تحلیل روایی دو داستان کوتاه به کی سلام کنم؟ از سیمین دانشور و زن زیادی از جلال آل‌احمد

نظرگاه روایی به­عنوان الگوی نقادانه زبان­شناختی- روایی، زمینه تحلیل گفتمان روایی را از طریق نحوه عرضه­داشت گفتار درمتون ادبی به­دست می­دهد. در این راستا دو داستان کوتاه به­کی سلام کنم؟ از سیمین دانشور و زن­زیادی از جلال آل­احمد اگرچه به‌دلیل مشابهت ظاهری در بهره­مندی از راوی اول شخص، انتظار مواجهه با نظرگاه روایی یکسان را برای مخاطب به‌وجود می‌آورد؛ اما سازوکارهای زبانی- روایی متفاوت درون داستان‌ها به همراه متعلق بودن نویسندگان به دو نوع گفتمان متفاوت تکنیک‌‌‌محور و متعهد ادبیات معاصر ایران و جنسیت متفاوت آنان، بستر مناسبی برای تحلیل مقایسۀ نظرگاه روایی در دو داستان به­وجود آورده است. به­این منظور هر دوداستان با توجه به الگوهای زبان­شناختی- روایی، در دو سطح اجزا و نحو کلام برسی و این نتیجه حاصل شده‌ است که در داستان به کی سلام کنم؟ خلاف داستان زن زیادی برای پیشبرد روایت از زمان افعال حال، عدم وجهیت منفی در سطح اجزای کلام، نظرگاه اول شخص مثبت قهرمان و کانون­سازی درونی حاصل از آن استفاده شده و همچنین از کلام گسسته بهره‌ برده است که این مشخصه ازجمله عوامل موفقیت دانشور درکانون­سازی درونی درسطح نحو کلام تلقی می‌شود. این درحالی است که در داستان زن زیادی که از افعال گذشتۀ ساده و بعید، وجهیت منفی به­همراه بسامد بسیار پرسش­های بلاغی وجملات طولانی با سیری منطقی استفاده می‌شود، مشخصه‌هایی وجود دارد که میان این داستان و به کی سلام کنم؟ فاصله ایجاد می‌کند، تا آنجا که از پسِ شخصیت زن که راوی درون داستانی نیز است، صدای آل‌احمد شنیده می‌شود و باوجود تلاش آل‌احمد، نظرگاه درونی حاصل از آن منفی و بیرونی به‌نظر می‌رسد . همچنین حضور دو راوی درونی و بیرونی درنهایت به دو نوع مؤلف پنهان و گفتمان غالب حاصل از آن انجامیده ­است.