تحلیل‌ مؤلفه‌ها و سازوکارهای نشانه - معنایی دخیل در شکل‌گیری مفهوم «تردید» در گفتمان ادبی (مطالعۀ موردی رمان انگار گفته بودی لیلی اثر سپیده شاملو)

نوع مقاله : مقالات علمی پژوهشی

نویسنده
استادیار زبان‌شناسی، گروه زبان‌ وادبیات انگلیسی، دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران.
چکیده
جستار ­پیش­رو می­کوشد تا با اتکا بر رویکرد نشانه ـ معناشناسی به تحلیل گفتمان ادبی و سازوکارهای نشانه ـ معناشناختی «تردید» در گفتمان ادبی ­رمان ِ انگار گفته بودی لیلی اثر سپیده شاملو بپردازد.­ روش ­تحقیق ­توصیفی ـ تحلیلی ­است.­ درواقع، نگارنده سعی دارد تا با تکیه بر گفتمان ادبی شاملو و فرم روایی ­منحصربه­فرد آن­ به شیوۀ تحلیل نشانه ـ معناشناختی نشان دهد چگونه «تردید» در بطن گفتمان رمان شکل گرفته و فرایند تولید ­و دریافت معنا را تحت تأثیر قرار می­دهد. هدف اصلی جستار پیش­رو پاسخ­گویی به پرسش­های زیر است :1. مؤلفه­ها­­ و سازوکارهای نشانه ـ معنایی و گفتمانی دخیل در شکل­گیری «تردید» در بطن روایت ادبی کدام­اند و چه ویژگی­هایی دارند؟ 2. مؤلفه­های روایی و نشانه ـ معنایی «تردید» در کلیت نظام گفتمانی اثر مورد مطالعه چه کارکردهایی دارند؟ نتایج نشان دادند که تردید ِروایی برونداد مؤلفه­های تنشی ­و بوِشی گفتمان است که ­به­نوبۀ خود کنش روایی را از طریق برهم ریختن نظم و ایجاد آشفتگی در افعال مؤثر به حاشیه رانده و با سبک­های حضور نشانه ـ معناشناختی پیوندی تنگاتنگ دارد. با لحاظ مؤلفه­های نشانه­ ـ معنایی تردید و نوع حضور سوژه در این اثر، تردید به شکل­گیری گفتمانی می­انجامد که دارای کارکردی سلبی[1] و مبتنی بر سقوط است.


