اطلس برخط زبان‌های ایران: طراحی، روش‌شناسی و نتایج اولیه

نوع مقاله : مقالات مروری تحلیلی

نویسندگان
1 استادیار زبان‌شناسی گروه زبان انگلیسی، پژوهشکده بختیاری‌شناسی، دانشگاه شهرکرد، شهرکرد، ایران
2 استاد زبان‌شناسی و زبان فرانسوی، دانشگاه کارلتون، اُتاوا، کانادا
چکیده
مولف
رتبه علمی، رشته/ گروه
دانشگاه






مرتضی طاهری اردلی


استادیار زبان‌شناسی گروه زبان انگلیسی؛

پژوهشکده بختیاری‌شناسی
دانشگاه شهرکرد، شهرکرد، ایران.




اریک آنونبی


استاد زبان‌شناسی و زبان فرانسوی
دانشگاه کارلتون، اُتاوا، کانادا.




اِیموس هِیز


مدیر فنی، مرکز تحقیقات ژئوماتیک و نقشه‌نگاری (GCRC)
دانشگاه کارلتون، اُتاوا، کانادا.




زهرا آذین


دانشجوی دکتری زبان‌شناسی، مستندسازی و احیای زبان
دانشگاه کارلتون، اُتاوا، کانادا.




ژینو ابراهیمی


دانشجوی کارشناسی ارشد علوم شناختی، دپارتمان علوم اجتماعی
دانشگاه کایزرسلاترن، کایزرسلاترن، آلمان.




اِرگین اُپنگین


مدرس
دانشگاه کردستان ـ هولیر، اقلیم کردستان، عراق.




نوش‌آذرین اتابکی


کارشناسی ‌ارشد (فارغ‌التحصیل) زبان‌شناسی همگانی
دانشگاه تهران، تهران، ایران.




آدام اِستون


عضو پژوهشی، مرکز تحقیقات ژئوماتیک و نقشه‌نگاری (GCRC)
دانشگاه کارلتون، اُتاوا، کانادا.




دونالد استیلو


پژوهشگر بازنشسته
موسسه انسان‌شناسی تکاملی ماکس پلانک، لایپزیک، آلمان.




المیرا اسماعیل‌پور


دانشجوی دکتری زبان‌شناسی همگانی
دانشگاه الزهرا، تهران، ایران.




مریم امانی بابادی


دانش‌آموخته دکتری زبان‌شناسی همگانی
دانشگاه پیام‌نور، تهران، ایران.




محمد اورنگ


دانشجوی دکتری زبان‌شناسی همگانی
دانشگاه ایالتی نیو سوز ولز ـ سیدنی ـ استرالیا.




الهام ایزدی


دانش‌آموختۀ دکتری زبان‌شناسی همگانی
دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران.




رابرت اُیکل


محقق ژئوماتیک، مرکز تحقیقات ژئوماتیک و نقشه‌نگاری (GCRC)
دانشگاه کارلتون، اُتاوا، کانادا.




نوال بحرانی


کارشناسی ‌ارشد (فارغ‌التحصیل) زبان‌شناسی همگانی
دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران.




حبیب برجیان


پژوهشگر
دانشگاه کلمبیا، نیویورک، امریکا.




آوا بهرامی


کارشناسی ‌ارشد (فارغ‌التحصیل) آموزش زبان انگلیسی
دانشگاه صنعتی شریف، تهران، ایران.




حمیده پشتوان


کارشناسی ‌ارشد (فارغ‌التحصیل) زبان‌شناسی همگانی
دانشگاه الزهرا، تهران، ایران.




شیوا پیریایی


دانشجوی دکتری زبان‌شناسی همگانی
دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.




پیمان پیش‌یار دهکردی


دانشجوی دکتری زبان‌شناسی، دپارتمان زبان‌شناسی و زبان انگلیسی
دانشگاه کَنتربری، کرایستچرچ، نیوزیلند.




پریسا ثابت همت‌آبادی


دانشجوی دکتری زبان‌شناسی کاربردی؛

مدرس زبان انگلیسی با اهداف کاربردی
دانشگاه کارلتون.



کالج الگونکوین، اُتاوا، کانادا.




