تفاوت‌های ترجمه از زبان واسطه با ترجمه از زبان اصلی ارزیابی کیفیت دو ترجمه از رمان ژاپنی باران سیاه به زبان فارسی

نوع مقاله : مقالات علمی پژوهشی

نویسنده
استادیار گروه زبان و ادبیات ژاپنی دانشکده زبان‌ها و ادبیات خارجی دانشگاه تهران
چکیده
با اینکه ترجمه از زبان واسطه (ترجمۀ متونی که خود حاصل ترجمه‌اند) از دیرباز در حوزۀ ادبیات و سایر حوزه‌ها رواج داشته است، اما تنها در سال‌های اخیر در مطالعات ترجمه به آن توجه شده است. مقالۀ حاضر می‌کوشد بی‌اعتنا به سوگیری‌های رایج، تفاوت‌های ترجمۀ ادبی از زبان واسطه را با ترجمه از زبان اصلی آشکار سازد. برای رسیدن به این هدف، رمان ژاپنی باران سیاه به‌عنوان مطالعۀ موردی انتخاب شد. این رمان دارای دو ترجمۀ فارسی است که یکی از زبان واسطه (روسی) و دیگری از متن اصلی (ژاپنی) ترجمه شده است. برای ارزیابی کیفیت این دو ترجمه، از انگارۀ جولیان هاوس ( 1997, 2001, 2015) استفاده شد. نتایج ارزیابی نشان داد که ترجمۀ بی‌واسطه ترجمه‌ای آشکار بود که در آن مؤلفه‌های فرهنگی متن مبدأ تا حد زیادی حفظ شده است، درحالی که ترجمه از زبان واسطه با ایجاد «صافی‌ فرهنگی» رنگ و بوی بومی به خود گرفته و به ترجمه‌ای پنهان تبدیل شده بود. هاوس در انگارۀ خود خطاهای ترجمه را به دو دسته خطاهای آشکار و خطاهای پنهان تقسیم می‌کند. نتیجۀ مطالعۀ حاضر نشان داد که ترجمۀ بی‌واسطه فاقد خطاهای پنهان بود، درحالی که در ترجمه از زبان واسطه خطای پنهان مشاهده شد. هاوس خطاهای آشکار را نیز به دو دسته ناهمخوانی معنایی بین متن مبدأ و مقصد و تخطی از قواعد زبان مقصد تقسیم می‌کند. بررسی‌ها نشان داد که تعداد خطاهای دستۀ اول در ترجمۀ باواسطه بسیار بیشتر از ترجمۀ بی‌واسطه بود، درحالی که تعداد خطاهای دستۀ دوم در ترجمۀ بی‌واسطه اندکی بیشتر از ترجمه از زبان واسطه بود.


کلیدواژه‌ها

موضوعات


• ایبوسه، ماسوجی (1392). باران سیاه. ترجمة قدرت‌الله ذاکری. تهران: انتشارات چرخ.
• ایبوسه، ماسودزی (1356). باران سیاه. ترجمة کریم کشاورز. تهران: انتشارات آگاه.
• خان‌جان، علیرضا (1394). «دستاوردهای مطالعات ترجمه (۳): الگوی ارزیابی کیفیت ترجمه جولیان هاوس از گذشته تا به امروز». مترجم. ش57. صص81-104.
• سیدجلالی, بدری السادات, مدرس خیابانی و کریمی بهبهانی. (1396).« تحلیل کیفیت ترجمۀ ادبی با رویکرد نقش‌گرای ارزیابی ترجمه: مطالعه موردی ترجمه‌های فارسی رمان فرنی و زویی اثر جی. دی. سلینجر». جستارهای زبانی. د 8. ش 7 (زمستان). صص 159-182.
• Assis Rosa, A.; H. Pięta, & R. Bueno Maia (Eds.) (2017). Indirect Translation: Theoretical, Methodological and Terminological Issues. New York: Routledge.
• Dollerup, C. (2000). “"Relay" and "support" translations”. In A. Chesterman (Eds.), Translation in Context (Pp. 17–26). Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins.
• Gharakhani, F. (2018). Translation Strategies and the effects of indirect translation in Japanese-Persian Translations. PhD Dissertation. Hitotsubashi University, Japan. [In Japanese].
• House, J. (1997). Translation Quality Assessment: A Model Revisited. Tübingen: Gunter Narr.
• ------------- (1998). “Quality of translation”. In M. Baker (Ed.), Routledge Encyclopedia of Translation Studies (Pp.197-200). London: Routledge.
• ------------- (2001). “Translation quality assessment: Linguistic description versus social evaluation”. Meta: translators' Journal. 46(2). Pp. 243-257.
• ------------- (2009). Translation. London: Oxford University Press.
• ------------- (2015). Translation Quality Assessment (Past and Present).New York: Routledge.
• Ibuse, M. (1966). Black Rain. Tokyo: Shinchosha. [In Japanese].
• ------------- (1978). Black Rain. Translated from Russian by Karim Keshavarz. Tehran: Agah. [In Persian]
• ------------- (2013). Black Rain. Translated from Japanese by Qodratollah Zakeri. Tehran: Charkh. [In Persian].
• Khanjan, A. (2015). “Julian House’s Translation Assessment model, from Past to Present”. Motarjem. (57). Pp 81-104. [In Persian].
• Landers, C. (2001). “Indirect translation”. In Literary Translation: A Practical Guide (Pp. 130-131). Clevedon: Multilingual Matters.
• Pięta, H. (2012). “Patterns in (in)directness: An exploratory case study in the external history of Portuguese translations of Polish literature (1855–2010)”. Target: International Journal of Translation Studies. 24(2). Pp. 310-337.
• ------------- (2014). “What do (we think) we know about indirectness in literary translation? A tentative review of the state-of-the-art and possible research avenues”. In I. G. Sala; D. S. Roig & B. Zaboklick (Eds.). Traducció Indirecta en la Literatura Catalana (Pp.15-34). Lleida: Punctum.
• ------------- (2017). “Theoretical, methodological and terminological issues in researching indirect translation: A critical annotated bibliography”. Translation Studies. 10(2). Pp. 198-216.
• Radó, G. (1975). “Indirect translation”. Babel. 21(2). Pp. 51-59.
• Ringmar M. (2006). “Round about routes: some remarks on indirect translations”. In F. M. Leuven (Ed.), Selected Papers of the CETRA Research Seminar in Translation Studies (Pp. 1-17). CETRA.
• Seyed-Jalali, B.; S. Modarres-Khiabani & S. M. Karimi-Behbaha (2017). “A Functional Approach to Translation Quality Assessment of Literary Texts: Evaluating Two Persian Translations of Franny and Zooey by J.D. Salinger”. Language Related Research. 8 (7). Pp. 159- 182. [In Persian].