[1] .Negative status

کلیدواژه‌ها

موضوعات


• اعلایی ، مینا و عباسی ، علی (1398). " بررسی و تحلیل سکوت در گفتمان ادبی با رویکرد نشانه –معناشناسی "، جستارهای زبانی ، دورۀ 10، پیاپی (49) :195-221.
• آلگونه جونقانی، مسعود(1395). "پژوهشی در باب توان تحلیلی مربع نشانه شناختی در خوانش شعر" ، فصلنامه نقد ادبی ، دوره 8، شماره 31: 15-39.
• جهانی‌، پروین ( 1388) ."بررسی روایی داستان داش آکل:‌ رویکرد نشانه –معناشناختی" ، پایان نامه کارشناسی ارشد ، دانشگاه آزاد اسلامی ، تهران مرکزی .
• دهقانی ، ناهید (1390) . "بررسی تحلیلی ساختار روایت در کشف المحجوب هجویری بر اساس الگوی نشانه شناسی روایی گرماس" ، متن پژوهی ادبی (زبان و ادب پارسی) ، دوره 15 ،شماره 48: 9-32.
• شاملو، سپیده (1379) ، انگار گفته بودی لیلی ، چاپ اول ، تهران : مرکز.
• شعیری،حمید رضا (1381). مبانی معناشناسی نوین ، چاپ نخست، تهران : سمت.
• ------------------ ( 1385) . تجزیه و تحلیل نشانه- معناشناسی گفتمان، تهران :‌ انتشارات سمت .
• ( 1386) . "بررسی انواع نظام های گفتمانی از دیدگاه نشانه –معناشناسی" ، مجموعه مقالات هفتمین همایش زبا‌ن شناسی ایران. دانشگاه علامه طباطبایی.
• شعیری ،حمید رضا و ترانه وفایی (1388). ‌ ققنوس، راهی به نشانه معناشناسی سیال ، تهران : انتشارات علمی فرهنگی.
• شعیری ، حمید رضا ، حسینعلی قبادی و محمد هاتفی ( 1388). "معنا در تعامل متن و تصویر مطالعه نشانه معناشناختی دو شعر دیداری از طاهره صفارزاده" ، پژوهش های ادبی ،شماره 25.
• شعیری ، حمید رضا ( 1388). "از نشانه شناسی تا نشانه – معناشناسی گفتمانی" ، فصلنامه تخصصی نقد ادبی ، س2،ش8 : 33-51.
• شعیری ، حمید رضا و دینا آریانا (1390) . "چگونگی تداوم معنا در چهل نامه کوتاه به همسرم از نادر ابراهیمی" ، فصلنامه نقد ادبی سال 4،ش 14: 161-185 .
• شعیری ، حمید رضا ( 1391) نشانه –معناشناسی دیداری ،انتشارات سخن ، تهران.
• شعیری ، حمید رضا و سمیه کریمی نژاد ( 1393) . " تحلیل نظام بودشی گفتمان: بررسی موردی داستان داش آکل صادق هدایت" ، فصلنامه مطالعات زبان و ترجمه ، شماره سوم، پاییز: 23-43.
• شعیری ،حمید رضا ، عصمت اسماعیلی و ابراهیم کنعانی ( 1392). "تحلیل نشانه - معنا شناختی شعر «باران»" ، مجله ادب پژوهی ، شماره 7، سال (5): 59-90.
• شعیری ، حمید رضا (1395) . نشانه –‌ معناشناسی ادبیات ، تهران : انتشارات دانشگاه تربیت مدرس.
• صادقی ، لیلا (1388). "انگار گفته بودی هر چیزی به جز لیلی ، نقدی بر رمان انگار گفته بودی لیلی نوشته سپیده شاملو" ، روزنامه حیات نو ، ص 80.
• عباس ، علی (1380)، صمد روایت یک اسطوره، تهران : نشر چیستا.
• غریب، مصطفی و محمد بهنام فر( 1396). «داستان دقوقی از منظر ادبیات شگرف». شعر پژوهی . ش.32. 141-166.
• فولادی نسب و دیگران ( 1394) ، جریان چهارم ،مروری بر آثار نویسندگان نسل چهارم ادبیات داستانی ایران ، انتشارات نگاه : تهران.
• کرباسی ، زهرا (1393) .‌ "سازه‌های وجهی و تأثیر آن‌ها بر وجه تنشی گفتمان برهوت از سیمین دانشور" ، در نشانه شناسی و نقد ادبیات داستانی معاصر (جلد دوم) نقد و بررسی آثار صادق چوبک و سیمین دانشور، به کوشش: لیلا صادقی ، تهران : انتشارات سخن.
• معین ، بابک (1394). معنابه مثابه تحربۀ زیسته، تهران:سخن.
• نوروزی ، زینب و محدثه هاشمی (1393). «جلوه‌های ادبیات شگرف در رمان "کوابیس بیروت" نوشتۀ غادۀ السمان». لسان مبین.دورۀ تابستان : 153-180.
• یعقوبی جنبه سرایی و همکاران (1394).«وجوه عناصر سبکی تناقض در رمان‌های پست مدرن فارسی ( بر مبنای آثار براهنی ، روانی پور ،خسروی و کاتب). پژوهش های ادبی . ش.49. 125-150.
References:
• Courtés, J. (1991). Analyse sémiotique du discours: de l'énoncé à l'énonciation. Hachette supérieur.
• Fontanille, J. (Ed.). (1991). Le Discours aspectualisé: actes du colloque" Linguistique et sémiotique I" tenu à l'Université de Limoges du 2 au 4 février 1989 (Vol. 1). John Benjamins Publishing.
• --------------------(1998). Sémiotique du discours. Presses Univesitaire de Limoges.
• Fontanille, J., & Zilberberg, C. (1998). Tension et signification. Editions Mardaga.
• Fontanille, J. (1999). Sémiotique et littérature: essais de méthode. Presses universitaires de France.
• Greimas, A.J.(1970). Du sens. Essais sémiotiques. Paris:Seuil.
• Greimas, A. J., & Courtés, J. (1979). Sémiotique: dictionnaire raisonné de la théorie du langage (Vol. 8). Paris: Hachette.
• Greimas, A. J. (1987). De l'imperfection (Vol. 2). Editions Fanlac.
• Martin, B. (2006). Key terms in semiotics. A&C Black.
• Tarasti, E. (2000). Existential semiotics. Indiana University Press.
• Zilberberg, C.(2006). Éléments de grammaire tensive. Presses Universitaire de Limoges.
• ----------------------. (2012). La structure tensive: suivi de Note sur la structure des paradigmes et de Sur la dualité de la poétique. Presses universitaires de Liège.