1
دانشیار، گروه زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
2
دانشجوی دکتری، زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
3
استادیار، گروه زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
چکیده
پژوهش حاضر به بررسی گذرایی افعال حرکتی زبان فارسی از دیدگاه زبان‌شناسی شناختی پرداخته است. به این منظور، داده‌های پژوهش بر اساس چهارچوب نظری تالمی (2000) تحلیل شده و مؤلفه‌های حرکت در این افعال بررسی شده‌اند. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی است. پژوهش پیش رو، شامل 219 فعل حرکتی فارسی نو از پایگاه داده‌های زبان فارسی و سایت آنلاین روزنامۀ همشهری است. از میان این فعل‌ها، 126 مورد ناگذر و 63 مورد گذرا بوده‌اند. بر مبنای هدف اصلی پژوهش، این سؤال مطرح می‌شود که چه تفاوتی میان پیکر و زمینه در رویدادهای گذرا و ناگذر وجود دارد. معیار تعیین گذرایی پیروی از الگوی «گروه اسمی 1، فعل گذرا، گروه اسمی 2» است. تمرکز اصلی پژوهش بر دو مؤلفه اصلی همراه حرکت، یعنی پیکر و زمینه در ساخت‌های گذرا و ناگذر است. در زبان فارسی، مفعول معمولاً بنا بر مختصات معنایی فعل، نقطۀ ارجاع یا مسیر را بهتصویر می‌کشد و در موردهای سببی، مفعول همان پیکری است که جابه‌جایی را انجام می‌دهد. افزون بر این، در ساخت‌های ناگذر معلوم، فاعل همان پیکر است و فعل ناگذر تغییر مکان یا رسیدن به موقعیت جدید را نمایان می‌کند. در این نمونه‌ها اغلب، زمینه از طریق یک گروه حرف اضافه‌ای نشان داده می‌شود.
پشتوان، حمیده؛ حق‌بین، فریده و آزیتا افراشی (1394). «بازنمود رویدادهای حرکتی در گفتار روایی کودکان فارسی‌زبان در نگرش شناختی». جستارهای زبانی. ش 3 (پیاپی24). صص 19-40.
حامدی شیروان، زهرا و شریفی، شهلا (1393). «بررسی رده‌شناختی مقوله قمر در ساخت رویدادی افعال حرکتی در زبان فارسی». جستارهای زبانی. ش 2 (پیاپی 18).صص 71- 88.
مسگرخویی، مریم (1392). «بازنمود مسیر در افعال حرکتی فارسی». دستور. ج 9. صص 74-92.
Aurnague, M. (1996). “Les noms de localisation interne, tentative de caractérisation sémantique à partir de données du basque et du français”. Cahier de Lexicologie 69 (2): pp. 159-192.
Aurnague, M. (1996). “The names of internal localization, attempt of semantic characterization from Basque and French data”. Workbook of Lexicology 69 (2). Pp. 159-192. [In French].
Aurnague, M. (1998). “Basque genitives and part-whole relations: Typical configurations and dependences”. Carnets de Grammaire 1. Pp. 1-50.
Aurnague, M. (2011). “How motion verbs are spatial:The spatial foundations of intransitive motion verbs in French”. Lingvisticæ Investigationes, International Journal of Linguistics and Language Resources. Vol. 34:1. Pp. 1–34.
Berman, R. & D. I. Slobin (1994), Relating Events in Narrative: A Crosslinguistic Developmental Study. Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum Associates.
Choi-Jonin, I. & L. Sarda (2002),“ Transitive Motion Verbs in French and in Korean”. www.lattice.cnrs.fr/IMG/pdf/CHOI-SARDALouvain2002.pdf
Cifuentes Férez, P. (2008). Motion in English And Spanish: A Perspective from Cognitive Linguistics, Typology and Psycholinguistics. Ph.D. Dissertation, University de Murcia.
Dowty, D. (1991). “Thematic proto-roles and argument selection”. Language. 67 (3).Pp 547-619.
Evans, V. & M. Green )2006), Cognitive Linguistics. Edinburgh: Edinburgh University Press.
Givón, T. (1984). Syntax: A Functional Typological Introduction. Vol. I Amesterdam: John Benjamins.
Hamedi Shirvan, Z. & Sh. Sharifi (2014), “A typological analysis of satellite in the event structure of motion verbs in Persian”. Language Related Research. Vol. 5, No.2 (Tome 18). Pp. 71-88. [In Persian].
Langacker, R. (2011). Grammaticalization and Cognitive Grammar. Oxford: Oxford University Press.
Mesgar-Khoei, M. (2014). “The representation of path In Persian motion verbs”. Grammar; the Academy of Persian Language and Literature. Vol. 9. Pp. 74-92. [In Persian].
Nass, A. (2007). Prototypical Transitivity. Amesterdam: John Benjamin Publishers.
Poshtvan H.; F. Haghbin & A. Afrashi (2015), “Representation of motion events In Persian-speaking children's narratives; a cognitive approach”. Language Related Research. Vol. 6, No.3 (Tome 24). Pp.19-40. [In Persian].
Sarda, L. (2000). “Semantics of French direct transitive motion verbs” In Cognition in Language Use, Selected Papers from the Seventh International Pragmatics Conference, Vol. 1, Eniko Németh T. (ed). Antwerp, Belgium: International Pragmatics Associatio. Pp. 388-404. .
Slobin, D. I. (2003). “Language and thought online”. Cognitive Consequences of Language in Mind Advances in the Investigation of language and thought. Cambridge: The MIT Press. Pp 157-191.
Talmy, L. (1985).“ Lexicalization patterns: semantics structure in lexical forms”. Language Typology and Syntactic Description,3. Pp. 57-149.
Talmy, L. (2000). Toward a Cognitive Semantics. 2 Vols. Cambridge, Mass. MIT-Press.
Taylor, J. (1995). Linguistic Categorization, Prototypes in Linguistic Theory. Oxford: Oxford University Press.
جستارهای زبانی