1
دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه حکیم سبزواری
2
دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه حکیم سبزواری
چکیده
زبانشناسی نقشگرا زبان را بهعنوان یک نظام معانی به همراه صورتهایی میداند که از طریق همین صورتها، معانی تشخیص داده میشوند. در دستورِ نقشگرای هلیدی، علاوهبر فرانقش تجربی و بینافردی که در درک تجربهها و بیان روابط بینافردی دخیلاند، مؤلفۀ معنایی دیگری هم به نام فرانقش متنی وجود دارد که بهنوعی، مکمل دو فرانقش یادشده است. در این فرانقش، زنجیرهها و توالیهای موجود درگفتمان شکل میگیرند و همچنانکه کلام پیش میرود، پیوستگی جریان سخن نیز ساماندهی میشود. زبان میان خود و بافت ارتباط برقرار میکند تا به تناسبِ بافتی که در آن بیان شده و با توجه به ویژگیهای مترتب بر آن بافت، متنآفرینی کند. نوشتار حاضر بر آن است تا ویژگیهای زبانشناختی روزبهان بقلی را در کتاب عبهرالعاشقین براساس فرانقش متنی واکاوی کند و به کشف نظام معنایی موجود در متن و چگونگی ارتباط متقابل با خواننده دست یابد. بدینمنظور بخشهایی از این کتاب برای بررسی از منظر فرانقش متنی انتخاب و در آن به تحلیل و بررسی انواع آغازگرها و میزان بسامد آنها پرداخته شده است. آنگاه با تعیین درصد انواع آغازگرها و میزان بسامد هریک، مشخص شد که درصـد وقـوع آغـازگر متنـی بـسیار بیـشتر از آغازگر بینافردی است. این امر نشاندهندۀ انسجام و هماهنگی بیشتر بندهای عبهرالعاشقین است که درواقــع رابطۀ منطقــی و معنـایی بــین دو بنــد را بــهوجــود مــیآورد؛ در حــالیکــه آغــازگر بینــافردی نگــرش، احــساسات و قضاوت گوینده را در ارتباط با پیام نشان میدهـد. وجود آغازگرهای تداومی، ساختاری و افزودۀ پیوندی، سهم بسزایی در پیوستگی کلام و انسجام میان بافت و گسترش مفهوم در بندهای بههم پیوسته دارد.
· آقاگلزاده، فردوس و همکاران (1390).«سبکشناسی داستان براساس فعل: رویکرد نقشگرا». بهار ادب. س 4. ش 1. صص 254-242
ابراهیم بن روزبهان ثانی (۱382). تحفۀ اهل العرفان. به کوشش جواد نوربخش. تهران: یلدا قلم.
احمدزاده، سیدمصطفی (1378). «تفسیر زبانشناختی سورۀ عصر».مطالعات اسلامی علوم قرآن و حدیث. س 4. ش پیاپی 3(81). صص 36-11
امامی، محمد (1385).بررسی سه ترجمۀ فارسی از کتاب شازده کوچولو از منظر فرانقش متنی و بینافردی. پایاننامۀ کارشناسی ارشد. دانشگاه اصفهان.
پهلواننژاد، محمدرضا و رضا زمردیان (1383).«تحلیل نحوی معنایی بند ساده در زبان فارسی بر پایۀ دستور نقشگرای هلیدی». مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی مشهد. دانشگاه فردوسی مشهد. ش 14. صص 74-55
پهلواننژاد، محمدرضا (1383). توصیف و تحلیل ساختمان بند در زبان فارسی بر پایۀ نظریۀ نقشگرایی نظاممند هلیدی. رسالۀ دکتری. دانشکده ادبیات و علوم انسانی دکتر علی شریعتی. دانشگاه فردوسی مشهد.
خان جان، علیرضا (1379). «دستور نقشگرای هلیدی و مفهوم نشانداری در ساخت متنی زبان». مجموعهمقالات پنجمین کنفرانس زبانشناسی. چ 1. صص264 - 283.
خطیبی، محمدمهدی و مهیار علوی مقدم (1395). «عنوان بررسی سبک- زبانشناختی شرح شطحیات روزبهان بقلی براساس فرانقش اندیشگانی و بینافردی در دستور نقشگرای هلیدی». پژوهشهای ادب عرفانی. (در دست چاپ).