شیما جعفری دهقی


استادیار زبان‌های باستانی ایران، گروه زبان و ادبیات فارسی
دانشگاه ولایت، ایرانشهر، ایران.




مریم جلیلی دوآب


کارشناسی ‌ارشد (فارغ‌التحصیل) زبان‌شناسی همگانی
دانشگاه سمنان، سمنان، ایران.




فرانک جمال‌الدین


دانشجوی دکتری زبان‌شناسی همگانی
دانشگاه فردوسی مشهد، ایران.




کامیار جولایی


دانش‌آموخته دکتری زبان‌شناسی همگانی
پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران.




حسن حاجی‌شعبانیان


کارشناسی ‌ارشد (فارغ‌التحصیل) زبان‌شناسی همگانی
دانشگاه آزاد واحد تهران مرکز، تهران، ایران.




ژیلا خانجانی


استادیار زبان‌شناسی همگانی
دانشگاه پیام‌نور، استادیار گروه ادبیات و زبان‌های خارجه، ص. پ: 193953697، تهران، ایران.




لیلا دیانت


دانش‌آموختۀ دکتری زبان‌شناسی همگانی
دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران.




علی رشیدی


کارشناسی ارشد (فارغ‌التحصیل) زبان‌شناسی همگانی
دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران.




رضا رضوانی بروجنی


کارشناسی ‌ارشد زبان‌شناسی همگانی
دانشگاه آزاد اسلامی واحد خمین، ایران.




زهره رهنما


کارشناسی ‌ارشد (فارغ‌التحصیل) زبان و ادبیات فارسی
دانشگاه آزاد اسلامی واحد زنجان، زنجان، ایران.




زینب زمانی گندمانی


دانشجوی کارشناسی ‌ارشد آموزش زبان انگلیسی
دانشگاه شهرکرد، شهرکرد، ایران.




لَئورنسیا شرایبر


دستیار پژوهشی زبان‌شناسی همگانی
دانشگاه بامبرگ، بامبرگ، آلمان.




نگار شرافت


کارشناسی ‌ارشد (فارغ‌التحصیل) زبان‌شناسی همگانی
دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران.




جعفر شیخ‌الاسلامی


استاد زبان‌شناسی کاربردی و مطالعات گفتمانی؛ زبان‌شناسی و واسطه‌گری فرهنگی
دانشگاه کارلتون، اُتاوا، کانادا.




مینا صالحی


کارشناسی ‌ارشد (فارغ‌التحصیل) فرهنگ و زبان‌های باستانی ایران
دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران.




مهناز طالبی دستنایی


دانش‌آموختۀ دکتری زبان‌شناسی همگانی
دانشگاه الزهرا، تهران، ایران.




علی‌اکبر عابدیان کاسگری


کارشناسی ‌ارشد زبان‌شناسی همگانی
موسسه انتشارات دگراندیشان، تهران، ایران.




مریم سادات غیاثیان


دانشیار زبان‌شناسی همگانی
دانشگاه پیام‌نور، تهران، ایران.




مهدی فتاحی


استادیار گروه زبان انگلیسی
دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران.






سعیده قندی


دانشجوی دکتری زبان‌شناسی همگانی
دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.




مجتبی قیطاسی دولابی


دانشجوی دکتری آموزش زبان انگلیسی
دانشگاه ایلام، ایلام، ایران.




رویا کمالی


کارشناسی ‌ارشد (فارغ‌التحصیل) زبان‌شناسی همگانی
آموزش و پرورش تهران، تهران، ایران.




فرزانه گشتاسب


دانشیار فرهنگ و زبان‌های باستانی ایران
پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی ـ پژوهشکده زبان‌شناسی ـ گروه فرهنگ و زبان‌های باستانی ایران، تهران.




حسن محبی بهمنی


کارشناسی ‌ارشد (فارغ‌التحصیل) زبان‌شناسی همگانی
دانشکدۀ فنی امام خامنه‌ای، میناب، ایران.




محمد محمدی


کارشناسی ‌ارشد (فارغ‌التحصیل) زبان‌شناسی همگانی
وزارت آموزش و پرورش، ایران.




