386). «نگاهی معنایی به عملکرد پسوندافزایی اشتقاقی و پسوندافزایی تصریفی». مجموعه مقالات هفتمین کنفرانس زبا‌شناسی. (صص 274-287). تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
غلامعلی‌زاده، خسرو و یدالله فیضی پیرانی (1390). «بررسی لایه‌ها و سطوح واژگانی در وندهای زبان فارسی از نگاه صرف واژگانی». مجلۀ پژوهش‌های زبان‌شناسی. س 3، ش 2. صص 65-84.
Anderson, S. R. (1988). “Morphological theory”. In Newmeyer, F. (Ed.). Linguistic: The Cambridge Survey. Vol. 1. (pp. 146-191). Cambridge: Cambridge University Press.
Booij, G. E. (1996). “Inherent Versus contextual inflection and the split morphology hypothesis”. In G. E. Booij & J. Van Marle (Eds.). Yearbook of Morphology. (pp. 1-16). Dordrecht: Kluwer.
Chomsky, N. & M. Halle. (1968). The Sound Pattern of English. New York: Harper and Row.
Chomsky, N. (1970). “Remarks on Nominalization”. In Jacobs and Rosenbaum (Eds.). Readings in English Transformational Grammar. Waltham Mass: Blaidsdell.
di Sciullo, A. M. & E. Williams (1987). On Defining the Word. Massachusette: MIT Press.
Haspelmath, M. & A. D. Sims (2010). Understanding Morphology. 2nd Edition. Hodder Education.
Jensen, J. (1990). Morphology. Amsterdam: Benjamins.
Katamba, F. (2006).Morphology. 2nd edition. USA: Macmillan Press Ltd.
Kiparsky, P. (1982). “Lexical Morphology and Phonology”. In Yang, I. S. (Ed.). Linguistics in Morning Calm. Seoul: Hanshin.
Newmeyer, F. (2000). Language Form and Language Function. USA: MIT Press.
Taylor, J. R. (2002). Cognitive Grammar. Oxford: Oxford University Press.
جستارهای زبانی