راعی دهقی، اکبر (1380). انواع ابزارهای انسجام درونمتنی در درون کتابهای فارسی پایۀ اول، دوم، سوم ابتدایی و بسامد آنها. پایاننامۀ کارشناسی ارشد. دانشکدۀ ادبیات و زبانهای خارجی. تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
شهیدی، نوشین (1378). مبتداسازی در فارسی با نگاهی نقشگرا. پایاننامۀ کارشناسی ارشد. دانشکدۀ ادبیات و زبانهای خارجی. دانشگاه علامه طباطبایی
صافی، احمد ( 1379). بررسی نقش بینافردی در زبان فارسی. پایاننامۀ کارشناسی ارشد. دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی. دانشگاه شیراز.
عبداللطیف بن روزبهان ثانی (۱۳۴۷). «روحالجنان» در روزبهاننامه. به کوشش محمدتقی دانشپژوه. چ 1. تهران: انجمن آثار ملی.
ﻓﺘﻮﺣﻲ، ﻣﺤﻤﻮد (1386). ﺑﻼﻏﺖ ﺗﺼﻮﻳﺮ. چ 1. ﺗﻬﺮان: ﺳﺨﻦ.
ﻓﻮﻻدی، ﻋﻠﻲرﺿﺎ (1387). زﺑﺎن ﻋﺮﻓﺎن. چ 1. ﻗﻢ: ﻓﺮاﮔﻔﺖ.
فهیمنیا، فرزین (1387). توصیف و تحلیل نقشگرایانه آغازگر از منظر رویکرد هلیدی در کتابهای فارسی و انشاهای دانشآموزان دبستان. رسالةدکتری پژوهشگاه علـوم انـسانی و مطالعـات فرهنگی.
کاظمی، فروغ و آزیتا افراشی (1392). «نشانداری آغازگر در زبانهای فارسی و انگلیسی براساس رویکرد دستور نقشگرای هلیدی». جستارهای زبانی. دورۀ 4. ش 1. ،صص127 - 157.
کاظمی، فروغ (1390). آغازگر و پایانبخش در متون علمی فارسی و انگلیسی بر پایۀ نظریۀ نقشگرای نظاممند هلیدی. رسالۀ دکتری دانشگاه آزاد اسلامی. واحد علوم و تحقیقات تهران.
کاووسینژاد، سهیلا (1381). ساخت مبتدا ـ خبر در زبـان فارسـی و اهمیـت آن در ایجـاد انـسجام در مـتن:نگرش نقشگرا. رساله دکتری زبانشناسی. تهران: دانشگاه تهران.
مهاجر، مهران و محمد نبوی (1386). بهسوی زبانشناسی شعر؛رهیافتی نقشگرا. تهران: مرکز.
مهاجر، مهران و محمد نبوی (1393). به سوی زبانشناسی شعر. تهران: آگه.
· Aghagolzadeh, F. et al. (2011). “Stylistics of the story based on verbs: Functional Approach”. Bahar-e Adab Vol. (1), No. (1).
· Ahmadzadeh, S. M. (1999). “Linguistic interpretation of Surah of Al-Asr”. Islamic Studies of Quranic Science and Hadith. Vol. (4), No. (3/81).
Bloor, T. & M. Bloor (1995). The Functional Analysis of English: A Hallidayan Approach, London: Arnold.
· Emami, M. (2006). A Review of Three Persian Translations of Little Prince, Based on the Textual and Interpersonal Meaning Function. M.A. thesis, Isfahan University.[In Persian].
Fries, P. H. (1995) Themes, methods of development, and texts, in R. Hassan and P. - H. Fries, on Subject and Theme: A Discourse Functional Perspective.
Halliday, M. A. K & R. Hassan (1976). Cohesion in English. London: Longman.
Halliday, M. A. K. & Ch. Matthiessen (2004). An Introduction to Functional Grammar, 3rd edition, London, Edward Arnold Publishers Ltd.
Halliday, M. A. K. (1985). An Introduction to Function Grammer. London, Edward Arnold Publishers Ltd.
