راه‌اندازی شبکه هم‌نت: شبکه‌ای برای تبیین باهمایی واژگانی

نویسنده
سید حمزه موسوی
استادیار زبان‌شناسی، دانشگاه صنعتی شاهرود، سمنان، ایران
چکیده
در این مقاله برای نخستین‌بار شبکه‌ای با جست‌وجوی تحت وب برای تبیین «باهمایی واژگانی» بر پایه معناشناسی قالبی پیشنهاد داده و آن را «هم‌نت» می‌نامیم و با قالب‌نت که شبکه‌ای برای تبیین قالبی واژگان است، پیوند می‌دهیم. این شبکه نه‌تنها به درک ما از باهمایی واژگانی یاری می‌رساند، بلکه می‌تواند مقدمه‌ای برای پژوهش‌های رایانشی در مورد ماهیت ترکیبات واژگانی باشد. برای توصیف چگونگی کارکرد این شبکه، به‌عنوان نمونه باهمایی با واژه «دست» در نظر گرفته شد و داده‌ها از منابع مختلف از جمله دو پیکره بی‌جن‌خان و پایگاه دادگان زبان فارسی استخراج شد. روشی که برای بررسی باهمایی در این پژوهش به کار رفته، عبارت است از مقایسه قالب‌های اجزای ترکیب واژگانی با قالبی که کل ترکیب در آن تعریف می‌شود. نتیجه این‌که از طریق مقایسه این قالب‌ها و شیوه ارتباط آن‌ها با یکدیگر، نه‌تنها نوع ترکیب (از جمله ساده، استعاری و مجازی) دست‌یافتنی است، بلکه می‌توان به اطلاعاتی در مورد انگیزه‌های فرهنگی و تاریخی که در پس ترکیب‌های هم‌آیند قرار گرفته‌اند، دست یافت.

کلیدواژه‌ها

  • ·      افراشی، آزیتا (1379). «نگاهی به مسئله باهم‌آیی واژگانی». زبان و ادب. س 3. ش7 و 8. صص 8- 73.

  • پناهی، ثریا (1379). فرآیند باهم‌آیی در زبان فارسی و نقش ترکیبات باهم‌آیند در آموزش فارسی به غیر فارسی‌زبانان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

  • رسام، میرمحمدحسین (1375). طرح فرهنگ بافتی افعال فارسی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. تهران: دانشگاه تهران.

  • شهریاری، زهرا (1378). محدودیت باهم‌آیی واژگان و ترجمه و تحقیق. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. تهران: دانشگاه آزاد اسلامی.

  • مدرس خیابانی، شهرام (1384). «بررسی مسئله باهم‌آیی واژگانی در زبان فارسی». مجموعه‌مقالات نخستین همایش انجمن زبان‌شناسی ایران. به کوشش دکتر مصطفی عاصی (صص 305-322). تهران: دانشگاه تهران.

  • ملانظر، حسین (1369). نقش باهم‌آیی در ترجمه.پایان‌نامه کارشناسی ارشد آموزش زبان انگلیسی. تهران: دانشگاه تربیت مدرس.

  • موسوی، سید‌حمزه (1394). جستاری بر باهمایی واژگانی در زبان فارسی بر پایه نظریه قالب‌های معنایی. رساله دکتری.اصفهان: دانشگاه اصفهان.

  • موسوی، سید‌حمزه، محمد عموزاده و والی رضایی (1394). «قالب‌نت زبان فارسی؛ نمونه موردی: قالب ادراکی». مجموعه‌مقالات سومین همایش ملی زبان‌شناسی و آموزش زبان فارسی. (صص 218- 252). مشهد: دانشگاه فردوسی.

  • میرعمادی، سیدعلی و مهناز کربلایی صادق (1388). «بررسی باهم‌آیی واژگانی در آثار منظوم و منثور مولانا». مجله زبان و زبان‌شناسی. س 5. ش 10. صص 115-133.

