1
دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران
2
دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران
3
استادیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران
چکیده
هر گفتمانی، عرصهی فرایند تولید معناست و عناصر مختلفی در شکلگیری این فرایند دخیل هستند؛ استعاره یکی از عناصر معناساز در انواع گفتمانها است. این مقاله با رویکرد نشانه- معناشناختی، نگاهی تازه به نقش پادگفتمانی استعاره در فرایند تولید معنا و چگونگی برقراری ارتباط در گفتمان نامههای نیما یوشیج دارد. منظور از نقش پادگفتمانی، بهکارگیری استعاره بهعنوان یک شگرد از جانب گفتهپرداز در جهت برجستهسازی بخشی از گفته، تأثیرگذاری هرچه بیشتر بر مخاطب، حمایت از گفته، ترمیم روابط زخمخورده، سرپوش گذاشتن بر عواطف و احساسات، القای حسی خاص به مخاطب و ... در گفتمان است. این پژوهش بر آن است تا نقش استعاره را در شکلگیری معنا و انسجامبخشی به گفتمان نشان دهد و نقشهای پادگفتمانی استعاره را در ترمیم و بازسازی گفتمان بررسی کند. از این رو مهمترین کارکردهای ارتباطی استعاره را در نامههای نیما دستهبندیکرده و مورد تجزیه و تحلیل قرار داده است.
پونتروتو، دایان (1390). «نقش انسجام‌دهندۀ استعاره‌شناختی در گفتمان و مکالمه»، استعاره و مجاز با رویکردی شناختی. گردآوری آنتونیو بارسلونا. ترجمۀ تینا امراللهی (صص 331- 355). چ 1. تهران: نقش جهان.
نیمایر، سوزان (1390). «از ته قلب: بررسی‌های مجازی و استعاری». استعاره و مجاز با رویکردی شناختی. گردآوری آنتونیو بارسلونا. ترجمۀ تینا امراللهی (صص247- 277). چاپ اول. تهران: نقش جهان.
بابک‌معین، مرتضی (1391). «استعاره و پیرنگ در اندیشۀ پل ریکور». نقد ادبی. س5. ش20. صص 7-26.
بابک‌معین، مرتضی (1392). «تبیین خلق زبان شاعرانه با استفاده از نظام مبتنی بر تطبیق و لغزش‌های مهارشده اریک لاندوفسکی». فصلنامه مطالعات زبان و ترجمه. س46. ش4. صص 121-134.
بهنام، مینا (1389). «استعاره مفهومی نور در دیوان شمس». نقد ادبی. س 3. ش 10. صص 91-114.
بیابانی، احمدرضا و یحیی طالبیان (1391). «استعارۀ جهت‌گیرانه و طرح‌واره‌های تصویری در شعر شاملو». پژوهشنامۀ نقد ادبی. د1 . ش1. صص 99-126.
داوری اردکانی، رضا و دیگران (1391). زبان استعاری و استعاره‌های مفهومی. تهران: هرمس.
سجودی، فرزان و زهرا قنبری (1391). «بررسی معناشناختی استعارۀ زمان در داستان‌های کودکان به زبان فارسی». فصلنامۀ نقد ادبی. س 5. ش 19. صص135- 156.
شعیری، حمیدرضا (1388). راهی به نشانه‌ـ‌معناشناسی سیال؛ با بررسی موردی ققنوسنیما. تهران: علمی و فرهنگی.
شعیری، حمیدرضا (1392). تجزیه و تحلیل نشانه‌ـ‌معناشناختی گفتمان. تهران: سمت.
قادری نجف‌آبادی، سلیمان و منوچهر توانگر (1392). «تحلیل شناختی پاره‌ای از استعاره‌های دل در بوستان سعدی». مجلۀ زبان‌شناسی و گویش‌های خراسان. ش 1.
قاسم‌زاده، حبیب‌الله (1379). استعاره و شناخت. تهران: انتشارات فرهنگیان.
جستارهای زبانی