بررسی آغازگرهای فرانقش متنی در عبهرالعاشقین روزبهان بقلی

نویسندگان
1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه حکیم سبزواری
2 دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه حکیم سبزواری
چکیده
زبان­شناسی نقش­گرا زبان را به­عنوان یک نظام معانی به همراه صورت­هایی می­داند که از طریق همین صورت­ها، معانی تشخیص داده می­شوند. در دستورِ نقش­گرای هلیدی، علاوه­بر فرانقش تجربی و بینافردی که در درک تجربه­ها و بیان روابط بینافردی دخیل­اند، مؤلفۀ معنایی دیگری هم به نام فرانقش متنی وجود دارد که به­نوعی، مکمل دو فرانقش یادشده است. در این فرانقش، زنجیره­ها و توالی­های موجود درگفتمان شکل می­گیرند و همچنان­که کلام پیش می­رود، پیوستگی جریان سخن نیز ساماندهی می­شود. زبان میان خود و بافت ارتباط برقرار می­کند تا به تناسبِ بافتی که در آن بیان شده و با توجه به ویژگی­های مترتب بر آن بافت، متن­آفرینی کند. نوشتار حاضر بر آن است تا ویژگی­های زبان­شناختی روزبهان بقلی را در کتاب عبهرالعاشقین براساس فرانقش متنی واکاوی کند و به کشف نظام معنایی موجود در متن و چگونگی ارتباط متقابل با خواننده دست یابد. بدین­منظور بخش­هایی از این کتاب برای بررسی از منظر فرانقش متنی انتخاب و در آن به تحلیل و بررسی انواع آغازگرها و میزان بسامد آن­ها پرداخته شده است. آن­گاه با تعیین درصد انواع آغازگرها و میزان بسامد هریک، مشخص شد که درصـد وقـوع آغـازگر متنـی بـسیار بیـشتر از آغازگر بینافردی است. این امر نشان­دهندۀ انسجام و هماهنگی بیشتر بندهای عبهرالعاشقین است که درواقــع رابطۀ منطقــی و معنـایی بــین دو بنــد را بــه­وجــود مــی­آورد؛ در حــالی­کــه آغــازگر بینــافردی نگــرش، احــساسات و قضاوت گوینده را در ارتباط با پیام نشان می­دهـد. وجود آغازگرهای تداومی، ساختاری و افزودۀ پیوندی، سهم بسزایی در پیوستگی کلام و انسجام میان بافت و گسترش مفهوم در بندهای به­هم پیوسته دارد.

کلیدواژه‌ها


  • ·      آقاگل­زاده، فردوس و همکاران (1390).«سبک­شناسی داستان براساس فعل: رویکرد نقش­گرا». بهار ادب. س 4. ش 1. صص 254-242

  • ابراهیم بن روزبهان ثانی (۱382). تحفۀ اهل العرفان. به کوشش جواد نوربخش. تهران: یلدا قلم.

  • احمدزاده، سیدمصطفی (1378). «تفسیر زبان­شناختی سورۀ عصر». مطالعات اسلامی علوم قرآن و حدیث. س 4. ش پیاپی 3(81). صص 36-11

  • امامی، محمد (1385). بررسی سه ترجمۀ فارسی از کتاب شازده کوچولو از منظر فرانقش متنی و بینافردی. پایان­نامۀ کارشناسی ارشد. دانشگاه اصفهان.

  • پهلوان­نژاد، محمدرضا و رضا زمردیان (1383).«تحلیل نحوی معنایی بند ساده در زبان فارسی بر پایۀ دستور نقش­گرای هلیدی». مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی مشهد. دانشگاه فردوسی مشهد. ش 14. صص 74-55

  • پهلوان­نژاد، محمدرضا (1383). توصیف و تحلیل ساختمان بند در زبان فارسی بر پایۀ نظریۀ نقش­گرایی نظام­مند هلیدی. رسالۀ دکتری. دانشکده ادبیات و علوم انسانی دکتر علی شریعتی. دانشگاه فردوسی مشهد.

  • خان جان، علی­رضا (1379). «دستور نقش­گرای هلیدی و مفهوم نشانداری در ساخت متنی زبان». مجموعه­مقالات پنجمین کنفرانس زبان­شناسی. چ 1. صص264 - 283.

  • خطیبی، محمدمهدی و مهیار علوی مقدم (1395). «عنوان بررسی سبک- زبان­شناختی شرح شطحیات روزبهان بقلی براساس فرانقش اندیشگانی و بینافردی در دستور نقش­گرای هلیدی». پژوهش­های ادب عرفانی. (در دست چاپ).

  • راعی دهقی، اکبر (1380). انواع ابزارهای انسجام درون­متنی در درون کتاب­های فارسی پایۀ اول، دوم، سوم ابتدایی و بسامد آن­ها. پایان­نامۀ کارشناسی ارشد. دانشکدۀ ادبیات و زبان­های خارجی. تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.