روناک مرادی


استادیار زبان‌شناسی همگانی، گروه زبان‌شناسی و زبان‌های خارجی
دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.




مهرداد مشکین‌فام


دانش‌آموختۀ دکتری زبان‌شناسی همگانی
دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران.




راضیه موسوی خو


دانشجوی دکتری فرهنگ و زبان‌های باستانی ایران
دانشگاه آزاد، واحد علوم تحقیقات، تهران، ایران.




عارفه نژادبهرام


کارشناسی ‌ارشد (فارغ‌التحصیل) زبان‌شناسی همگانی
دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران.




فاطمه نعمتی


استادیار زبان‌شناسی همگانی
دانشگاه خلیج فارس، بوشهر، ایران.




مریم نورزایی


محقق دوره پسادکتری
دانشگاه اوپسالا، سوئد و دانشگاه بامبرگ، آلمان.




اِمیلی وَنگ


کارشناسی ‌ارشد (فارغ‌التحصیل) آموزش
دانشگاه کارلتون، اُتاوا، کانادا.




حسین هاشمی زرج‌آباد


دانشجوی دکتری زبان‌شناسی همگانی
دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران.





چکیده

ایران گنجینه‌ای ارزشمند از زبان‌هاست که خانواده‌های زبانی متفاوتی از‌جمله ایرانی، ترکی، سامی، هندی، دراویدی، ارمنی، کارتولی و همچنین، زبان‌های اشاره را در برمی‌گیرد، اما با وجود پژوهش‌های ارزشمندی که در داخل و خارج از کشور انجام شده است، هنوز تحقیق جامعی در دسترس نیست که پراکندگی جغرافیایی و وضعیت زبان‌شناختی گونه‌های زبانی را در ایران به تصویر کشیده باشد. به‌منظور دستیابی به این هدف، «اطلس زبان‌های ایران» (www.iranatlas.net) که از آن به اختصار «اَزیران» یاد می‌شود به‌منزلۀ یک برنامه تحقیقاتیِ برخط و در قالب یک کار تیمیِ بین‌المللی، فعالیت خود را رسماً در سال 2015 آغاز کرد. مقاله حاضر در زیربخش‌های متفاوت به پیشینه اطلس زبانی در غرب و در ایران، ضرورت تهیه اطلس زبانی در ایران، طراحی اطلس، روش‌شناسی انجام تحقیق در این مسیر و در‌نهایت، نتایج اولیه این طرح تحقیقاتی می‌پردازد. به‌طور مشخص، کتاب‌نامه اطلس، دسته‌بندی زبان‌های ایران، مجموعه پرسش‌نامه طراحی‌شده و همچنین، یافته‌های منتخبِ حاصل از کار میدانی در استان‌های چهارمحال و بختیاری و هرمزگان، به‌منزلۀ مکان‌هایی که فرایند تحقیق پیشروی بیشتری را داشته است، در قالب نقشه‌های زبانی بحث می‌شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


