مهارت‌های دانش‌آموختگان نظام متوسطه با محوریت درس زبان و ادبیات فارسی (مطالعه موردی: شهر تهران)

نویسنده
استادیار زبان و ادبیات فارسی، فرهنگستان زبان و ادب فارسی، تهران، ایران
چکیده
این پژوهش برای ارزشیابی مهارت‌های زبانی و ادبی دانش‌آموختگان نظام متوسطه انجام شده و هدف اصلی آن براساس پرسش‌های پژوهش، بررسی مهارت‌های چهارگانه نوشتن، خواندن، شنیدن و سخن ‌گفتن دانش‌آموختگان دوره متوسطه و بررسی تأثیر متغیرهای جنس و رشته بر نتایج بوده است.
براساس یافته‌های پژوهش، نمرۀ میانگین دانش‌آموختگان از سطح معیار به‌طور معناداری پایین‌تر است. میان نتایج این آزمون و نتایج رسمی، تفاوت چشمگیری درجهت کاهش سطح نمره‌ها وجود دارد. در مطالعات تطبیقی، کمترین نمره میانگین‌ به مهارت خواندن و بیشترین نمره میانگین به مهارت سخن گفتن تعلق دارد. در تمام مهارت‌ها، عملکرد دخترها از مطلوبیت بیشتری برخوردار بوده است که با نتایج جهانی نیز مطابقت دارد. بررسی رشته‌های تحصیلی سه‌گانه ریاضی، تجربی و انسانی ناظر به عملکرد معیارِ دانش‌آموختگان رشته علوم تجربی دربرابر دو رشته تحصیلی دیگر بوده است. واکاوی نتایج این ارزشیابی، ناتوانی آموزش‌ و ‌پرورش را در استفاده از ظرفیت‌های کنونی نشان می‌دهد؛ شفاهی شدن نسل جوان، عدم توانایی کافی در درک خوانده‌ها و شنیده‌ها و نیز نارسایی منطقی و ساختاری نوشته‌ها می‌تواند علاوه‌بر ایجاد بدفهمی و تضعیف گفتمان بی‌خدشه میان فرهنگ‌های متفاوت داخلی و خارجی، به بروز آسیب‌های جدی در سرنوشت علمی جامعه که مبتنی بر مکتوب‌ کردن اندیشه‌های علمی است، بینجامد. پس با توجه به هم‌بستگی مهارت‌های چهارگانه پیشنهاد می‌شود ضمن ارزشیابی‌های مداوم کشوری و رصد وضعیت آموزشی کودکان و نوجوانان، تغییرات برنامه‌ریزی‌شده مدون به‌کمک متخصصان درجهت هدف‌گزاری مجدد برنامه درسی، به‌ویژه برنامه درسی زبان و ادبیات فارسی، و استانداردسازی آموزش صورت گیرد.

کلیدواژه‌ها


  • اﺑﻮاﻟﺤﺴﻨﻲ ﭼﻴﻤﻪ، زﻫﺮا (1393). «ﺗﻌﺎﻣﻞ ﺗﻠﻔﻆ و ﻧﮕﺎرش ارﺗﺒﺎط ﺑﻴﻦ ﻣﺸﻜﻼت ﺗﻠﻔﻈﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎی ﻧﮕﺎرﺷﻲ ﻓﺎرﺳﻲآﻣﻮزان ﻏﻴﺮﻓﺎرﺳﻲزﺑﺎن». جستارهای زبانی. ش18. صص1-30.

  • پاشاشریفی، حسن و زهرا دانش‌پژوه (1383). «سنجش ملی پیشرفت تحصیلی زبان فارسی». تعلیم و تربیت. ش79. صص7-50.

  • حسرتی، مصطفی (1384). «نگارش دانشگاهی در دانشگاه‌های ایران: حلقه گمشده آموزش عالی». پژوهشوبرنامه‌ریزیدرآموزشعالی. ش35. صص103-138.

  • دانای طوسی، مریم (1389). تبیین اهداف و مؤلفه‌های آموزش مهارت‌های ادراکی و تولیدی زبان در برنامه درسی زبان ملی در دوره‌های مختلف تحصیلی آموزش‌ و ‌پرورش ایران. طرح پژوهشی در مؤسسه پژوهشی برنامه‌ریزی درسی و نوآوری‌های آموزشی.

  • دانای طوسی، مریم (1391). «آموزش انشا در دورۀ متوسطه، شواهدی از چند کشور پیشرو در زبان‌آموزی و ایران» در مقاله‌های هفتمین همایش بین‌المللی انجمن ترویج زبان و ادب فارسی. تهران: دانشگاه علامه طباطبایی با همکاری شورای گسترش زبان و ادبیات فارسی. صص600-621.

  • دانشگر، مریم (1394). «بررسی نمرات درس زبان و ادبیات فارسی در دو آزمون استاندارد: امتحانات نهایی کشوری- آزمون سراسری». خبرنامه الکترونیکی گروه آموزش زبان و ادبیات فارسی فرهنگستان زبان و ادب فارسی. ش13. تاریخ 12/7/1394. در:


http://www.persianacademy.ir/UserFiles/File/az/publications/XAZDF-13.pdf



  • دانشگر، مریم، سهیلا عابدینی و ندا محمدی (1394). «تحلیل آماری نمره‌های زبان و ادبیات فارسی در کنکور سراسری». مطالعات ملی. س16. ش62.

  • دفتر برنامه‌ریزی و تألیف کتب درسی (1386). راهنمای برنامۀ درسی زبان و ادبیات فارسی دورۀ متوسطه.

  • کریمی، عبدالعظیم، شهرناز بخشعلی‌زاده و مسعود کبیری (1391). گزارش اجمالی از مهم‌ترین نتایج تیمز و پرلز. مرکز ملی مطالعات تیمز و پرلز. سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی. تهران.

  • محمدی، علی، ملیحه خلقی، سهیلا قرق‌دردوست و زهرا قدیانی‌نژاد (1393). سالنامه آماری اداره کل آموزش ‌و ‌پرورش شهر تهران.    

  • موسوی، سیدایمان، غلامرضا کیانی، رامین اکبری و رضا غفارثمر (1395). «سیر تکاملی آگاهی از ژانر رشتۀ تخصصی با آموزش مهارت‌های نگارش دانشگاهی: یک مطالعۀ موردی». جستارهای زبانی. ش31. صص171- 196.

  • موسی‌پور، نعمت‌الله (1381). «مقایسۀ تطبیقی روند تحولات ارزشیابی آموزشی در غرب و ایران». علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز. ش36. صص111-135.

  • میردهقان، مهین‌ناز و مجتبی زندی (1390). «چارچوب معیار آموزش زبان فارسی به غیرفارسی‌زبانان: انسجام و شفافیت اهداف، سطوح تدریس و سنجش» در گلبانگ آشنایی (مجموعه‌مقالات هفتمین مجمع بین‌المللی استادان زبان و ادبیات فارسی). به‌کوشش عباسعلی وفایی. شورای گسترش زبان و ادبیات فارسی.



  • Language Policy Unit,Common European Framework of Reference for Languages: Learning, Teaching, Assessment, Cambridge University Press. http://www.coe.int/t/dg4/linguistic/source/  

  • The official Guide to PTE Academic. Pearson Longman Asia ELT, Hong Kong, 2011.