تحلیل گفتمان متون داستانی فارسی معاصر براساس مؤلفۀ آغازگری در فرانقش متنی از منظر زبان‌شناختی: رویکرد دستور نقشگرای هلیدی و متیسن ( ۲۰۱۴)

نوع مقاله : مقالات علمی پژوهشی

نویسندگان
1 دانشجوی دکتری زبان‌شناسی همگانی، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 استاد گروه زبان شناسی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
3 دانشیار گروه آموزش زبان انگلیسی، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
10.48311/LRR.16.6.10
چکیده
مقالۀ حاضر بر آن است تا در چارچوب دستور نقش گرای هلیدی و متیسن (2014) به تحلیل گفتمان شش داستان فارسی معاصر براساس مؤلفۀ آغازگر مبتدایی در فرانقش متنی بپردازد. در این دستور، پیام و معانی متنی بندها بدون شناسایی آغازگرهای مبتدایی و عوامل گفتمانی دخیل در این برجسته‌سازی برای خواننده برملا نمی‌شود و خوانش کاملی از پیام حاصل نمی‌گردد. این پژوهش به این پرسش پاسخ می‌دهد که چگونه ساخت آغازگری در بند به برجسته‌سازی و انتقال پیام نویسنده کمک می‌کند. فرضیۀ پژوهش این است که ساخت آغازگری با برجسته‌سازی پیام با ابزارهای نحوی به انتقال پیام مورد نظر نویسنده مبادرت می‌ورزد. پیکرۀ پژوهش شش داستان کوتاه معاصر مشتمل بر 3736 بند است. تمامی 3736 بند پژوهش با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی براساس ساختار آغازگری در فرانقش متنی تحلیل شدند. تحلیل‌ها نشان داد که به‌طور معمول برای حفظ و تداوم موضوع از فاعل و عمدتاً از مشارکان در بندهای بی‌نشان خبری به‌عنوان آغازگر مبتدایی برای انتقال پیام استفاده شد. اما هنگامی که دلایل گفتمانی موجهی در کار بود عمدتاً از افزودهای پیرامونی پیشایندشده برای معرفی رویدادی تازه، تغییر موضوع، یا معنی خاص در داستان در بندهای نشان‌دار و از فرایند برای نشان دادن جایگاه عاملان سخن در بندهای امری  به‌عنوان آغازگرهای مبتدایی استفاده شد. بنابراین، خوانندگان با شناسایی آغازگرهای مبتدایی در ساخت‌های بی‌نشان و نشاندار با استفاده از ساخت آغازگری می‌توانند به پیام و معانی متنی مورد نظر نویسنده دست یابند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


·      آقاگل‌زاده، ف. (1394). زبان‌شناسی کاربردی (مسائل میان رشته‌ای زبان). تهران: علمی.
·      آقاگل‌زاده، ف. (۱۳۹۵). روش تحقیق در زبان و زبان‌شناسی. تهران: روشن‌شناسان و جامعه‌شناسان.
·      دبیرمقدم، م. (۱۳۹۵). زبانشناسی نظری: پیدایش و تکوین دستور زایشی. تهران: سمت.
·      سراج، ا. و همکاران.(1401). بررسی چینش متنی گفتارهای درخواست محور در شاهنامه فردوسی. متن‌شناسی ادب فارسی، 2 (54)، 19-40.
·      عرب زوزنی، م.، و پهلوان‌نژاد، م. (۱۳۹3). بررسی ساختار آغازگری در خطبۀ نهج‌البلاغه اساس فرانقش متنی: نظریۀ نظام‌مند نقشی. پژوهشنامۀ نهج‌البلاغه، 2(6)، 17ـ 37.
·       فهیم‌نیا، ف. (۱۳۸9). توصیف و تحلیل نقش‌گرایانۀ آغازگر از منظر رویکرد هلیدی در کتاب‌های فارسی و انشای دانش‌آموزان دبستان. مجلۀ زبان و زبان‌شناسی، 6(12)، 41ـ 59.
·      کاووسی‌نژاد، س. (۱۳۸۱). ساخت مبتدا ـ خبری در زبان فارسی و اهمیت آن در انسجام متن نگرشی نقش‌گرا. رسالۀ دکتری. دانشگاه تهران.
·      کاظمی، ف. (۱۳۹۲). نشانداری آغازگر در زبان‌های فارسی و انگلیسی براساس رویکرد دستور نقش‌گرای نظام‌مند. جستارهای زبانی، 1(13)، ۱۲۵- ۱۴۹.
·      مقداری، ص.، و یوسفی، م. (1401). تحلیل انتقادی متون تبلیغاتی مدارس طبیعت: با رویکرد زبان‌شناسی زیست‌محیطی. جستارهای زبانی، 1(67)، 99- 127.
·       Aghagolzadeh, F. (2015). Applied linguistics and interdisciplinary issues of language. Elmi. [In Persian].
·       Aghagolzadeh, F. (2016). Research methods in language and linguistics. Roshanshenasan and Jamehshenasan. [In Persian].
·       Arabzouzani, M. A., & Pahlevannezhad, M. R. (2014). An investigation on the theme structure in Nahj-albalagheh Jihad lecture based on the textual metafunction of functional theory. Quarterly Journal of Nahj al balagha, 2(6), 17–37. [In Persian].
·       Cummings, M. (2003). The role of theme and Rheme in contrasting methods of organization of texts. John Benjamins Publishing Company.
·       Dabir-Moghaddam, M. (2016). Theoretical linguistics: Emergence and development of generative grammar (3rd ed.). SAMT. [In Persian].
·       Eggins, S. (2004). An introduction to systemic functional linguistics (2nd ed.). Continuum.
·       Fahimnia, F. (2010). The functional analysis of theme from the viewpoint of Halliday's approach in Persian reading textbooks and students' writings in primary schools. Journal of Language and Linguistics, 6(12), 41–59. [In Persian].
·       Forey, G. (2002). Aspects of theme and their role in workplace texts [Unpublished doctoral dissertation]. University of Glasgow.
·       Halliday, M. A. K. (1985). An introduction to functional grammar. Edward Arnold.
·       Halliday, M. A. K., & Matthiessen, C. M. I. M. (2014). An introduction to functional grammar (4th ed.). Edward Arnold.
·       Kavusinejad, S. (2002). The structure of theme-rheme in Persian and its importance in text cohesion: Functional view [Unpublished doctoral dissertation]. University of Tehran. [In Persian].
·       Kazemi, F. (2009). Marked theme in Persian and English based on systemic functionalism. Language Related Research, 1(13), 125–149. [In Persian].
·       Meghdari, S., & Yousefi, M. (2020). Critical discourse analysis of educational texts in nature schools: An ecolinguists perspectives. Language Related Research, 1(67), 99–127. [In Persian].
·       Seraj, A., Allami, Z., Sassani, F., & Faghih Malekmarzban, N. (2022). The textual arrangement of request speeches in Ferdowsi's Shahnameh. Textual Criticism of Persian Literature, 2(54), 41–60. [In Persian].
·       Thompson, G. (2014). Introducing functional grammar (3rd ed.). Routledge.
·       Umiyati, M. (2019). Textual Metafunction in Donald Trump’s Speech “Recognizing Jerusalem as Occupied Palestine’s Capital”. International Journal of Systemic Functional Linguistics, 2(2), 55–60.
·       Yule, G. (1986). Pragmatics. Oxford University Press.