زبان و زمان‌ در روایت زنان سیاسیِ خاطره‌نگار دورۀ پهلوی

نوع مقاله : مقالات علمی پژوهشی

نویسندگان
1 استادیار گروه تاریخ دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
2 استادیار گروه تاریخ دانشگاه الزهراء، تهران، ایران
3 دانش‌آموخته مقطع دکتری تاریخ ایران دورۀ اسلامی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
چکیده
نقش­آفرینی پررنگ زنانِ مبارزِ ایرانِ عصر پهلوی در شکل‌گیری و تسریع جریاناتی که به انقلاب 1357 منجر شد، جایگاه تاریخی ویژه­ای ­را برای آنان ­رقم ­زده است. آگاهی ­از این­ جایگاه برجسته، بی­شک­ در روی­آوری بخشی از آنان به ثبت تجربیات زیستۀ خویش به­شکل خودزندگی­نامه‌نویسی مؤثر بوده است. با پذیرش خودزندگینامه‌نگاری به‌عنوان عرصه­ای برای بازنمایی هویت و روایت خویشتن - که جنسیت پایه و اساس آن است - این پژوهش بر آن است تا با استفاده از رویکرد تفسیری ـ هرمنوتیکی در چارچوب مفهومی «هویت روایی پل ریکور» ـ از یک سو به بررسی جایگاه زبان و زمان در سطح روایت و از سوی دیگر، به چگونگی بازتاب هویت زنانه در قالب‌های روایتیِ بازتعریف‌شده در نظریۀ مذکور، با تکیه بر متن خاطرات زنان سیاسی عصر پهلوی بپردازد. حضور 9 زن در گفتمان مبارزاتی چپ و 3 زن در زیرمجموعۀ ایدئولوژی اسلامی و همچنین، بازتاب هویت ­و دغدغه‌های جنسیتی در زیرمجموعۀ هویت سازمانی، به­خوبی نشان می‌دهد که گفتمان مبارزاتی و ایدئولوژی سازمانی، بر هویت جنسیتی زنانۀ این خاطره‌نگاران سیطره داشته است. انسجام روایتی، عدم تک‌خطی بودن روایت، برقرار بودن رابطۀ «هم‌زمانی» و «درزمانی» بین زمان زیسته و زمان روایت و همچنین، رابطۀ مستقیم زمان روایت در زبان راوی، از دیگر نتایج تحقیق است که باید بدان اشاره کرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