• Aikhenvald, A. Y. & R. M. W. Dixon (eds.). (2001). Areal Diffusion and Genetic Inheritance: Problems in Comparative Linguistics. Oxford: Oxford University Press.
• ALF= Gilliéron, J. & E. Edmont. (1902-1910). Atlas Linguistique de la France. Paris: Champion.
• ALI = Anonby, E. & M. Taheri-Ardali (eds.). (2015-2019). Atlas of the Languages of Iran. Ottawa: Geomatics and Cartographic Research Centre, Carleton University. Online at: http://iranatlas.net.
• Aliakbari, M., Gheitasi, M. & E. Anonby. (2014). "On language distribution in Ilam Province, Iran". Iranian studies 48:6, Pp. 1-16.
• Anonby, E. (2004). "Kurdish or Luri? Laki’s disputed identity in the Luristan province of Iran". Kurdische Studien 4/5. Pp. 7-22.
• Anonby, E. (2015). "Mapping Iran’s languages: Situation and prospects". 6th International Conference of Iranian Linguistics (ICIL6). Ilia State University. Tbilisi, Georgia. June 23-26, 2015.
• Anonby, E., Gheitasi, M. & M. Aliakbari. (2017). "Revisiting language distribution in Ilam Province". 3rd International Conference on Kurdish Studies (ICKS3), University of Exeter, 26-28 June, 2017.
• Anonby, E., Hayes, H., Fiset, J. P. & R. Oikle. (forthcoming). "A multi-dimensional approach to classification of Iran’s languages". Advances in Iranian Linguistics. Amsterdam: John Benjamins.
• Anonby, E. & P. Sabethemmatabadi. (forthcoming). "Representing complementary user perspectives in a language atlas". In Further developments in the theory and practice of cybercartography: International dimensions and language mapping, ed. D.R. Fraser Taylor, Erik Anonby and Kumiko Murasugi. Amsterdam: Elsevier.
• Anonby, E., Sabethemmatabadi, P. & A. Hayes. (2016). "Reconciling Contradictory Perspectives of Language Identity in the Atlas of the Languages of Iran". Paper presented at the Cognitive Science Colloquium Series, Carleton University, February 25, 2016.
• Anonby, E. & M. Taheri-Ardali. (2017). "Chahar Mahal va Bakhtiari Province in the Atlas of the Languages of Iran". 1st North American Conference in Iranian Linguistics (NACIL1), Stony Brook University, New York, 28-30 April, 2017.
• Anonby, E. & M. Taheri-Ardali. (2017). "Linguistic diversity and language contact in Chahar Mahal va Bakhtiari Province, Iran". 7th International Conference on Iranian Linguistics (ICIL7), Lomonosov Moscow State University and the Institute of Linguistics of the Russian Academy of Sciences, Moscow, 28-30 August, 2017.
• Anonby, E., Taheri-Ardali, M. & A. Hayes. (2019). "The Atlas of the Languages of Iran (ALI): A research overview". Iranian studies 52.
• Atlas Narodov Mira = Bruk, S. I. & V. S. Apenchenko (eds.). (1964). Atlas Narodov Mira [Atlas of the world’s peoples]. Moscow: Glavnoye Upravleniye Geodezii i Kartografii.
• Borjian, H. (2013a). "The Tabaroid dialects of south-central Alborz". Acta Orientalia 66.4. Pp. 427-441.
• Borjian, H. (2013b). Is there Continuity between Persian and Caspian? Linguistic Relationships in South-Central Alborz. New Haven: American Oriental Society.
• Britain, D. (2012). "English in England". In Areal Features of the Anglophone World, ed. R. Hickey. Berlin: Mouton de Gruyter. Pp. 23-52.
• Chambers, J. K. & P. Trudgill. (1998). Dialectology. Cambridge: Cambridge University Press.‌
• Chan, E. (1998-2018). Numeral Systems of the World’s Languages. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology, https://mpi-lingweb.shh.mpg.de/numeral.
• Comrie, B. & N. Smith. (1977). "Lingua Descriptive Studies Questionnaire." Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology, https://www.eva.mpg.de/lingua/tools-at-lingboard/questionnaire/linguaQ.php.
• Dryer, M. S. & M. Haspelmath. (eds.). (2013). The World Atlas of Language Structures Online. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology. Available online at: http://wals.info.
• ELP = Endangered Languages Project: A Project to Support Language Preservation and Documentation Around the World. Online at: http://www.endangeredlanguages.com.
• Ethnologue = Simons, G. F. & C. D. Fennig (eds.). (2017). Ethnologue: Languages of the world, 20th edition. Dallas: SIL International. Online at: http://www.ethnologue.com.