  • نایب‌لویی، فاطمه؛ سید‌مصطفی عاصی و آزیتا افراشی (1394). «شبکه معنایی قالب‌بنیاد (فریم‌نت) در زبان فارسی». مجله پژوهش‌های زبان‌شناسی تطبیقی. س 5. ش 9. صص 257 -275.

    • Baker, C. F.; C. J. Fillmore & J. B. Lowe (1998). “The Berkeley FrameNet Project”. Proceedings of the 17th International Conference on Computational Linguistics. Vol. 1.(Pp. 86-90). Berkeley: Association for Computational Linguistics.

    • Carter, R. (1998). Vocabulary: Applied Linguistics Perspectives. London: Routledge.

    • Cruse, D. A. (1986). Lexical Semantics. Cambridge: Cambridge University Press.

    • Fellbaum, C. (1998). WordNet. London: Blackwell Publishing Company.

    • Fillmore, C. J. (1976). “Frame semantics and the nature of language”*. Annals of the New York Academy of Sciences. 280 (1). Pp. 20-32.

    • Fillmore, C. J. (1977 a). “The case for case reopened”. In P. Cole; & J. Sadock. Syntax and Semantics8: Grammatical Relations. (Pp. 59-81). New York: Academic Press.

    • Fillmore, C. J. (1977 b). “Topics in lexical semantics”. In R. W. Cole. Current Issues in Linguistic Theory. Bloomington: Indiana University Press.

    • Fillmore, C. J. (1982). “Frame semantics.” In The Linguistic Society of Korea.Linguistic in the Morning Calm. (Pp. 65-137). Hanshin: Seoul.

    • Fillmore, C. J.; C. F. Baker & H. Sato (2004). “FrameNet as a ‘net’”. Proceedings of LREC. Vol. 4.(Pp. 1091-1094). Lisbon: ELRA.

    • Fillmore, C. J.; C. R. Johnson & M. R. Petruck (2003). “Background to frameNet”. International Journal of Lexicography. 16 (3).Pp. 235-250.

    • Lyons, J. (1995). Linguistic semantics: An Introduction. Cambridge: Cambridge University Press.

    • Levin, B. (1993). English Verb Classes and Alternation: A Preliminary Investigation. Chicago: The University of Chicago Press.

    • Miller, G. (1995). “Wordnet: a lexical database”. Communication of the ACM. 38 (11). Pp. 39-41.

    • Minsky, M. (1975). "A framework for representing knowledge". Winston. Vol. 73.pp. 211-227.

    • Nakhimovsky, A. D. & R. L. Leed (1979). “Lexical functions and language learning”. Slavic and East European Journal. 23 (1). Pp. 104-113.

    • Ruppenhofer, J.; M., Ellsworth; M. Petruck C.; Johnson & J. Scheffczyk (2010). Framenet II: Theory and Practice. California: International Computer Science Institute.

    • Shamsfard, M.; A. Hesabi; H. Fadaei; N. Mansoory, A. Famian;  S. Bagherbeigi & E. Fekri (2010). "Semi-automatic development of FarsNet: the Persian WordNet". Proceedings of the 5th Global WordNet Conference. Mumbai: India.

    • Sinclair, J. (1991). Corpus, Concordance and Collocation. Oxford: Oxford University Press.

    • Smadja, F. (1993). “Retriving collocations from text: Xtract”. Computational Linguistics. 19 (1). Pp. 143-177.

    • Tannen, D. (1993 a).“Introduction”. In D. Tannen. Framing in Discourse. (Pp. 3-13). Oxford: Oxford University Press.

    • Tannen, D. (1993 b). “What's in a frame? Surface evidence for underlying expectations”. In D. Tannen. Framing in Discourse. (Pp. 14-56). Oxford: Oxford University Press.

    • Tannen, D. & S. Wallat (1993). “Interactive frames and knowledge schemas in interaction:examples from a medical examination/ interview”. In D. Tannen. Framing in Discourse. (pp. 57-76). Oxford: Oxford University Press.




 

جستارهای زبانی
دوره 8، شماره 2
خرداد و تیر 1396
صفحه 197-223