بررسی انواع هم‌معنایی میان فعل‌های ساده فارسی و متناظر صوری- معناییِ مرکب آن‌ها

نویسندگان
استادیار زبان‌شناسی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
چکیده
پژوهش حاضر پژوهشی معنی‌شناختی است که به‌منظور بررسیِ معناییِ فعل‌های ساده زبان فارسی و متناظرهای مرکبِ صوری ـ معنایی آن‌ها صورت گرفته است، تا مشخص شود از میان انواعِ گوناگون هم‌معنایی، کدام انواع میان فعل‌های یادشده برقرار است و کدام انواع میان آن‌ها برقرار نیست. در این بررسی، نخست، طرز تلقی نگارنده از فعل ساده و مرکب بیان ‌شده و سپس، اشاره‌ای کلی به روش‌های ساخت افعال مرکب از متناظر ساده آن‌ها شده است. پس از آن، انواع تناظر میان فعل‌های ساده و مرکب معرفی شده‌اند. پس از بحثی کوتاه درباره انواع گوناگونِ هم‌معنایی، کوشش ‌شده به‌صورت مستدل و با ارائه نمونه، انواعِ گوناگون هم‌معنایی مشخص شوند و اینکه کدام نوع یا انواعِ هم‌معنایی میان فعل‌های ساده زبان فارسی و متناظرهای صوری ـ معنایی مرکب آن‌ها برقرار است. برای دستیابی به این هدف، آن گروه از فعل‌های ساده فارسی که دارای متناظرهای صوری ـ معناییِ مرکب‌اند، از فرهنگ سخن برگرفته شده‌اند و پیکره موردبررسی را در این مختصر تشکیل ‌داده‌اند. با بررسی این پیکره که 363 فعل دارد و در انتها، در بخش پیوست آمده، مشخص شده است که هم‌معنایی مطلق و ضمنی میان فعل‌های یادشده نیست؛ اما سایر انواع هم‌معنایی میان آن‌ها برقرار است.

کلیدواژه‌ها


  • انوری، حسن و دیگران (1381). فرهنگ سخن. ج8. چ1. تهران: سخن.

  • پالمر، فرانک (1385). نگاهی تازه به معنی‌شناسی. ترجمۀ کورش صفوی. چ4. تهران: کتاب ماد (وابسته‌به نشر مرکز).

  • صفوی، کورش (1383). درآمدی بر معنی شناسی، تهران: سوره مهر.

  • صفوی، کورش (1386). آشنایی با معنی شناسی. تهران: پژواک کیوان.

  • صفوی، کورش (1391). نوشته‌های پراکنده. دفتر اول: معنی‌شناسی. تهران: علمی.

  • طباطبایی، علاءالدین (1376). فعل بسیط فارسی و واژه‌سازی. چ1. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

  • عبدالکریمی، سپیده (1390). «مجهول‌سازی افعال مرکب فارسی ازمنظر معنایی و نظریه معنی‌شناسی مفهومی»، پژوهش‌های زبان و ادبیات تطبیقی (جستارهای زبانی). د2. ش2. صص 1-17.

  • عموزاده، محمد و فاطمه بهرامی (1391). «ساخت افعال سبک براساس زبان‏شناسیِ شناختی»، پژوهش‌های زبان و ادبیات تطبیقی (جستارهای زبانی). د3. ش4. صص 169-191.

  • لازار، ژیلبر (1384). دستور زبان فارسی معاصر. ترجمه مهستی بحرینی. تهران: هرمس.

  • لاینز، جان (1391). درآمدی‌بر معنی‌شناسی زبان. ترجمۀ کورش صفوی. تهران: علمی.

  • معین، محمد (1353). فرهنگ فارسی. ج6.تهران: موسسه انتشارات امیرکبیر.

  • نجفی، ابوالحسن (1378). فرهنگ فارسی عامیانه. چ1. تهران: نیلوفر.

    • Croft, W. & A. Cruse (2004). Cognitive Linguistics. 1st. Editon. UK: Cambridge University Press.

    • Cruse, A. (2004). Meaning in Language. 2nd Edition. UK: Oxford University Press.

    • Löbner, S. (2002). Understanding Semantics. London: Arnold.

    • Saeed, J. I. (2003). Semantics. 2nd. Edition. UK: Blackwell. Oxford.