Hassan, R. & P.H. Fries (1995). Reflections on subject and theme in Hasan, R. and Fries, P.H. (ed): on subject and theme: From the Perspective of Functions in Discourse, Amesterdam and Philadelphia: John Benjamin.
· Khanjan, A.R. (2000). “Halliday’s Functional Grammar and the notion of marking in textual language”. Proceedings of the 5th Conference on Linguistics, 1st edition. Pp 264-283, Tehran. [In Persian].
Lock, G. (1996). Functional English Grammar: An Introduction for Second LanguageTeachers. Jack C.Richards(ed). Cambridge University Press.
· Noorbakhsh, J. (2003). Tohfe Ahl Al-Erfan. Tehran: Yalday-e Qalam.
· Pahlavan Nezhad, M. R. (2004). Description and Analysis of the Structure of the Clause in Persian Language Based on the Halliday’s Systemic-functional Approach. Ph.D.Dissertation .Ferdowsi University of Mashad.[In Persian].
· Pahlavan Nezhad, M. R. & R. Zomorodian, (2004). “Semantic, syntactic and analysis of simple clause in Persian language, based on the Halliday’s functional approach”. Journal of the Faculty of Literature and Humanities. Ferdowsi University of Mashad, No. (14).[In Persian].
Wang, L. (2007). Theme and rheme in the thematic organization of text: implication for teaching academic writing, Asian EFL Journal. 9 (9).Pp.88-101.
· Daneshpajooh, M. T. (1968). Rooh al-Janan. 1stedition, Tehran: National Art Association.[In Persian].
· Fahim Nia, F. (2008). Characteristic and Analytic Initiation of the Themes from the Perspective of Halliday’s Approach in Persian Books and Classroom Students, Ph.D. dissertation, Institute of Humanities and Cultural Studies. [In Persian].
· Fouladi, A.R. (2008). Language of Mysticism. 1stedition, Qom: Faragoft.[In Persian].
· Kavousi Nezhad, S. (2002). Making novices and news in Persian language and its Importance in Creating Coherence in Text: Functional Attitude. PhD Dissertation, Tehran: University of Tehran. [In Persian].
· Kazemi, F. (2011). Themes and Endings in Academic Persian and English Texts Based on the Systemic-Functional Approach of Halliday. PhD Dissertation, Islamic Azad University, Science and Research Branch. [In Persian].
· Kazemi, F.& A. Efrashi (2013). “Titled themes in Persian and English Languages based on the systemic-functional approach of Halliday”. Language Related Research. Vol. (4). No. (1). Pp 127-157. Tehran.[In Persian].
· Khatibi, M. M. & M. Alavi Moghadam (2016). “A study of starters of textual metafuncation in Roozbahan Baqli’s Abhar-alasheghin based on Halliday’s Functional Grammar”, Mystical literary research. No.[In Persian].
· Lock, G. (2014). Towards Linguistics of Poetry. Tehran: Agah Press. [In Persian].
· Raie Dehaghi, A. (2001). Types of Intrinsic Coherence Tools within Persian First, Second, Third GradesBooks in Elementary School and their Frequency. M.A. thesis, Faculty of Foreign Languages and Literature, Allameh Tabatabaei University. [In Persian].
· Ruzbehan Baqli, Abu Mohammad (1958). Abhar al-Asheqin, corrected by Henry Corbin and Mohammad Moeen, Tehran: French Society of Iranian Studies.
· Ruzbehan Baqli, Abu Mohammad (1981). Abhar al-Asheqin, corrected by Henry Corbin and Mohammad Moeen, Tehran: French Society of Iranian Studies.
· Ruzbehan Baqli, Abu Mohammad (2014). The Unveiling of Secrets or Kashf al-asrar, translated and corrected by :Maryam Hoseini, Tehran: Sokhan. [In Persian].
· Safi, A. (2000). Investigating the Interpersonal Role in Persian Literature, M.A. thesis, Faculty of Foreign Languages and Literature, Shiraz University.[In Persian].
· Shahidi, N. (1999). Topicalization in Persian with Functional approach, M.A. thesis, Faculty of Foreign Languages and Literature, Allameh Tabatabaei University. [In Persian].