- آبراهامیان، یرواند (1384). ایران بین ‌دو انقلاب، ترجمۀ احمد‌گل‌محمدی و محمدابراهیم فتاحی، تهران: نشر نی.
- ابراهیم‌زاده، راضیه (1381). خاطرات یک زن توده‌ای، به کوشش بهرام چوبینه، تهران: نشر پژوهش دادار.
- احتشام‌رضوی، نیره‌السادات (1384). خاطرات ‌نیره‌السادات احتشام‌رضوی (همسرشهید نواب صفوی)، به کوشش حجت‌الله طاهری، تهران: مرکز انقلاب اسلامی.
- احمدی، بابک (1394). ساختار و هرمنوتیک، تهران: گام نو.
- ....................... (1396). از نشانه‌های تصویری تا متن (به سوی نشانه‌شناسی ارتباط دیداری)، تهران: نشر مرکز.
- احمدی اسکویی، مرضیه (بی‌تا). خاطرات یک رفیق، تهران: انتشارات پیشتاز.
- ریکور، پل (1383). زمان وحکایت: کتاب اول: پیرنگ و حکایت تاریخی، ترجمۀ مهشید نونهالی، تهران: گام نو.
- ................ (1374). «تاریخ، خاطره، فراموشی»، مجلۀ گفتگو، سال سوم، شماره 8، صص 47-60، تهران.
- ................. (1379). «استحاله‌های طرح داستان»، ترجمه مراد فرهادپور، مجلۀ ارغنون، شماره 9، صص39-75، تهران.
- شیخ الاسلامی، پری (1351). زنان ‌روزنامه‌نگار و اندیشمند ایران، تهران: چاپخانه مازگرافیک.
- حاجبی‌تبریزی، ویدا (1383). داد بی‌داد(نخستین زندان زنان سیاسی(1350-1357)، تهران: انتشارات بازتاب نگار.
- داونهاور، برنارد و دیوید پلاور (2016). «پل ریکور»، دانشنامه استنفورد، ترجمه سیدهاشم‌ آقاجری، پژوهش منتشرنشده.
- دباغ، مرضیه (1387). خاطرات مرضیه حدید چی(دباغ)، به کوشش محسن کاظمی، تهران: سوره مهر.
- دهقانی، اشرف (بی‌تا). حماسۀ مقاومت: رفیق اشرف دهقانی سخن می‌گوید، [بی‌جا]: [بی‌نا].
- ....................... (2005). بذرهای ماندگار (خاطراتی از مبارزات چریک‌های فدایی خلق و نقد برخی ایده‌ها)، [بی‌جا]: انتشارات چریک‌های فدایی خلق.
- سجادی، طاهره (1388). خاطرات زندان (گزیده‌ای از ناگفته‌های زندانیان سیاسی رژیم پهلوی)، به کوشش سیدسعید غیاثیان، تهران: سوره مهر.
- ......................... (1383). خورشیدواره، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- شکری، محمد (1396). پل‌ریکور و هرمنوتیک روایی؛ مقدمه‌ای بر طرح هرمنوتیکی انتقادی، تهران: نگارستان اندیشه.
- علوی، نجمی (1383). ما هم ‌در این خانه حقی ‌نداریم، به کوشش حمید احدی، تهران: اختران، 1383.
- فیروز (فرمانفرماییان)، مریم (1373). خاطرات مریم فیروز، تهران: دیدگاه اطلاعات.
- مهاجر، فیروزه (1390). زنان و زندگینامه‌ها، تهران: کتابخانه دیجیتال صدیقه دولت‌آبادی، ارائه شده در مراسم تندیس صدیقه دولت‌آبادی.
- میرعمادی، طاهره (1381). «پدیدارشناسی‌ خود و دیگری از طریق ‌تأویل‌شناسی ‌متن «حاجی بابای اصفهانی» در پرتو نظریات پل ریکور»، رساله دکتری، تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
- نجم‌آبادی، افسانه (1995). «دگرگونی زن و مرد در زبان ‌مشروطیت»، نیمه دیگر، دورۀ دوم، شماره 2.
- هنرمند، سعید(2016). اندیشه‌های پل ‌ریکور دربارۀ استعاره، خود، سیاست و گفتمان، [بی‌جا]، نشر جوان.
- Simms Karl (2003). Paul Ricour. London: Routledge.
-Halsema, Annemie (2011). “The Time of the self .AFeminist Reflection on Ricoeur`s Notion of Narrative Identy”. In H.Fielding, D.Olkowski,CSchuess(Eds),Time in Feminist Phenomenology (pp.111-131). Bloomington: Indiana University Press.
-Khan, Ayla (2006). “Using Ricoeur`s Oneself As Another: Narrative Iydenty,Gender and Relationaal Autonomy”, UK Postgraduat Conference in Gender Studies, E-paper. No22, Uk. University of Leeds.
-McGaughey, Douglas R (1988). »Ricoeur`s Metaphor and Narrative Theories a Foundation for a Theory of Symbol«, Religious Studies,Vol.24,No.4, pp415-437, U.K, Cambridge Universiry Press.
-Milani,Farzane (1992). Veil and Words, IB.Tauris, Co Ltd Publishers, London, NewYork.
-Ricoeur,Paul (1991). ”Narrative Identity”,in On Paul Ricoeur:Narrative and Interpretation,edited by David Wood, London and NewYork: Routledge.
-Ricoeur, Paul (1992). Oneself as Another.Translatef by Kathleen Blarney,University of Cgicago Press.