  • روزبهان بقلی، ابومحمد (1337). ﻋﺒﻬﺮاﻟﻌﺎﺷﻘﻴﻦ. ﺑـﻪ ﺗﺼـحیح ﻫـﺎﻧﺮی ﻛـﺮﺑﻦ و ﻣﺤﻤـﺪ ﻣﻌـﻴﻦ. ﺗﻬﺮان:ا نجمن ایران­شناسی فرانسه.

  • روزبهان بقلی، ابومحمد (1360). ﻋﺒﻬﺮاﻟﻌﺎﺷﻘﻴﻦ. ﺑـﻪ ﺗﺼـحیح ﻫـﺎﻧﺮی ﻛـﺮﺑﻦ و ﻣﺤﻤـﺪ ﻣﻌـﻴﻦ. ﺗﻬﺮان: انجمن ایران­شناسی فرانسه.

  • روزبهان بقلی، ابومحمد (1393). کشف­الاسرار و مکاشفات الانوار. تصحیح و ترجمۀ مریم حسینی. تهران: سخن.

  • سجودی، فرزان (1390). نشانه­شناسی کاربردی. تهران: علم.

  • شهیدی، نوشین (1378). مبتداسازی در فارسی با نگاهی نقش­گرا. پایان­نامۀ کارشناسی ارشد. دانشکدۀ ادبیات و زبان­های خارجی. دانشگاه علامه طباطبایی

  • صافی، احمد ( 1379). بررسی نقش بینافردی در زبان فارسی. پایان­نامۀ کارشناسی ارشد. دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی. دانشگاه شیراز.

  • عبداللطیف بن روزبهان ثانی (۱۳۴۷). «روح­الجنان» در روزبهان­نامه. به کوشش محمدتقی دانش­پژوه. چ 1. تهران: انجمن آثار ملی.

  • ﻓﺘﻮﺣﻲ، ﻣﺤﻤﻮد (1386). ﺑﻼﻏﺖ ﺗﺼﻮﻳﺮ. چ 1. ﺗﻬﺮان: ﺳﺨﻦ.

  • ﻓﻮﻻدی، ﻋﻠﻲرﺿﺎ (1387). زﺑﺎن ﻋﺮﻓﺎن. چ 1. ﻗﻢ: ﻓﺮاﮔﻔﺖ.

  • فهیم­نیا، فرزین (1387). توصیف و تحلیل نقش­گرایانه آغازگر از منظر رویکرد هلیدی در کتاب­های فارسی و انشاهای دانش­آموزان دبستان. رسالةدکتری پژوهشگاه علـوم انـسانی و مطالعـات فرهنگی.

  • ﻛﺎرل دبلیو، ارﻧﺴﺖ (1377). روزﺑﻬﺎن ﺑﻘﻠﻲ. ﺗﺮﺟﻤﺔ ﻣﺠﺪ­اﻟﺪﻳﻦ ﻛﻴﻮاﻧﻲ. ﺗﻬﺮان: ﻣﺮﻛﺰ.

  • کاظمی، فروغ و آزیتا افراشی (1392). «نشان­داری آغازگر در زبان­های فارسی و انگلیسی براساس رویکرد دستور نقش­گرای هلیدی». جستارهای زبانی. دورۀ 4. ش 1. ،صص127 - 157.

  • کاظمی، فروغ (1390). آغازگر و پایان­بخش در متون علمی فارسی و انگلیسی بر پایۀ نظریۀ نقش­گرای نظام­مند هلیدی. رسالۀ دکتری دانشگاه آزاد اسلامی. واحد علوم و تحقیقات تهران.

  • کاووسی­نژاد، سهیلا (1381). ساخت مبتدا ـ خبر در زبـان فارسـی و اهمیـت آن در ایجـاد انـسجام در مـتن:نگرش نقش­گرا. رساله دکتری زبان­شناسی. تهران: دانشگاه تهران.

  • مهاجر، مهران و محمد نبوی (1386). به­سوی زبان­شناسی شعر؛ رهیافتی نقشگرا. تهران: مرکز.

  • مهاجر، مهران و محمد نبوی (1393). به سوی زبان­شناسی شعر. تهران: آگه.


 



  • ·       Aghagolzadeh, F. et al. (2011).  “Stylistics of the story based on verbs: Functional Approach”. Bahar-e Adab Vol. (1), No. (1).

  • ·       Ahmadzadeh, S. M. (1999). “Linguistic interpretation of Surah of Al-Asr”. Islamic Studies of Quranic Science and Hadith. Vol. (4), No. (3/81).

  • Bloor, T. & M. Bloor (1995). The Functional Analysis of English: A Hallidayan
    Approach, London: Arnold.

  • ·       Emami, M. (2006). A Review of Three Persian Translations of Little Prince, Based on the Textual and Interpersonal Meaning Function. M.A. thesis, Isfahan University.[In Persian].

  • Fries, P. H. (1995) Themes, methods of development, and texts, in R. Hassan and P. - H. Fries, on Subject and Theme: A Discourse Functional Perspective.