• Haspelmath, M. & U. Tadmor. (eds.). (2009). Loanwords in the World’s Languages: A Comparative Handbook. Berlin: Mouton de Gruyter.
• Hourcade, B. et al. (2012). Irancarto. Paris and Tehran: CNRS / University of Tehran. Online at: http://www.irancarto.cnrs.fr.
• Izady, M. M. (2013). Linguistic Composition of Iran. Online at: http://gulf2000.columbia.edu/images/maps/Iran_Languages_lg.png.
• Kurath, H. (1934). "The linguistic atlas of New England". Proceedings of the American Philosophical Society, 74(3), Pp. 227-243.
• Labex EFL (Empirical Foundations of Linguistics). (2019). "LC3: Languages, Dialects and Isoglosses of the Iran-Caucasus-Anatolia-Near-East Area" (project). Paris: Labex EFL. Online at: http://www.labex-efl.com/wordpress/2018/02/26/lc3-languages-dialects-and-isoglosses-of-the-iran-caucasus-anatolia-near-east-area/.
• Michaelis, S. M., Maurer, P., Haspelmath, M. & M. Huber. (eds.). (2013). The Atlas of Pidgin and Creole Language Structures. Oxford: Oxford University Press.
• Michaelis, S. M., Maurer, P., Haspelmath, M. & M. Huber. (eds.). (2013). The Survey of Pidgin and Creole Languages. Oxford: Oxford University Press.
• Nunaliit = GCRC (Geomatics and Cartographic Research Centre). (2006-2018). Nunaliit Atlas Framework. Ottawa: GCRC, Carleton University. Online at: http://nunaliit.org.
• Orywal, E. (ed.). (1988). Karte 10, Vorderer Orient: Sprachen und Dialekte [Map 10, Middle East: Languages and dialects]. Tübinger Atlas des Vorderen Orients (TAVO), series A, vol. 8. Wiesbaden: Reichert.
• Schmitt, R. (ed.). (1989). Compendium Linguarum Iranicarum [Compendium of Iranian Languages]. Wiesbaden: Reichert.
• Schreiber, L., Taheri-Ardali, M., Haig, G. & E. Anonby. (2017a). "Contact-induced Change in Irano-Turkic Morphosyntax". Paper presented at the Conference on Language Contact and Language Change in Western Asia, Goethe University Frankfurt, 10-12 March, 2017.
• Schreiber, L., Taheri-Ardali, M., Haig, H. & E. Anonby. (2017b). "Language contact as a source of morphosyntactic variation in three varieties of Qashqay Turkic in south-west Iran". 24th Linguistisches Internationales Promotionsprogramm (LIPP) Symposium, Ludwig-Maximilians-Universität Munich, 21-23 June, 2017.
• Stilo, D. (2007). "Introduction to the Atlas of the Araxes-Iran (Outer Fertile Crescent) linguistic area." Paper presented at the School of Oriental and African Studies, London. Online at: https://www.soas.ac.uk/linguistics/events/deptseminars/02dec2008-an-introduction-to-the-araxes-iran-linguistic-area.html.
• Stilo, D. (2016). "The Araxes-Iran Linguistic Area with a Concentration on Kurdophone Varieties." Paper presented at the 3rd International Conference on Kurdish Linguistics (ICKL3), University of Amsterdam, August 25-26.
• Stilo, D. (2018). "Caspian and Tatic". In Language contact and language change in west Asia, ed. Geoffrey Khan & Geoffrey Haig, Pp. 659-824. Berlin: De Gruyter.
• Swadesh, M. (1971). The Origin and Diversification of Language, ed. Joel Sherzer. Chicago, IL: Aldine.
• Taheri-Ardali, M. (2017). "A first account of the languages in western Hormozgan". 7th International Conference on Iranian Linguistics (ICIL7), Lomonosov Moscow State University and the Institute of Linguistics of the Russian Academy of Sciences, Moscow, 28-30 August, 2017.
• Taheri-Ardali, M. & E. Anonby. (2017). "Language distribution in Chahar Mahal va Bakhtiari Province of Iran." 1st International Conference on Languages, Dialects and Linguistics (ICCILDL1), Pazhoheshgaran Andishmand Institute. Ahvaz. Iran. 2-3 February, 2017.
• Taheri-Ardali, M., et al. (forthcoming). "Development of a linguistic data questionnaire for the Atlas of the Languages of Iran (ALI)".
• Taylor, D.R.F. (2005). "The theory and practice of cybercartography: An introduction". In D.R.F. Taylor (ed.), Cybercartography: Theory and practice, Pp. 1–14. Amsterdam: Elsevier.
• Van der Wal Anonby, C. (2015). A Grammar of Kumzari: A Mixed Perso-Arabian Language of Oman (Ph.D. dissertation). Leiden: Leiden University.
• Windfuhr, G. (2009). "Dialectology and Topics". In The Iranian Languages, ed. Gernot Windfuhr. Pp. 5-42. London/New York: Routledge.