  • Halliday, M. A. K &  R. Hassan (1976). Cohesion in English. London: Longman.

  • Halliday, M. A. K. & Ch. Matthiessen (2004). An Introduction to Functional Grammar, 3rd edition, London, Edward Arnold Publishers Ltd.

  • Halliday, M. A. K. (1985). An Introduction to Function Grammer. London, Edward Arnold Publishers Ltd.

  • Hassan, R. & P.H. Fries (1995). Reflections on subject and theme in Hasan, R. and Fries, P.H. (ed): on subject and theme: From the Perspective of Functions in Discourse, Amesterdam and Philadelphia: John Benjamin.

  • ·       Khanjan, A.R. (2000). “Halliday’s Functional Grammar and the notion of marking in textual language”. Proceedings of the 5th Conference on Linguistics, 1st edition. Pp 264-283, Tehran. [In Persian].

  • Lock, G. (1996). Functional English Grammar: An Introduction for Second Language Teachers. Jack C.Richards(ed). Cambridge University Press.

  • ·       Noorbakhsh, J. (2003). Tohfe Ahl Al-Erfan. Tehran: Yalday-e Qalam.

  • ·       Pahlavan Nezhad, M. R. (2004). Description and Analysis of the Structure of the Clause in Persian Language Based on the Halliday’s Systemic-functional Approach. Ph.D.Dissertation .Ferdowsi University of Mashad.[In Persian].

  • ·       Pahlavan Nezhad, M. R. & R. Zomorodian, (2004). “Semantic, syntactic and analysis of simple clause in Persian language, based on the Halliday’s functional approach”. Journal of the Faculty of Literature and Humanities. Ferdowsi University of Mashad,  No. (14).[In Persian].

  • Wang, L. (2007). Theme and rheme in the thematic organization of text: implication for teaching academic writing, Asian EFL Journal. 9 (9).Pp.88-101.


·       Daneshpajooh, M. T. (1968). Rooh al-Janan. 1st edition, Tehran: National Art Association.[In Persian].


·       Ernest, Carle, W. (1998). Ruzbehan Baqli. Translated by: Mojdeddin Keyvani, Tehran: Markaz.


·       Fahim Nia, F. (2008). Characteristic and Analytic Initiation of the Themes from the Perspective of Halliday’s Approach in Persian Books and Classroom Students, Ph.D. dissertation, Institute of Humanities and Cultural Studies. [In Persian].


·       Fouladi, A.R. (2008). Language of Mysticism. 1st edition, Qom: Faragoft.[In Persian].


·       Fotouhi, M. (2007). Rhetorical Image. 1st edition, Tehran: Sokhan. [In Persian].


·       Kavousi Nezhad, S. (2002). Making novices and news in Persian language and its Importance in Creating Coherence in Text: Functional Attitude. PhD Dissertation, Tehran: University of Tehran. [In Persian].


·       Kazemi, F. (2011). Themes and Endings in Academic Persian and English Texts Based on the Systemic-Functional Approach of Halliday. PhD Dissertation, Islamic Azad University, Science and Research Branch. [In Persian].


·       Kazemi, F.& A. Efrashi (2013). “Titled themes in Persian and English Languages based on the systemic-functional approach of Halliday”. Language Related Research. Vol. (4). No. (1). Pp 127-157. Tehran.[In Persian].


·       Khatibi, M. M. & M. Alavi Moghadam (2016). “A study of starters of textual metafuncation in Roozbahan Baqli’s Abhar-alasheghin based on Halliday’s Functional Grammar”, Mystical literary research. No.[In Persian].


·       Lock, G. (2014). Towards Linguistics of Poetry. Tehran: Agah Press. [In Persian].


·       Raie Dehaghi, A. (2001). Types of Intrinsic Coherence Tools within Persian First, Second, Third GradesBooks in Elementary School and their Frequency. M.A. thesis, Faculty of Foreign Languages and Literature, Allameh Tabatabaei University. [In Persian].


·       Ruzbehan Baqli, Abu Mohammad (1958). Abhar al-Asheqin, corrected by Henry Corbin and Mohammad Moeen, Tehran: French Society of Iranian Studies.


·       Ruzbehan Baqli, Abu Mohammad (1981). Abhar al-Asheqin, corrected by Henry Corbin and Mohammad Moeen, Tehran: French Society of Iranian Studies.


·       Ruzbehan Baqli, Abu Mohammad (2014). The Unveiling of Secrets or Kashf al-  asrar, translated and corrected by :Maryam Hoseini, Tehran: Sokhan. [In Persian].


·       Safi, A. (2000). Investigating the Interpersonal Role in Persian Literature, M.A. thesis, Faculty of Foreign Languages and Literature, Shiraz University.[In Persian].


·       Shahidi, N. (1999). Topicalization in Persian with Functional approach, M.A. thesis, Faculty of Foreign Languages and Literature, Allameh Tabatabaei University. [In Persian].


·       Sojoudi, Farzan, (2011). Applied Semiotics, Tehran: Elm.[In Persian].